Το πιο διάσημο πλάνο στην ιστορία της τηλεόρασης είναι η κοκκώδης ασπρόμαυρη εικόνα ενός αστροναύτη, που κατεβαίνει προσεκτικά μια σκάλα, και καθώς πατάει το πόδι του στην επιφάνεια της Σελήνης, δεν λέει «ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα», όπως είχε πει στην πραγματικότητα, στις 21 Ιουλίου 1969, ο Νιλ Αρμστρονγκ, της αποστολής Apollo 11 στη Σελήνη.

Μιλάει Ρωσικά και την επόμενη στιγμή ακολουθεί η μετάφραση: «Κάνω αυτό το βήμα για τη χώρα μου, τον λαό μου και για τον μαρξιστικό-λενινιστικό τρόπο ζωής, γνωρίζοντας ότι σήμερα είναι μόνο ένα βήμα σε ένα ταξίδι που κάποια μέρα θα μας πάει όλους στα αστέρια»…

Με αυτό τον απλό ιστορικό αναθεωρητισμό, η τηλεοπτική σειρά «For All Mankind» (2019) της πλατφόρμας Apple TV+, προτείνει μια εναλλακτική εκδοχή της ιστορίας, σύμφωνα με την οποία ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη ήταν ο Αλεξέι Λεόνοφ, και όχι ο Νιλ Αρμστρογκ, πράγμα που προκαλεί τη συνέχιση της Διαστημικής Κούρσας μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Σοβιετικής Ενωσης για δεκαετίες μετά. Η τρίτη σεζόν της δραματικής σειράς, η οποία πρόκειται να κυκλοφορήσει αργότερα φέτος, κάνει το «For All Mankind» να συνηχεί με τα τρομερά που ζούμε αυτή την εποχή, με έναν τρόπο που σίγουρα δεν είχαν φανταστεί οι δημιουργοί του Ρόναλντ Ντ. Μουρ, Ματ Γουόλπερτ και Μπεν Νεβίντι.

Αυτός ο συντονισμός, γράφει στην Telegraph ο Μπόρις Στάρλινγκ, εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Ο πλέον προφανής είναι ότι επαναφέρει τον Ψυχρό Πόλεμο και τον βάζει στο επίκεντρο σε μια εποχή, που ο ρεβανσισμός και ο ιμπεριαλισμός των Ρώσων κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα, μάλιστα έχει επεκταθεί και στο Διάστημα, όχι μόνο στην μυθοπλασία αλλά και στην πραγματική ζωή. Τον προηγούμενο μήνα, ο Ντμίτρι Ρογκόζιν, επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Roscosmos, δημοσίευσε στο ρωσικό Telegram ένα βίντεο με το οποίο απειλούσε να αφήσει τον αμερικανό αστροναύτη Μαρκ Βάντε Χέι στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μετά τη λήξη της προγραμματισμένης επίσκεψής του στις 30 Μαρτίου. Ωστόσο, αργότερα ο Roscosmos δήλωσε ότι το βίντεο του Ρογκόζιν ήταν ένα «αστείο», αν και βέβαια η οικογένεια του Βάντε Χέι, όπως και πολύς κόσμος, δεν είδαν την αστεία του πλευρά.

Παραδοσιακά, τα εναλλακτικά ιστορικά σενάρια περιστρέφονται γύρω από τους Ναζί, που «κέρδισαν» τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: Το θρίλερ «Η γη των πατέρων μας» («Fatherland», 1994), και οι δυστοπικές τηλεοπτικές σειρές «The Man In The High Castle» (2015-2019) και «SS-GB» (2017) έχουν αναπτύξει με επιτυχία αυτό το τροπάριο. Αντίθετα, η επιτυχία των Σοβιετικών στον Ψυχρό Πόλεμο έχει σε μεγάλο βαθμό παραβλεφθεί. Η ίδια η σύγκρουση δεν ήταν τόσο δραματική, η νίκη του καπιταλισμού μπορεί να φαίνεται αναπόφευκτη εκ των υστέρων, και το  όραμα του ολοκληρωτισμού που περιγράφει ο Οργουελ στο «1984» (κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τα εκδόσεις Κάκτος) είναι τόσο εμβληματικό, που κάθε προσπάθεια να το μιμηθεί κανείς είναι μάταιη.

Ωστόσο, όπως δείχνει η εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία, ίσως έχουμε εσκεμμένα αποφύγει να «αφήσουμε» τους Σοβιετικούς να νικήσουν, έστω και σαν φανταστικό σενάριο, επειδή φοβόμαστε ότι το φάσμα της «ρωσικής αρκούδας» δεν έχει ακόμη εξαφανιστεί, παρατηρεί ο Μπόρις Στάρλινγκ στο άρθρο του στην Telegraph. Το Τρίτο Ράιχ των Χιλίων Ετών διήρκεσε 12 χρόνια· ήταν νεκρό και θάφτηκε μαζί με τον Χίτλερ μετά την αυτοκτονία του.

