Είναι σχεδόν κλισέ να λες ότι η haute couture δημιουργεί έργα τέχνης, αλλά η κινέζα σχεδιάστρια μόδας Γκουό Πέι το αξίζει και με το παραπάνω. Οι εξαιρετικές δημιουργίες της, που παρουσιάζονται μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου στην έκθεση «Guo Pei: Couture Fantasy» του Μουσείου Legion of Honor στο Σαν Φρανσίσκο, είναι εμπνευσμένες από τα πάντα, από την κινεζική αυτοκρατορική Iστορία, μέχρι τις ευρωπαϊκές αυλές, και από τα ιστορικά γουέστερν, μέχρι την αρχιτεκτονική των καθεδρικών ναών.

Οι εκπληκτικές τουαλέτες της Γκουό Πέι και τα αξεσουάρ της θολώνουν τα όρια ανάμεσα στη μόδα, την τέχνη και τη γλυπτική. Και με τα μοντέλα της, από φουτουριστικά σύνολα μέχρι φορέματα εμπνευσμένα από πορσελάνη με πιέτες που αψηφούν τη βαρύτητα, η πρωτοπόρος κινέζα δημιουργός διαφοροποιείται εντελώς από τους δυτικούς συναδέλφους της, πλάθοντας έναν μοναδικό φανταστικό κόσμο.

Η οπτική της Γκουό Πέι δεν περιορίζεται από το τι είναι in ή out στη μόδα: «Προέρχεται από μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση και έχει χαράξει το δικό της μονοπάτι, που βγαίνει από τις δικές της εμπειρίες και τη γόνιμη φαντασία της, η οποία μπορεί να ενώνει ανόμοια στοιχεία και να βρίσκει συνδέσεις που είναι εξαιρετικές. Εχει τόσο εύρος σύνθεσης, που ειλικρινά, δεν μπορώ να σκεφτώ κανέναν άλλο σαν αυτή», λέει στο BBC Culture ο Τόμας Π. Κάμπελ, διευθυντής και διευθύνων σύμβουλος των Μουσείων Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο.

Ο Κάμπελ γνώρισε την Γκουό το 2015, στην έκθεση «China: Through the Looking Glass» του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης (The MΕΤ), η οποία περιελάμβανε το εντυπωσιακό της φόρεμα «Da Jing». Ολόκληρη η επιφάνεια του μπούστου και της μνημειακής φούστας σε σχήμα καμπάνας είναι κεντημένη με χρυσή και ασημένια κλωστή, μια διαδικασία που χρειάστηκε δύο χρόνια για να ολοκληρωθεί και κόστισε το εκπληκτικό ποσό του ενός εκατομμυρίου δολαρίων.

Την ίδια χρονιά, η Γκουό τράβηξε την προσοχή του κόσμου της μόδας με την τουαλέτα που σχεδίασε για τη Ριάνα: η διάσημη τραγουδίστρια της ποπ εμφανίστηκε στο κόκκινο χαλί του Met Gala με ένα μικροσκοπικό φόρεμα και μια τεράστια κίτρινη κάπα, διακοσμημένη με βαρύτιμο κέντημα με ασημένια κλωστή, και κίτρινη γούνα στο τελείωμα. Η κάπα είχε ουρά μήκους 4,3 μέτρων και βάρος 25 κιλά, και για να περπατάει, η Ριάνα χρειάστηκε τη βοήθεια τριών ανθρώπων, που σήκωναν την ουρά της κάπας.

Μπορεί η Δύση να ανακάλυψε ξαφνικά εκείνη τη χρονιά το εκπληκτικό ταλέντο της, αλλά η Γκουό είχε τελειοποιήσει την αισθητική της δεκαετίες πριν. Το τρομερά δημιουργικό μυαλό της αναπτύχθηκε σε λιγότερο ευνοϊκό περιβάλλον. Ο πατέρας της ήταν αξιωματικός του στρατού και η γεννημένη το 1967 –στην αρχή της Πολιτιστικής Επανάστασης του Μάο– Γκουό Πέι έζησε τα παιδικά της χρόνια με μεγάλη αυστηρότητα.

