Ανικανοποίητοι από τις επιτυχίες των ταινιών και τους προϋπολογισμούς της βιομηχανίας του θεάματος, οι λάτρεις της Marvel βρήκαν μια νέα διαδικτυακή διέξοδο, εκμεταλλευόμενοι τον πόλεμο στην Ουκρανία. Εν μέσω του πρώτου «πόλεμου TikTok» στον κόσμο, καθώς η πλατφόρμα γεμίζει καθημερινά με πλάνα συγκρούσεων από και με στρατιώτες και πολίτες, οι θαυμαστές των franchise υπερηρώων άρχισαν να τοποθετούν τους φανταστικούς χαρακτήρες της Marvel σε μια πολύ πραγματική κατάσταση.

Το TikTok έχει γεμίσει με βιντεοκλίπ ταινιών της Marvel, με λεζάντες ή ετικέτες που τα παρομοιάζουν με τις συγκρούσεις Ρωσίας – Ουκρανίας. Τα βίντεο είναι απίστευτα δημοφιλή, με τα νούμερα τηλεθέασης να ξεπερνούν τις εκατοντάδες χιλιάδες, ενώ η ενότητα σχολίων είναι γεμάτη ένθερμους geeks, που μάχονται για το αν ο αγαπημένος τους υπερήρωας είχε την κατάλληλη μεταχείριση.

Ενα βίντεο, για παράδειγμα, με τον Captain America να φοράει μια ουκρανική σημαία, έχει περισσότερα από 50.000 «likes»· στο ίδιο βίντεο ο άλλος ήρωας της Marvel, Black Panther, είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση και ο Doctor Strange οι ΗΠΑ. Ο Spider-Man του Τομ Χόλαντ, ο νεότερος της παρέας, έχει μια σημαία της Ενωσης χαραγμένη στο στήθος του, αφήνοντας τον ρόλο του κακού Thanos στον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ενα άλλο βίντεο, που προβλήθηκε σχεδόν μισό εκατομμύριο φορές, χρησιμοποιεί το ίδιο κλιπ, αλλά αυτή τη φορά ο Captain America είναι η Ουκρανία, την οποία εκπροσωπεί, όπως μπορεί κανείς να υποθέσει, ο Βολόντιμιρ Ζελένσκι ως Captain Ukraine.

Δεν πρόκειται για σοφιστικέ αναλογίες. Μάλιστα, όχι μόνο ευτελίζουν μια σύγκρουση, που προκαλεί ανείπωτο πόνο, θάνατο και καταστροφή, αλλά επίσης αποτυγχάνουν να δείξουν στους νέους τι ακριβώς διακυβεύεται. Στις ταινίες «Avengers» μπορεί κανείς να είναι σίγουρος ότι οι καλοί άνθρωποι θα κερδίσουν και οι κακοί θα χάσουν. Ο πόλεμος στον πραγματικό κόσμο, ωστόσο, δεν προσφέρει τέτοιες εγγυήσεις, γράφει στην Telegraph η Πόπι Πλατ.

How the avengers would react to the Russian Invasion of Ukraine, a thread ????: pic.twitter.com/7bPVUbUNLW

— Louis™️ ?? (@Enjoyer_Delaney) February 24, 2022

Πώς θα αντιδρούσαν οι «Εκδικητές» στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία

Τα σχόλια κάτω από τα βίντεο του TikTok δεν περιορίζονται στο fanfiction (ερασιτέχνες που χρησιμοποιούν ήρωες και στοιχεία ενός έργου για να φτιάξουν το δικό τους). Κάποιοι χρησιμοποιούν την πλατφόρμα για να συζητήσουν σοβαρά ζητήματα, όπως ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη ή η απειλή πυρηνικού πολέμου. Από τη μία πλευρά, θα μπορούσε να πει κανείς ότι από τη σιωπηλή άγνοια είναι προτιμότερο οι έφηβοι να χρησιμοποιούν οποιαδήποτε πλατφόρμα για να εκπαιδεύονται και να συζητούν παγκόσμια ζητήματα.