Ο κομμουνισμός μπορεί να μην είναι έτοιμος να επιστρέψει, αλλά η ρωσική επιθετικότητα είναι πολύ εμφανής. Ο Πούτιν και οι όμοιοί του δεν σταμάτησαν ποτέ τον Ψυχρό Πόλεμο, και τώρα βρισκόμαστε ξανά, σε εμπόλεμη κατάσταση, με το ΝΑΤΟ να καλείται από τη μια πλευρά να επέμβει στην Ουκρανία και από την άλλη να μείνει έξω από αυτή, ενώ η απειλή πυρηνικής εξόντωσης είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά για τουλάχιστον δύο γενιές.

Το «For All Mankind» κοιτάζει τόσο το μέλλον όσο και το παρελθόν. Η επιτυχία του διαστημικού προγράμματος Apollo στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές του 1970 οδήγησε πολλούς ανθρώπους να πιστέψουν ότι οι προσεδαφίσεις στη Σελήνη ήταν μόνο η αρχή και ότι σύντομα θα υπήρχε σεληνιακός αποικισμός και γήινη εκμετάλλευση. Αλλά η διαστημική κούρσα ελεγχόταν τόσο πολύ από τις στρατιωτικές εντάσεις του Ψυχρού Πολέμου και τα ζητήματα εθνικής υπερηφάνειας ώστε, μόλις έπαψαν οι σεληνιακές φιλοδοξίες των Σοβιετικών, έσβησε και η βούληση του κοινού να συνεχίσει η NASA να ξοδεύει δισεκατομμύρια. Τώρα, ωστόσο, ο συνδυασμός της τεχνολογικής προόδου με μια σειρά από όλο και πιο επείγοντα ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο θα είναι κατοικήσιμη η Γη μακροπρόθεσμα, αλλάζει τα πράγματα.

Η σειρά «For All Mankind» θέτει μια αυστηρά δυαδική σεληνιακή παρουσία, όπως αρμόζει στο αφήγημα και το σκηνικό της: οι Αμερικανοί ιδρύουν τη βάση Jamestown και οι Σοβιετικοί τη δική τους εκεί κοντά με το όνομα Zvezda. Αλλά στον σημερινό πολυπολικό κόσμο, είναι σχεδόν σίγουρο ότι σε έναν πιθανό σεληνιακό αποικισμό, οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι θα συμμετάσχουν μαζί με την Κίνα, την Ινδία, την Ιαπωνία και αστροναύτες της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας.

Θα μπορούσε επίσης να υπάρχει ιδιωτική και εταιρική παρουσία στο φεγγάρι: η τεχνολογία έχει παρουσιάσει απίστευτα πλούσιους επιχειρηματίες, όπως ο Ελον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος, οι οποίοι με τη σειρά τους θέλουν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία για να αφήσουν το στίγμα τους τόσο σε αυτόν τον κόσμο όσο και στο φεγγάρι.

Αυτά τα ανταγωνιστικά συμφέροντα δεν θα μπορούσαν να συνυπάρχουν χωρίς εντάσεις, πράγμα που προβλέπεται καθώς οι εξοπλισμοί και τα όπλα εισχωρούν σταδιακά στο «For All Mankind»: κατά τη διάρκεια μιας μάχης με τους Σοβιετικούς για έναν κρατήρα πλούσιο σε λίθιο, ένοπλοι αστροναύτες αρχίζουν να σφυρίζουν στον ρυθμό της «Επέλασης των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ, που είχε χρησιμοποιηθεί σαν μουσική υπόκρουση και στο επικό φιλμ «Αποκάλυψη τώρα» .

Η σειρά της Apple TV+ αξιοποιεί επίσης το σύγχρονο ενδιαφέρον για τη διαφορετικότητα και την ένταξη. Πολλοί από τους κύριους χαρακτήρες είναι γυναίκες, και είναι αστροναύτες και κοσμοναύτες, όχι απλά σύζυγοι: εκτός από τον Λεόνοφ, η πρώτη γυναίκα στο φεγγάρι είναι Σοβιετική, υποχρεώνοντας τη NASA να επεκτείνει τις προσλήψεις πέρα ​​από τoυς παραδοσιακούς  εκπροσώπους του λευκού ανδρικού φύλου. Η αρχική προσπάθεια για στρατολόγηση γυναικών απεικονίζεται πολύ εύλογα ως κόλπο των δημοσίων σχέσεων: όταν ρωτήθηκε ποια θα ήθελε για την πρώτη γυναίκα της NASA στο Διάστημα, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον λέει «κατά προτίμηση μια ξανθιά»…

Ωστόσο το πρόγραμμα δεν ακολουθεί την απλοϊκή υπόθεση ότι η γυναικεία παρουσία λύνει κάθε πρόβλημα δομικής ανισορροπίας της εξουσίας: οι χαρακτήρες της μαύρης Ντάνιελ Πουλ και της λεσβίας Ελεν Γουίλσον υποφέρουν από κακή μεταχείριση και προκαταλήψεις. Επίσης δεν αντιμετωπίζει τους Σοβιετικούς ως μονοδιάστατους κακούς, κάτι που φαίνεται να έχει εκτιμηθεί στη Ρωσία. Ενας ρώσος διαδικτυακός κριτικός έγραψε για «την πλήρη απουσία του κακού στη σειρά», ενώ ένας άλλος είπε ότι «οι ματιές στο σοβιετικό καθεστώς φαίνονται λογικές, μαζί με το ό,τι δείχνουν τους ανθρώπους σαν ανθρώπους ανεξάρτητα από την πλευρά από την οποία προέρχονται».