Η παρηγοριά είχε τη μορφή της γιαγιάς της από την πλευρά της μητέρας της, η οποία μεγάλωσε σε μια οικογένεια της ελίτ κατά τη διάρκεια της τελευταίας αυτοκρατορικής εποχής, στο λυκόφως της δυναστείας Τσινγκ ή Μαντσού (ο Που Γι, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Κίνας, παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο του 1912, λίγους μήνες μετά την Κινεζική Επανάσταση του 1911, που οδήγησε στην ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας).

Η γιαγιά της Γκουό είχε αναγκαστεί να καταστρέψει ρούχα, κοσμήματα και φωτογραφίες μαζί με όλα τα υπόλοιπα υπάρχοντά της, τις νύχτες, όμως, έσπερνε σπόρους στη γόνιμη φαντασία της εγγονής της με περιγραφές εξαιρετικών ενδυμάτων: «Νόμιζα ότι τα ρούχα ήταν καλύτερα γιατί δεν μπορούσα να τα δω, έτσι μια ευχή φυτεύτηκε στην καρδιά μου. Με έκανε να πιστέψω ότι μπορούσα να δημιουργήσω ακόμα πιο όμορφα ρούχα», λέει η κινέζα designer στο BBC Culture.

Οταν ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ ανέβηκε στην εξουσία το 1978, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Μάο, οι σαρωτικές μεταρρυθμίσεις του επέτρεψαν στην Γκουό να παρακολουθήσει ένα από τα νεοσύστατα προγράμματα μόδας της κυβέρνησης. Ωστόσο, ούτε οι φοιτητές ούτε οι δάσκαλοι είχαν πολλές γνώσεις για τις παγκόσμιες τάσεις της μόδας, αφήνοντας την Γκουό να εμπνευστεί από ταινίες όπως το «Οσα παίρνει ο άνεμος» (1939) και ιστορικά γουέστερν. Μη γνωρίζοντας πώς να τη βοηθήσουν να δημιουργήσει τα ρούχα των ονείρων της, οι δάσκαλοί της την έστειλαν στο θέατρο για καθοδήγηση.

Μία από τις λίγες μορφές τέχνης που επιτράπηκε να συνεχιστούν κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, χάρη κυρίως στο γεγονός ότι η σύζυγος του Μάο ήταν ηθοποιός, το θέατρο, ήταν ένα περιβάλλον όπου οι ενδυματολόγοι μπορούσαν ακόμη να εκφράζουν την τέχνη τους, όταν έξω όλα ήταν θολά και γκρίζα. Και η αίσθηση του θεάματος θα είχε βαθιά επίδραση στην Γκουό, τόσο στα σχέδια των ρούχων της όσο και στον θεατρικό χαρακτήρα των ντεφιλέ της στην πασαρέλα.

«Οταν επεξεργαζόμουν το σχέδιο ενός φορέματος για τη συλλογή της αποφοίτησής μου, ήθελα να φτιάξω μια πολύ μεγάλη φούστα, όπως στις ταινίες γουέστερν, αλλά δεν είχα ιδέα πώς θα έπρεπε να γίνει το εσωτερικό της», λέει η Γκουό στην Καθ Πάουντ του BBC Culture. Πήγε λοιπόν στο θέατρο για βοήθεια και έμεινε έκπληκτη όταν οι ενδυματολόγοι την πήγαν στα παρασκήνια και της έδειξαν μια βάση «σαν καλάθι από μπαμπού με στρώσεις από μεσοφόρια» που ήταν κρυμμένη κάτω από μια φούστα. «Με βοήθησαν να δημιουργήσω αυτό που ήταν ίσως το μεγαλύτερο φόρεμα στην κινεζική βιομηχανία υψηλής μόδας. Η εμπειρία του θεάτρου ήταν η αρχή για να φτιάξω μεγάλα φορέματα», λέει.

Αποφοιτώντας με τον μεγαλύτερο βαθμό στην τάξη της, η Γκουό Πέι έκανε μια επιτυχημένη καριέρα στην εκκολαπτόμενη κινεζική βιομηχανία μόδας. Ωστόσο, παρά τα επιτεύγματά της, ένιωθε περιορισμένη, καθώς δεν μπορούσε να δημιουργήσει τα υπέροχα φορέματα που ήθελε. Μόνο όταν ίδρυσε τον δικό της οίκο, το Rose Studio, το 1997, μπόρεσε να αρχίσει να απελευθερώνει πραγματικά τις δημιουργικές επιθυμίες της. Χωρίς κανένα άλλο κινεζικό προηγούμενο για παράδειγμα, η Γκουό δημιούργησε έναν οίκο μόδας με τη δική της εικόνα, ο οποίος όπως και η συλλογή της αποφοίτησής της, έδωσε ελάχιστη σημασία στους συμβατικούς τρόπους να κάνει πράγματα.

