Τον προηγούμενο μήνα, όταν η επικεφαλής των Εθνικών Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ Eϊβριλ Χέινς παρουσίασε την ετήσια αξιολόγηση απειλών στην Επιτροπή Πληροφοριών της Γερουσίας, τα μέλη της επιτροπής την επαίνεσαν για την «εξαιρετική δουλειά» ενόψει της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και για το ότι «εξακολουθεί να μας κρατάει ενήμερους».  

Προς τιμήν της κοινότητας των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ και προς απογοήτευση του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, οι αμερικανοί γερουσιαστές δεν ήταν οι μόνοι που κρατούνταν ενήμεροι. Ο υπόλοιπος κόσμος ήταν επίσης ενήμερος, χάρη στις συνεχείς στρατηγικές αποκαλύψεις των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών.

Η δημοσιοποίηση διαβαθμισμένων πληροφοριών είναι περισσότερο τέχνη παρά επιστήμη και οι κατάσκοποι και οι αναλυτές δυσκολεύονται να τη μάθουν. Αλλά σχετικά με την Ουκρανία, ο διευθυντής της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς, αξίζει τα εύσημα, γιατί άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται η υπηρεσία όσον αφορά την αποκάλυψη των μυστικών της. Πρώην πρεσβευτής στη Μόσχα, ο Μπερνς είπε στην επιτροπή της Γερουσίας ότι «όλα τα χρόνια που πέρασα ως διπλωμάτης καριέρας, σε πάρα πολλές περιπτώσεις χάσαμε πολέμους πληροφοριών με τους Ρώσους».

Αυτή η εμπειρία έχει πλέον αποφέρει καρπούς. Επί μήνες πριν από την εισβολή του Πούτιν, η κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών εφάρμοζε μια ασυνήθιστη τακτική, κοινοποιώντας πληροφορίες και αναλύσεις για τις ρωσικές προετοιμασίες και προθέσεις.

Οι αναφορές αμφισβητούσαν τις προσχηματικές προκλήσεις και προειδοποιούσαν για τη συσσώρευση στρατιωτικών δυνάμεων από την πλευρά της Ρωσίας. Παρότι απορρίπτονταν από το Κίεβο και τη Μόσχα εκείνη την περίοδο, τα γεγονότα επιβεβαίωσαν τις προβλέψεις. Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις βυθίζονται τώρα βαθύτερα σε ένα νέο τέλμα, οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ θα πρέπει να στραφούν ξανά σε αυτήν την τακτική.

Βεβαίως η κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών θεωρούσε επί καιρό τη δημοσιοποίηση μυστικών αιρετική, ενώ το καθήκον προστασίας των πηγών και των μεθόδων ορθώς παραμένει ιερό. Οι αποκαλύψεις μπορούν να απειλήσουν συστήματα συλλογής πληροφοριών αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, για να μην αναφέρουμε τις ζωές των ανθρώπινων πηγών που αποστέλλουν πληροφορίες μέσα από εχθρικά καθεστώτα.

Αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία καταδεικνύει γιατί η αξιολόγηση των εν λόγων κινδύνων από την κοινότητα πληροφοριών πρέπει να επανεξεταστεί. Στο σημερινό περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης, η επιτακτική ανάγκη να παταχθεί η παραπληροφόρηση αυξάνεται, όπως και η ανάγκη για συλλογή πληροφοριών, ούτως ώστε να αντιμετωπιστεί η πρόκληση.

Λάβετε υπόψη τη φετινή ετήσια αξιολόγηση απειλών. Ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο, πριν από την εισβολή της Ρωσίας, δεν εξετάζει τις παγκόσμιες επιπτώσεις της εισβολής και την απάντηση της Δύσης (αν και μεγάλο μέρος των αναλύσεων που δεν έχουν αποχαρακτηριστεί παραμένει πολύτιμο). Τις επόμενες εβδομάδες, η Χέινς και οι επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών θα πρέπει επομένως να εκδώσουν μια εμπλουτισμένη ανάλυση, η οποία θα παρέχει στο κοινό πολύτιμες πληροφορίες για τις αποφάσεις που λαμβάνονται στην Ουάσιγκτον, σε άλλες πρωτεύουσες του ΝΑΤΟ και αλλού.

Η προοπτική μιας μακροχρόνιας σύρραξης στην Ουκρανία καταδεικνύει γιατί αυτό είναι απαραίτητο. Μεταξύ των κρίσιμων λανθασμένων υπολογισμών του Πούτιν ήταν η υπόθεση ότι οι ρωσικές δυνάμεις θα υπερπηδούσαν τις αμυντικές γραμμές της Ουκρανίας, θα ανέτρεπαν την ουκρανική κυβέρνηση στο Κίεβο και θα εκφόβιζαν τον πληθυσμό.

