Επί τουλάχιστον μια δεκαετία ήταν γνωστός ως Βίκτορ Μάλερ Φερέιρα, βραζιλιάνος υπήκοος με καταγωγή από την Ιρλανδία, και με αυτήν την ταυτότητα αποπειράθηκε να εξασφαλίσει μια θέση πρακτικής άσκησης στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, στη Χάγη, καταθέτοντας ένα λαμπρό βιογραφικό με σπουδές στο Trinity College του Δουβλίνου και το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς των ΗΠΑ από το οποίο αποφοίτησε πριν από μία διετία.

Αποκαλύφθηκε, ωστόσο, πως στην πραγματικότητα είναι ο Σεργκέι Βλαντιμίροβιτς Τσερκάσοφ, ηλικίας 36 ετών, ο οποίος κατηγορείται τώρα ως πράκτορας της διαβόητης GRU, της υπηρεσίας πληροφοριών του ρωσικού στρατού. Τον περασμένο Απρίλιο μετέβη αεροπορικώς στην Ολλανδία, πιστεύοντας πως είχε καταφέρει να αποκτήσει πρόσβαση στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Ομως δυτικές υπηρεσίες αντικατασκοπείας είχαν ήδη ανακαλύψει την πραγματική του ταυτότητα, με αποτέλεσμα να συλληφθεί από τις ολλανδικές αρχές και να απελαθεί στη Βραζιλία.  

Δεδομένου ότι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει αρχίσει ήδη να διεξάγει έρευνες όσον αφορά τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου στην Ουκρανία από τις ρωσικές δυνάμεις, εάν δεν αποκαλυπτόταν η πραγματική του ταυτότητα, ο ρώσος πράκτορας θα είχε πρόσβαση στα συστήματα ανταλλαγής ηλεκτρονικών μηνυμάτων του δικαστηρίου και θα μπορούσε να αντιγράψει, να παραποιήσει ή να καταστρέψει έγγραφα ή άλλα επιβαρυντικά για τη Μόσχα στοιχεία. Απέτυχε, ωστόσο, γεγονός που καθιστά τις πολυετείς προσπάθειες που κατέβαλε μάταιες. Ομως αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως στη Δύση επικρατεί ανησυχία όσον αφορά το ενδεχόμενο εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες να καταστούν πιο επιθετικές, αξιοποιώντας πλήρως το έμψυχο υλικό τους.

Από τον Guardian μαθαίνουμε πως ο Σεργκέι Βλαντιμίροβιτς Τσερκάσοφ ήταν ένας από τους διαβόητους «Παρανόμους» (Illegals) της Ρωσίας, πράκτορες εν υπνώσει που «φυτεύονται» σε χώρες και συνθέτουν ανά τα χρόνια μια ψευδή ταυτότητα, καταλήγοντας να μην διαφέρουν σε τίποτα από το μέσο πολίτη του εκάστοτε κράτους.

Το εν λόγω κατασκοπευτικό πρόγραμμα (το οποίο μεταφέρθηκε και στη μικρή oθόνη μέσω της πολύ γνωστής και επιτυχημένης σειράς «The Americans») άρχισε να εφαρμόζεται από το Κρεμλίνο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, σχεδόν εγκαταλείφθηκε στη συνέχεια αλλά αναβίωσε υπό την προεδρία του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ομως δυτικοί αναλυτές εκτιμούν πως παρά τις προσπάθειες που καταβάλλει η Ρωσία, οι πράκτορες εν υπνώσει του Κρεμλίνου που βρίσκονται σε επιχειρησιακή ετοιμότητα οποιαδήποτε στιγμή ανά την υφήλιο είναι από δέκα έως τριάντα το πολύ άτομα ενώ πολύ συχνά η δράση τους είτε αποβαίνει μάταιη ή δεν επιδρά καθοριστικά υπέρ της Ρωσίας.

H Τσάπμαν και οι φίλοι της

Ενας πυρήνας δέκα «παρανόμων» αποκαλύφθηκε στις ΗΠΑ πριν από δώδεκα χρόνια. Παρότι, ωστόσο, ζούσαν εκεί για περισσότερο από μία δεκαετία, κανένας δεν είχε καταφέρει να παράσχει στη Μόσχα χρήσιμες πληροφορίες, κυρίως επειδή παρακολουθούνταν στενά. Μεταξύ των συλληφθέντων περιλαμβανόταν και η Αννα Τσάπμαν, η οποία είχε καταστεί τόσο διάσημη, που μια εφημερίδα της Νέας Υόρκης, εκφράζοντας τη δυσαρέσκεια της για την απέλασή της, έφτασε στο σημείο να απευθύνει έκκληση στις δημοτικές αρχές να παρέμβουν υπέρ της παραμονής της στην πόλη.

Αφότου επέστρεψαν στη Ρωσία (στο πλαίσιο μιας ιστορικής, της πιο σημαντικής μετά το 1986, ανταλλαγής κατασκόπων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης) οι απελαθέντες πράκτορες συναντήθηκαν με τον ρώσο πρόεδρο με τον οποίο φέρεται ότι τραγούδησαν πατριωτικά τραγούδια ενώ στη συνέχεια αρκετοί εξ αυτών κατέλαβαν καλοπληρωμένες θέσεις σε κρατικές εταιρείες, με την Αννα Τσάπμαν να αναλαμβάνει, για παράδειγμα, χρέη συμβούλου ενός διευθυντή μιας κρατικής τράπεζας. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους πρώην πράκτορες που σταδιακά έπεσαν σε αφάνεια η 40χρονη, σήμερα, Τσάπμαν κατάφερε να καταστεί δημόσιο πρόσωπο, προβάλλοντας τον εαυτό της ως πρότυπο πατριωτισμού.

Αποστολές… αποτυχίας

Η GRU είναι μία από τις δύο ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών που διαχειρίζονται κατασκόπους εν υπνώσει ενώ η άλλη είναι η SVR, η Υπηρεσία Πληροφοριών Εξωτερικού της Ρωσίας. Αλλά μια σειρά από μάλλον αποτυχημένες κατασκοπευτικές αποστολές στην ευρωπαϊκή επικράτεια τις χρεώνονται πράκτορες της GRU, περιλαμβανομένης και της δηλητηρίασης του διπλού ρώσου πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του Γιούλια στο Σόλσμπερι το 2018 που οδήγησε, τελικά, στον θάνατο ενός άλλο βρετανού πολίτη. Πάντως, μιλώντας στη ρωσική τηλεόραση, οι δύο πράκτορες που κατηγορούνται για το εν λόγω έγκλημα είχαν δηλώσει πως μετέβησαν στο κέντρο της πόλης για να θαυμάσουν από κοντά το περίφημο μεσαιωνικό καθεδρικό ναό του με το «ύψους 123 μέτρων κωδωνοστάσιό» του.