Ο διάσημος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ έγραψε, που λέτε, στον Guardian ότι «σήμερα, δεν μπορεί κανείς να είναι αριστερός αν δεν τάσσεται ξεκάθαρα με την Ουκρανία». Ο σλοβένος διανοητής, άλλοτε ενθουσιώδης υποστηρικτής του Αλέξη Τσίπρα και της παρέας του, δεν είπε κάτι το πρωτάκουστο: επεσήμανε με το άρθρο του κάτι που θεωρείται αυτονόητο για πολλούς διανοουμένους και καλλιτέχνες σε πολλές χώρες της Δύσης. Με εξαίρεση την Ελλάδα. 

Ο Ζίζεκ άρχισε το κείμενό του στον Guardian με την εξής αναφορά: «Για μένα, η τεράστια επιτυχία του Τζον Λένον, το “Imagine” ήταν πάντα ένα τραγούδι δημοφιλές για τους λάθος λόγους. Το να φανταστούμε ότι “ο κόσμος θα γίνει ένα” είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταλήξουμε στην κόλαση». 

«Οσοι επικεντρώνονται στον πασιφισμό μπροστά στη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία παραμένουν παγιδευμένοι στη δική τους εκδοχή του “Imagine”» εξήγησε, για να προσθέσει: «Είναι ώρα να ξυπνήσετε».

Με λίγα λόγια, το άρθρο του φιλοσόφου είναι μια εκτενής ανάλυση για τον πόλεμο – δεν αναφέρεται βέβαια σε έλληνες τραγουδιστές και τραγουδίστριες, αλλά το κεντρικό του μήνυμα μοιάζει να γράφτηκε για όσα συνέβησαν στη χώρα μας τους τελευταίους μήνες.  

Η αφίσα της… (δημιουργικής) ασάφειας

Δύο ήταν τα παραδείγματα που σχολιάστηκαν περισσότερο. Το πρώτο ήταν η αφίσα της συναυλίας που διοργάνωσε η «Αλληλεγγύη για Ολους», με τη συμμετοχή πασίγνωστων καλλιτεχνών. Η αφίσα έγραφε «Συναυλία Ειρήνης», είχε διάφορα χρώματα που δεν παρέπεμπαν πουθενά συγκεκριμένα και το εξής σύνθημα: «Ειρήνη είναι η απάντηση όποια κι αν είναι η ερώτηση».

Μετά τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν, εμφανίστηκαν δειλά δειλά στις αναθεωρημένες εκδοχές της αφίσας κάποιες διευκρινίσεις, όπως ότι επρόκειτο για μια συναυλία που ζητούσε «να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία». Γενικώς και αορίστως. Πριν και μετά τη συγκεκριμένη συναυλία οργανώθηκαν μερικές ακόμη όπου τα πράγματα ήταν πιο ξεκάθαρα καθώς εστίαζαν αποκλειστικά στην καταγγελία του ΝΑΤΟ. 

Το δεύτερο παράδειγμα καλλιτεχνικού γεγονότος που συζητήθηκε πολύ αφορά το παρασκήνιο και τις δυσκολίες για τη διοργάνωση αντιπολεμικής συναυλίας από την ΕΡΤ, που έμελλε να κυκλοφορήσει ευρέως καθώς στις διαβουλεύσεις αυτές συμμετείχαν πολλοί καλλιτέχνες. Το βασικό πρόβλημα ήταν οι αρχικές αντιρρήσεις κάποιων καλλιτεχνών να συμμετέχουν για να μην έχουν «πρόβλημα με το κοινό» τους, όπως λέγεται ότι ειπώθηκε.

Τι ξέρει ο Σπρίνγκστιν κι ο ΜακΚάρτνεϊ;

Οι δυσκολίες αποτυπώθηκαν και στη ζωντανή μετάδοση του γεγονότος από την ΕΡΤ, στο πλαίσιο της εκπομπής «Μουσικό Κουτί» του Νίκου Πορτοκάλογλου, όπου με εξαίρεση ελάχιστους καλλιτέχνες, όπως η Μαρία Φαραντούρη και ο Διονύσης Σαββόπουλος, κανένας άλλος δεν είπε τις λέξεις «εισβολή», «Ρωσία» και «Πούτιν».