Οπως κάθε καλή σειρά επιστημονικής φαντασίας, το «For All Mankind» θέτει υπαρξιακά ερωτήματα: ποιοι είμαστε, τι εκτιμούμε, τι φοβόμαστε, που ποικίλλουν με τα χρόνια. Οι πρώιμοι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, όπως ο Ιούλιος Βερν και ο Χ. Τζ. Γουέλς, είχαν απεικονίσει την επιστήμη με πολύ θετικούς όρους, αλλά μετά την ατομική βόμβα το 1945 και την εμβληματική φράση του Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ «Τώρα έγινα ο θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων», η επιστημονική πρόοδος θεωρήθηκε δίκοπο μαχαίρι.

Οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας σχετικά με τον Ψυχρό Πόλεμο αντικατόπτριζαν φόβους για έλεγχο πληθυσμού («Νέα Υόρκη, έτος 2022 μ.Χ.», 1973), πολιτική διείσδυση («Μακάβρια εισβολή», 1978) και πυρηνική εξόντωση («Ο πλανήτης των πιθήκων», 2001)· η τεχνολογική επανάσταση, που άρχισε να επιταχύνεται τη δεκαετία του 1980, έφερε την εμφάνιση των ρομπότ («Ο Εξολοθρευτής», 1984 , «The Matrix», 1999) ενώ πίσω από ταινίες όπως το «Μετά την Επόμενη Μέρα»(2004) και «Μην κοιτάτε πάνω» (2021) βρίσκεται η ανησυχία για την κλιματική αλλαγή.

Τέλος, στη σειρά υπάρχουν και μικρές ανατρεπτικές πινελιές:  Ο Ρόναλντ Ρίγκαν είναι στην εξουσία από το 1976 και όχι από το 1980, ο Τζον Λένον επιζεί μετά από μια απόπειρα δολοφονίας, αλλά ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ δολοφονείται, και ο Πρίγκιπας Κάρολος παντρεύεται την Καμίλα Σαντ αντί της Νταϊάνα Σπένσερ. Ολα αυτά ακούγονται λογικά, σύμφωνα με το γενικό σκηνικό της σειράς: η κεντρική ιδέα, ότι οι Σοβιετικοί θα μπορούσαν να ήταν πρώτοι στο φεγγάρι, δεν είναι σε καμία  περίπτωση τραβηγμένη, γράφει ο Μπόρις Στάρλινγκ στην Telegraph.

Είχαν νικήσει τις ΗΠΑ σε κάθε διαστημικό ορόσημο: πρώτος δορυφόρος (Σπούτνικ), πρώτος σκύλος (Λάικα), πρώτος άντρας (Γιούρι Γκαγκάριν), πρώτη γυναίκα (Βαλεντίνα Τερέσκοβα) και πρώτος διαστημικός περίπατος (Λεόνοφ). Ολα αυτά έγιναν κατά τη διάρκεια της θητείας του Σεργκέι Κορολιόφ, του ιδιοφυούς αρχιτέκτονα των διαστημικών επιτευγμάτων της Σοβιετικής Ενωσης. Η ταυτότητά του κρατήθηκε μυστική από φόβο ότι η CIA θα προσπαθούσε να τον απαγάγει ή να τον δολοφονήσει· αλλά όταν ο Κορολιόφ πέθανε το 1966 από καρδιακή  προσβολή, πέθαναν μαζί του και τα σοβιετικά όνειρα να είναι Σοβιετικός ο πρώτος αστροναύτης, που θα πατούσε στη Σελήνη.

Το «For All Mankind» είναι μεν μια εναλλακτική εκδοχή της ιστορίας, αλλά πολύ καλά ριζωμένη στην πραγματική ζωή. Ο Κορολιόφ θάφτηκε στη Νεκρόπολη του Τείχους του Κρεμλίνου, όπως και ο Γιούρι Γκαγκάριν που σκοτώθηκε το 1968, όταν έπεσε το αεροπλάνο του κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής πτήσης. Και  μέχρι σήμερα, όλοι οι αστροναύτες, που πάνε για πρώτη φορά στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό μέσω του κοσμοδρομίου του Μπαϊκονούρ, στο Καζακστάν, περνάνε προηγουμένως από τη Μόσχα και αποδίδουν φόρο τιμής στους τάφους των δύο ανδρών, τα χνάρια των οποίων ακολουθούν: του ανθρώπου, που πέταξε και του ανθρώπου, που του έδωσε τα φτερά…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News