«Ηταν έξω από το παριζιάνικο σύστημα μόδας», λέει στο BBC Culture η επιμελήτρια της έκθεσης Τζιλ Ντ’Αλεσάντρο, «Δεν ήξερε καν πώς διαμορφώνεται ένας οίκος ραπτικής. Η προσέγγισή της ήταν πιο κοντά, πιστεύω, σε μια προσέγγιση επίλυσης προβλημάτων στην τέχνη. Είπε: “Εχω ανθρώπους, που σπούδασαν design μόδας και φτιάχνουν κοσμήματα, και ανθρώπους που σπούδασαν design επίπλων και φτιάχνουν παπούτσια”. Στο Παρίσι μπορείς να πας σε ένα συγκεκριμένο ατελιέ που κάνει μόνο πούπουλα ή κέντημα».

Μόδα που προκαλεί δέος

Η αισθητική έμπνευση της Γκουό Πέι επεκτάθηκε τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, όταν τα ταξίδια στη Δύση έγιναν ευκολότερα για τους υπηκόους της Κίνας, και μπόρεσε να δει σε ευρωπαϊκά μουσεία ιστορικά παραδείγματα μόδας, υφασμάτων και κεντημάτων. Οι ναπολεόντειες στολές στο παρισινό Musée de l’Armée, που για εκείνη συμβόλιζαν τον κύκλο της ζωής, επηρέασαν την πρωτοποριακή κολεξιόν «Samsara 2006», με την οποία έκανε στην ουσία το ντεμπούτο της στην υψηλή ραπτική.

Το «Da Jing» στο φινάλε του ντεφιλέ προκάλεσε δέος: «Το “Da Jing” είναι σαν τον ήλιο για μένα, σήμανε την αρχή της υψηλής ραπτικής στην καρδιά μου και μια σημαντική ανακάλυψη, μια στιγμή που βρήκα την κατεύθυνση στην 20χρονη καριέρα μου ως designer. Αντιπροσωπεύει την έναρξη της καλλιτεχνικής μου δημιουργίας», λέει η Γκουό Πέι.

Τα σχέδιά της αψηφούν την κατηγοριοποίηση. Οι φαρδιές φούστες, που λατρεύει η πρωτοπόρος κινέζα σχεδιάστρια μόδας, είναι στολισμένες με χρυσαφένια βοτανικά σχέδια ή στρώματα από τούλι, που ανοίγουν σαν κουρτίνες αποκαλύπτοντας μια θεατρική σκηνή από μέσα. Τα πανύψηλα –καθόλου πρακτικά– παπούτσια της είναι φτιαγμένα από διαφανή ρητίνη με κεντημένα λουλούδια στις τεράστιες σόλες τους ή στο πτυχωτό μετάξι που τυλίγει το πόδι.

«Δεν έχει κανέναν περιορισμό, και μπορεί να το κάνει επειδή έχει δύο δουλειές. Δημιουργεί κομμάτια κατά παραγγελία για την πελατεία της, φτιαγμένα με την πραγματική έννοια της υψηλής ραπτικής. Από την άλλη πλευρά, τα κομμάτια που δείχνουμε στο μουσείο και εκείνα που παρουσιάζει στην πασαρέλα αιωρούνται ανάμεσα στη μόδα, τη γλυπτική και το θέατρο· και εκεί αφήνει τη φαντασία της ελεύθερη. Καταλαμβάνουν έναν χώρο έξω από τη μόδα με την παραδοσιακή έννοια της λέξης», εξηγεί η Τζιλ Ντ’Αλεσάντρο.

Τα μοντέλα της Γκουό Πέι διακρίνονται για τα πολυτελή κεντήματα τους, ωστόσο όταν ξεκίνησε ήταν σχεδόν αδύνατο να βρει τους τεχνίτες που χρειαζόταν. Η διδασκαλία του κεντήματος είχε εγκαταλειφθεί τη δεκαετία του 1930 και σχεδόν κανείς δεν κεντούσε κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης, όλα τα ρούχα ήταν τότε εντελώς λιτά και αυστηρά. Η Γκουό έπρεπε να ταξιδέψει σε αγροτικές περιοχές γύρω από το Πεκίνο για να βρει χωρικές που ήξεραν κέντημα, αλλά μόνο τα βασικά. Σταδιακά, όμως, της βοήθησε να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους μέσω ιστορικών παραδειγμάτων, που έφερε πίσω από τα ταξίδια της.