Την ίδια ώρα, ομότεχνοί τους στο εξωτερικό δεν είχαν τέτοια προβλήματα. Για παράδειγμα ο Πολ Μακ Κάρτνεϊ και ο Μπρους Σπρίνγκστιν στήριξαν ανοιχτά την Ουκρανία και καταδίκασαν τον Πούτιν. Πού οφείλεται, άραγε, η ελληνική πρωτοτυπία καλλιτέχνες αλλά και πνευματικοί άνθρωποι να τηρούν ίσες αποστάσεις ανάμεσα στον επιτιθέμενο και τον αμυνόμενο; 

Καταρχάς, όπως είδαμε, την ίδια τακτική ακολούθησε π.χ. ο ΣΥΡΙΖΑ ώστε να μην απομακρύνει τους ψηφοφόρους του, καθώς η Κουμουνδούρου έβλεπε στις δημοσκοπήσεις ότι πολλοί από τους οπαδούς του κόμματος εξακολουθούσαν να υποστηρίζουν τον Πούτιν παρά τους βομβαρδισμούς αμάχων, παιδιών, μαιευτηρίων κ.λπ. 

Η διαφορά είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πολιτικό κόμμα, ενώ οι τραγουδιστές και οι τραγουδοποιοί είναι άνθρωποι της τέχνης και του πολιτισμού των οποίων τις «κεραίες» και την ευαισθησία αναζητούμε όλοι όταν ψάχνουμε κάτι πέρα από αυτό που μας λένε τα κόμματα. 

Η σιωπή των καλλιτεχνών

Γιατί λοιπόν αυτή τη φορά, παρά την κινητοποίηση του καλλιτεχνικού κόσμου διεθνώς, τόσο πολλοί έλληνες καλλιτέχνες, και μάλιστα αριστεροί, σιώπησαν; Και πώς εξηγείται αυτό όταν πρόκειται για τους ίδιους ανθρώπους που παραμένουν δραστήριοι στα κοινωνικά δίκτυα και όταν βλέπουν την αδικία στο εσωτερικό της χώρας μας δεν διστάζουν να καταγγείλουν με τόλμη και δυνατή φωνή πχ. τη συμπεριφορά του κράτους ή της αστυνομίας;

Η εξήγηση ότι όντως φοβήθηκαν να μην απομακρύνουν το κοινό τους, όπως π.χ. κινήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ για τους οπαδούς του, είναι από τη μια πλευρά κατανοητή. Είναι πολύ δύσκολο να τραγουδάς σε άδειες καρέκλες. Ισχύει και για τους τραγουδοποιούς, νεότερους και παλαιότερους, και για τους τραγουδιστές. Και είναι ακόμη πιο δύσκολο, όταν η βιομηχανία της μουσικής έχει δεχθεί παγκοσμίως τεράστιο πλήγμα από τη δωρεάν μουσική στο διαδίκτυο, όταν τα έσοδα από τα δικαιώματα έχουν καταβαραθρωθεί και οι ζωντανές εμφανίσεις είχαν σταματήσει για πολύ καιρό λόγω του κορονοϊού. 

Μια άλλη εξήγηση είναι ότι για να μπορεί ένας καλλιτέχνης να στενοχωρήσει το κοινό του, πρέπει να διαθέτει το καλλιτεχνικό μέγεθος που θα του επιτρέψει να διαφωνήσει μαζί του. Να μπορεί δηλαδή να το κάνει γιατί ξέρει ότι ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, θα υπάρχουν πολλοί που θα θέλουν ακόμη να τον ακούσουν, όχι γιατί συμφωνούν πάντα μαζί του, αλλά γιατί το έργο του είναι σημαντικό και το αγαπούν. 

Αγώνας ελευθερίας

Κλείνοντας, πρέπει να σημειώσουμε ότι o Ζίζεκ έκανε σαφώς μια διάκριση ανάμεσα στη στήριξη προς την Ουκρανία από τη σκοπιά της Δεξιάς, και σε αυτή από την πλευρά της Αριστεράς, η οποία αφορά, όπως σημείωσε, το γεγονός ότι η Ουκρανία μάχεται για την έννοια της ελευθερίας παγκοσμίως που περιλαμβάνει και την ελευθερία των Ρώσων. «Γι’ αυτό και η καρδιά κάθε Ρώσου, αληθινού πατριώτη, χτυπάει για την Ουκρανία» τονίζει.

Η διατύπωση αυτή, από την πλευρά ενός αριστερού φιλοσόφου, θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει κάποιους και στη χώρα μας να ξεπεράσουν τα κρατήματα που έχουν και να μιλήσουν πιο ανοιχτά.  

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News