Τουλάχιστον 14 Κύπριοι βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν από τις βρετανικές δυνάμεις στη διάρκεια του ένοπλου αγώνα της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), στα τέλη του 1950, σύμφωνα με νέα στοιχεία που αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια συγγραφικής έρευνας.

Τα νέα στοιχεία που αποκάλυψε η συγγραφέας του βιβλίου, «14 εγκλήματα μιας Αυτοκρατορίας», Ελίνα Σταματίου, ρίχνουν φως σε ένα ακόμα σοκαριστικό κεφάλαιο της βρετανικής αποικιοκρατικής ιστορίας, σύμφωνα με τον Guardian.

Μαρτυρίες βρετανών βετεράνων και κυπρίων ανταρτών, αρχεία από το νεκροτομείο και τις ιατροδικαστικές εκθέσεις, καθώς και αρχεία του κυπριακού κράτους που δεν είχαν δημοσιευθεί μέχρι τώρα, δείχνουν ότι τα θύματα πέθαναν από τα βασανιστήρια των άγγλων αξιωματικών. Οι νεκροί, ηλικίας 17-37 ετών, είχαν συλληφθεί ως ύποπτοι για συμμετοχή τους στην παραστρατιωτική οργάνωση ΕΟΚΑ, που είχε στόχο την αυτοδιάθεση της Κύπρου και την απαλλαγή της από τους Βρετανούς.

Φωτογραφίες από τα Εθνικά Αρχεία της Κύπρου δείχνουν σημάδια βασανιστηρίων στα άψυχα σώματα των θυμάτων. Σε κάποιες από αυτές, φαίνεται ότι τα θύματα υπέστησαν ακρωτηριασμό στα γεννητικά τους όργανα.

Ενας από τους μάρτυρες είπε: «Είδα τους στρατιώτες να σέρνουν τον Νίκο (Γεωργίου) έξω από το κελί του, σχεδόν αναίσθητο, με αφρούς να βγαίνουν από το στόμα του. Εβγαζε έναν φρικτό ήχο, σαν λιοντάρι που μουγκρίζει πριν πεθάνει. Τον άφησαν να πεθάνει έξω στο τσιμέντο».

Οπως αναφέρει ο Guardian, οι καταγγελίες για τη χρήση βασανιστηρίων από τους βρετανούς στρατιώτες εναντίον των κυπρίων αγωνιστών είναι γνωστές εδώ και πολλά χρόνια, αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που βρετανικές δυνάμεις, ανάμεσά τους και οι υπηρεσίες πληροφοριών, κατηγορούνται για μία σειρά από φόνους στη διάρκεια της Αντίστασης, τα έτη 1955-59.

Το 2019, η βρετανική κυβέρνηση πλήρωσε αποζημίωση ενός εκατομμυρίου λιρών σε 33 Κύπριους, που είχαν καταγγείλει ότι είχαν βασανιστεί από τους Βρετανούς. Ανάμεσά τους ήταν ένα κορίτσι 16 ετών τότε, που είχε βιαστεί επανειλημμένα από τους στρατιώτες.

Η βρετανική κυβέρνηση επέμεινε τότε ότι η αποζημίωση δεν σήμαινε «παραδοχή ευθύνης», όμως, τα νέα στοιχεία, σύμφωνα με τον Guardian, θα οδηγήσουν σε μια επανεξέταση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν εκείνα τα χρόνια στην Κύπρο.

Η Ελίνα Σταματίου διερεύνησε επί τρία χρόνια τους θανάτους των αγωνιστών και τόνισε ότι η βρετανική κυβέρνηση πρέπει να παραδεχθεί τον ρόλο που έπαιξε.

«Πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη. Πιστεύω ότι μια επίσημη συγγνώμη στις οικογένειες των θυμάτων είναι πολύ σημαντική, ακόμα και αν έχουν περάσει 65 χρόνια. Τα τραύματα των οικογενειών είναι ακόμα ανοιχτά», είπε.

Οταν η ΕΟΚΑ ξεκίνησε τον αγώνα της, χιλιάδες βρετανοί στρατιώτες έφτασαν στο νησί για να συντρίψουν κάθε απόπειρα για ανεξαρτησία. Τα επίσημα νούμερα δείχνουν ότι οι νεκροί Βρετανοί ήταν 371 και οι κύπριοι αντάρτες 90. Υπάρχουν, όμως, αναφορές για πολύ περισσότερα θύματα.