«Μοιράστηκα μαζί τους κεντήματα από μουσεία και άλλα μέρη σε όλο τον κόσμο, αγόρασα επίσης πολλά βιβλία κεντήματος για να επικοινωνήσω μαζί τους και να φανταστώ πώς ολοκληρώθηκαν τα κεντήματα. Το στυλ του κεντήματος που έχουμε αναπτύξει σήμερα δεν είναι εντελώς παραδοσιακό κινέζικο, αλλά εμπνέεται από διάφορες χώρες και εθνότητες και ενσωματώνει τα χαρακτηριστικά τους», εξηγεί στο BBC Culture η Γκουό Πέι.

Αυτή η προσέγγιση (της «κλέφτρας κίσσας») ταιριάζει υπέροχα με τη μοναδική της αισθητική. Οπως το θέτει ο διευθυντής των Μουσείων Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο, Τόμας Κάμπελ «ένα φόρεμα μπορεί να ενσωματώνει μοτίβα, που προέρχονται από μια παράδοση της Κινεζικής Αυτοκρατορικής Αυλής, το σχήμα του φορέματος, όμως, μπορεί να είναι εμπνευσμένο από μια ευρωπαϊκή τουαλέτα της εποχής του μπαρόκ». Με άλλα λόγια το concept της Γκουό υπερβαίνει τα όρια του διαλόγου Ανατολής/Δύσης.

Μετά την παρουσίαση του «Da Jing» στην έκθεση του μουσείου The Met το 2015, το Chambre Syndicale de la Couture προσκάλεσε την Γκουό Πέι ως guest μέλος. Μάλιστα, στα 147 χρόνια της ιστορίας του, είναι η δεύτερη σχεδιάστρια μόδας, που γεννήθηκε και σπούδασε στην Κίνα, την οποία προσκαλεί στους κόλπους του το αξιοσέβαστο επιμελητήριο της παρισινής haute couture. Μεταξύ 2016 και 2020, η Γκουό Πέι παρουσίασε δέκα κολεξιόν στην εβδομάδα υψηλής ραπτικής του Παρισιού, αποκαλύπτοντας την πλήρη θεατρικότητα των σχεδίων της και των ντεφιλέ της  στην πασαρέλα, σε ένα πραγματικά παγκόσμιο κοινό.

«Η αλληλεπίδραση μεταξύ του θεάτρου και της μόδας είναι βαθιά ριζωμένη στις κινεζικές πρακτικές ραπτικής», εξηγεί στο BBC Culture η επιμελήτρια της έκθεσης στο Σαν Φρανσίσκο Τζιλ Ντ’Αλεσάντρο. «Η παρουσίαση των συλλογών της στην πασαρέλα είναι θεατρική, έχει αφήγηση και χαρακτήρες, και συνεργάζεται με σκηνοθέτες θεάτρου για να αναπτύξει τις παραστάσεις της».

Η πανδημία έβαλε τέλος στα παρισινά ντεφιλέ της Γκουό Πέι, αλλά η εμπνευσμένη κινέζα σχεδιάστρια θέλει να επιστρέψει: «Το Παρίσι, για μένα, είναι μια μεγαλύτερη σκηνή, όπου μπορούν να δουν τα έργα μου άνθρωποι από όλο τον κόσμο. Για μένα ο σκοπός της δημιουργίας έργων είναι να τα μοιράζομαι, με την ελπίδα ότι άνθρωποι από διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο θα συναντηθούν ανταλλάσσοντας και διαδίδοντας τον πολιτισμό», λέει η Γκουό Πέι

Μέχρι τότε, οι θαυμαστές της δουλειάς της θα έχουν την ευκαιρία να δουν τις δημιουργίες της και να θαυμάσουν από κοντά την εκπληκτική δεξιοτεχνία και τη λεπτομέρεια, σε ένα μουσείο, που ίσως είναι το φυσικό περιβάλλον τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News