Μένει τώρα να δούμε πόσο θα διαρκέσει η ουκρανική αντίσταση, ποια θα είναι η στάση των Ουκρανών απέναντι στους εγκατεστημένους από τη Μόσχα δημάρχους και άλλους αξιωματούχους και πώς θα αντιδράσει ο Πούτιν όταν οι κυρώσεις αρχίσουν πραγματικά να κοστίζουν. Αλλά ό,τι και να συμβεί, η κοινοποίηση των πληροφοριών που επικυρώνουν τα γεγονότα στο πεδίο θα είναι κρίσιμη για όσους καλούνται να λάβουν αποφάσεις.

Επιπλέον, παρά τις αποτυχίες του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, οι πληροφοριοδότες της Μόσχας δεν έχουν δείξει σημάδια υποχώρησης. Από τον ισχυρισμό του Πούτιν ότι «αποναζιστικοποιεί» την Ουκρανία, μέχρι την αναβίωση από το Κρεμλίνο των σοβιετικής εποχής κραχτών που ουρλιάζουν για τα αμερικανικά εργαστήρια βιολογικών όπλων, υπάρχει περισσή ρωσική προπαγάνδα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, ειδικά τώρα που πολλοί αμερικανοί πολιτικοί και σχολιαστές άρχισαν να παπαγαλίζουν τις ίδιες απόψεις.

Οι κατάσκοποι και οι αναλυτές που συνέβαλαν στην απόκρουση της προπολεμικής προπαγανδιστικής επίθεσης του Πούτιν θα πρέπει να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν πλήρως τα εργαλεία που είχαν στη διάθεσή τους. Οπως συμβαίνει με τις εκθέσεις της κοινότητας πληροφοριών στο Κογκρέσο, οι γνώσεις των υπηρεσιών πληροφοριών μπορούν να δημοσιοποιούνται χωρίς να αποκαλύπτονται πηγές, μέθοδοι ή μυστικά. Εξάλλου, η ανάλυση πληροφοριών μπορεί και συχνά αξιοποιεί δεδομένα από ανοιχτές πηγές, εμπορικούς δορυφόρους, πολίτες δημοσιογράφους, ακτιβιστές αναλυτές, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων.

Αυτά τα κανάλια δίνουν έναν πακτωλό του είδους των δεδομένων και των εκθέσεων που κάποτε μόνον η απόρρητη συλλογή πληροφοριών θα μπορούσε να παρέχει. Ο Ματ Φρίαρ, πρώην εκπρόσωπος του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών που ειδικεύεται στις στρατηγικές επικοινωνίες, σημειώνει ότι, «κατά την πορεία προς την εισβολή στην Ουκρανία, ήταν διαθέσιμες στο κοινό δορυφορικές εικόνες που πλαισίωναν ειδησεογραφικά ρεπορτάζ και προσέφεραν αξιοπιστία στις επίσημες προειδοποιήσεις για την επιδιωκόμενη επίθεση της Ρωσίας».

Αλλα πρόσφατα παραδείγματα περιλαμβάνουν την έρευνα της Bellingcat για τον ρόλο της Ρωσίας στην κατάρριψη αεροσκάφους της Malaysian Airlines πάνω από την Ουκρανία το 2014 και τη συλλογή εικόνων που αποκαλύπτουν τις επιθέσεις με χημικά όπλα στη Συρία το 2018.

Ο Φρίαρ σωστά προσθέτει ότι η αξία των ανοικτών δεδομένων εξαρτάται από την αξιοπιστία τους και ότι οι αξιωματικοί των μυστικών υπηρεσιών και οι κυβερνήσεις θα πρέπει πάντα να προσεκτικοί όταν τις χρησιμοποιούν. Ομως οι υπηρεσίες πληροφοριών μπορούν να χρησιμοποιούν τους δικούς τους πόρους για να συμβάλουν στην επικύρωση όλων όσων λένε οι άλλοι. Με αυτόν τον τρόπο, οι δικές τους αναλύσεις μπορούν να συνδράμουν στην προσπάθεια διάκρισης της αλήθειας από τη φαντασία στον ολοένα πιο σημαντικό πόλεμο της πληροφόρησης.

Ενα καλό παράδειγμα τέτοιας συνεργασίας είναι το Tearline Project της Εθνικής Υπηρεσίας Γεωχωρικών Πληροφοριών των ΗΠΑ, το οποίο εστιάζει σε σημαντικές αλλά ελλιπώς προβεβλημένες ιστορίες, σε συνεργασία με μη κερδοσκοπικούς ερευνητικούς οργανισμούς και δεξαμενές σκέψεις που μελετούν μια σειρά περιβαλλοντικών, οικονομικών και άλλων θεμάτων.

Πιο πρόσφατα η υπηρεσία παρείχε σε πραγματικό χρόνο μη διαβαθμισμένες δορυφορικές εικόνες σε ειδησεογραφικούς οργανισμούς των οποίων οι δημοσιογράφοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της Ουκρανίας. Αν μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις, αυτή η προσπάθεια θα ενισχύσει σημαντικά την αντίσταση εναντίον της εκστρατείας παραπληροφόρησης του Πούτιν.

Ο Kent Harrington είναι πρώην ανώτερος αναλυτής της CIA. To κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται από το Project Syndicate