Ενας από αυτούς ήταν ο 18χρονος Γεώργιος Χριστοφόρου, που είχε συλληφθεί στην Πάφο, το 1958. Ανθρωποι που βρίσκονταν στα ίδια κρατητήρια, είδαν να τον κατευθύνουν σε ένα δωμάτιο ανάκρισης και να βγαίνει «με το πρόσωπό του καλυμμένο με αίμα και ανήμπορος να περπατήσει». Ενας θυμάται ότι άκουγε τον Χριστοφόρου να βογκάει και μετά να ουρλιάζει. Ενας άλλος μάρτυρας είπε ότι άκουγε τον ανακριτή του εφήβου να λέει: «Αν δεν μας πεις την αλήθεια, θα σε σκοτώσουμε».

Φωτογραφίες του Χριστοφόρου στο νεκροτομείο δείχνουν το πρόσωπό του γεμάτο αίματα και παραμορφωμένο. Ιατρικά έγγραφα αναφέρουν ότι πέθανε από εσωτερική αιμορραγία στις 22 Νοεμβρίου «στη διάρκεια της κράτησής του, από τραύμα που προήλθε από χτύπημα ή πτώση ή άλλη μορφή βίας, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις για το πότε, πού και πώς και με ποιο τρόπο τραυματίστηκε και πέθανε».

Ενας από τους νεότερους από τους 14 άνδρες που πέθαναν υπό κράτηση από τους Βρετανούς, είναι ο 17χρονος Λουκάς Λουκά, μέλος της ΕΟΚΑ, που εξέπνευσε στην Αμμόχωστο, το 1958, έπειτα από άγριο ξυλοδαρμό από άγγλο αξιωματικό της στρατιωτικής αστυνομίας.

Στις φωτογραφίες από το νεκροτομείο, διακρίνονται στην πλάτη του ίχνη χτυπημάτων από βαρύ γκλομπ  και το θανατηφόρο χτύπημα στο αριστερό μέρος του κεφαλιού. Ενας φίλος του Λουκά είπε ότι τον είδε να δέχεται επίθεση από λοχαγό της βρετανικής στρατιωτικής αστυνομίας. Ενας άλλος είδε τον ίδιο αξιωματικό να χτυπά τον έφηβο με μία βαριά ράβδο. «Αρχισε να τον χτυπά παντού, στο κεφάλι, στο σώμα. Είδα τον Λουκά να είναι ξαπλωμένος στο κρεβάτι και τον λοχαγό να τον χτυπά».

Ο Μιχαλάκης Μουστάκας, μέλος της ΕΟΚΑ, περιέγραψε πώς ο 37χρονος Νίκος Γεωργίου συνελήφθη στο χωριό Πλάτρες και πέθανε στο κρατητήριο. Ο Μουστάκας ήταν στο διπλανό κελί και είπε ότι τους υποχρέωναν να κοιμούνται γυμνοί στο τσιμέντο, τους υποχρέωναν να πίνουν ούρα, τους έδερναν συνέχεια και τους έσερναν από τα γεννητικά τους όργανα.

Ο 86χρονος σήμερα μάρτυρας είπε ότι είδε να σέρνουν τον Γεωργίου έξω από το κελί του, ενώ από το στόμα του έβγαιναν αφροί. «Κάθε βράδυ που πάω για ύπνο, τον ακούω να βογκάει ενώ πέθαινε».

Στις φωτογραφίες από το νεκροτομείο, το σώμα του Γεωργίου είναι γεμάτο μελανιές και τραύματα στο κεφάλι.

Αλλά και οι μαρτυρίες βρετανών βετεράνων που υπηρέτησαν στην Κύπρο έρχονται σε αντίθεση με την επίσημη εκδοχή της Βρετανίας. Ενας ανώτερος αξιωματικός υπέβαλε γραπτώς τη μαρτυρία του για τον θάνατο του μέλους του ΕΟΚΑ, Σπύρου Χατζηγιακουμή. Ο ταγματάρχης Μάικλ Στάουρτον, που έχει πεθάνει, έγραψε για τα βασανιστήρια που υπέστη ο 27χρονος κύπριος πατέρας τεσσάρων παιδιών σε βρετανικό κέντρο ανακρίσεων, στο χωριό Κυθρέα της επαρχίας Λευκωσίας. Η μαρτυρία του λογοκρίθηκε από το υπουργείο Αμυνας, που έσβησε το κεφάλαιο από την επίσημη ιστορία της Φρουράς των Γρεναδιέρων.

Δύο άλλα μέλη της ΕΟΚΑ, που βασανίστηκαν στο ίδιο μέρος με τον Χατζηγιακουμή, αλλά επιβίωσαν, περιέγραψαν πώς οι βρετανοί ανακριτές έβαλαν από έναν μεταλλικό κουβά στο κεφάλι τους και τους μαχαίρωσαν στα πόδια με μία ξιφολόγχη. Η ιατροδικαστική έκθεση έγραφε ότι τραυματίστηκαν στη διάρκεια αποτυχημένης απόπειρας απόδρασης.

Αλλος ένας βρετανός βετεράνος έδωσε στοιχεία για τον θάνατο ενός ακόμα από τους 14 άνδρες, του 31χρονου Ανδρέα Παναγιώτου, που πέθανε σε ένα ξενοδοχείο στις Πλάτρες, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί. Ο 81χρονος Μπράιαν Ρόμπερτσον, ο οποίος υπηρέτησε στις Πλάτρες από τον Οκτώβριο του 1955 έως τον Δεκέμβριο του 1956, είπε ότι ένας φίλος του, ο Κέβιν Τέιλορ, που υπηρέτησε στο νοσηλευτήριο, του μετέφερε ότι ένας κρατούμενος πέθανε όταν τον έδεσαν όλη νύχτα σε ένα παγωμένο σιντριβάνι.

Ο Ρόμπερτσον από το Αμπερντίν είπε ότι ο επικεφαλής γιατρός είχε τρομοκρατηθεί και αρνήθηκε να υπογράψει το πιστοποιητικό θανάτου, αναγκάζοντας τους αξιωματικούς να φέρουν έναν άλλο γιατρό από τη Λευκωσία. «Εφεραν έναν παλιό στρατιωτικό γιατρό για να υπογράψει το πιστοποιητικό θανάτου. Είμαι σίγουρος ότι οι Βρετανοί προέβησαν σε κάποια μορφή βασανιστηρίων», είπε ο Ρόμπερτσον.

Δύο πτώματα από τα 14 δεν έχουν βρεθεί ακόμα και πιστεύεται ότι θάφτηκαν κρυφά. Οι βρετανικές Αρχές επισήμως ανέφεραν ότι και οι δύο άνδρες δραπέτευσαν από τα κρατητήρια, όμως κανείς δεν τους έχει δει από τότε.

Μάλιστα, τελευταία φορά που είδαν τον ένα από τους δύο, τον 27χρονο Νικόλαο Γιάνγκου, ήταν να τον βάζουν μέσα σε ένα μαύρο αυτοκίνητο μετά την ανάκρισή του από βρετανούς πράκτορες, στρατιώτες και αστυνομικούς.

Το Φόρεϊν Οφις, όταν ρωτήθηκε σχετικά, απάντησε με την ανακοίνωση του τότε υφυπουργού Εξωτερικών, Αλαν Ντάνκαν, το 2019, στην οποία αναφερόταν ότι «το πέρασμα του χρόνου σημαίνει ότι πλέον δεν είναι δυνατό να επιβεβαιώσουμε όλα τα γεγονότα. Η βρετανική κυβέρνηση αναγνωρίζει τις ισχυρές απόψεις πολλών Κυπρίων για την περίοδο Εκτάκτου Ανάγκης. Αποτελεί λυπηρό γεγονός για τη βρετανική κυβέρνηση ότι πριν από τη μετάβαση της Κύπρου από τη βρετανική διοίκηση στην ανεξαρτησία προηγήθηκαν πέντε χρόνια βιαιοπραγιών και απώλειας ζωών, με συνέπειες για όλους τους κατοίκους του νησιού».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News