Από την άλλη, όμως, η δομή του TikTok δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Οι νεαροί χρήστες εκτίθενται συχνά σε μη επαληθευμένα πλάνα και γεγονότα, εξαιτίας του γρήγορου χαρακτήρα της πλατφόρμας· τα βίντεο έχουν συνήθως διάρκεια μικρότερη των 30 δευτερολέπτων και σύρονται γρήγορα από την αρχική σελίδα «For You», που σημαίνει ότι είναι λιγότερο πιθανό να αξιολογήσουν την εγκυρότητα αυτού που βλέπουν ή διαβάζουν. Αυτός ο κίνδυνος παραπληροφόρησης ή αποσύνδεσης συνδυάζεται με τη λατρεία των ηρώων, που απολαμβάνουν και προωθούν αυτοί οι νέοι θεατές, για να παρουσιάσουν μια εικόνα του πολέμου «ξεπλυμένη» από το Χόλιγουντ.

Η σκηνή μάχης, για παράδειγμα, που απεικονίζει τον αγώνα για το Χάρκοβο, εμφανίζεται σαν κινηματογραφική σεκάνς δράσης, επισημαίνει η Πόπι Πλατ στο άρθρο της στην Telegraph. Ο Ζελένσκι, ο ηρωικός πρωταγωνιστής, μεταμορφώνεται σε παγκόσμιο pin-up και ο Πούτιν, ο κακός, ωθεί τις δυνάμεις του κόσμου για το καλό να ενωθούν εναντίον του. Ακόμη και το μυστηριώδες Ghost of Kyiv (το Φάντασμα του Κιέβου) –ένας ουκρανός πιλότος μαχητικού MiG-29 που υποτίθεται ότι υπερασπίζεται την πρωτεύουσα από τον ουρανό, αλλά του οποίου η ύπαρξη δεν έχει επαληθευτεί– έχει «μαρβελοποιηθεί»: οι TikTokers τον συγκρίνουν με την Captain Marvel, την πιο ισχυρή υπερηρωίδα στο κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel (MCU), ενώ το ουκρανικό υπουργείο Αμυνας χρησιμοποίησε τη φράση «air avenger» («εκδικητής του αέρα») όταν ανέβασε στο Twitter μια εικόνα του αεροσκάφους MiG μαζί με ειδήσεις για συνταξιούχους πιλότους, που επέστρεψαν στην πολεμική αεροπορία.

Ο Πούτιν ως Thanos, εν τω μεταξύ, είναι η πιο δημοφιλής σύγκριση. Από την οπτική γωνία αυτών των χρηστών του TikTok, τουλάχιστον, είναι απλώς διψασμένος για εξουσία και πρόθυμος να προκαλέσει εκτεταμένα δεινά για την επιδίωξη αυτού που πιστεύει ότι είναι ένας ευγενής στόχος. Ο Πούτιν είπε ότι η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» της Ρωσίας (διαβάστε: εισβολή) στην Ουκρανία (υποτίθεται ότι) θα «αποναζιστικοποιήσει» τη χώρα, η οποία το 2019 εξέλεξε δημοκρατικά τον Εβραίο Ζελένσκι, με το 73% των ψήφων. Για τον Thanos, τον χαρακτήρα της Marvel, ο στόχος ήταν να μειωθεί ο πληθυσμός της Γης (βασικά με εκτεταμένες δολοφονίες) για να μοιράζονται πιο δίκαια οι πόροι.

Το θέμα, όμως, είναι ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία δεν είναι χολιγουντιανή ταινία και καθένα από αυτά τα πλούσια σε μιμίδια (meme) σενάρια είναι στην καλύτερη περίπτωση υπεραπλουστευτικά και στη χειρότερη επιζήμια. Ο πόλεμος συνεχίζεται, σκοτώνοντας αμάχους, βομβαρδίζοντας ακόμα και κοντά σε μνημεία του Ολοκαυτώματος και ξεριζώνοντας χιλιάδες από τα σπίτια τους, ενώ οι δημιουργοί περιεχομένου στη Δύση απομονώνουν στιγμιότυπα και τα χρησιμοποιούν για μερικά likes και σύντομα γέλια.

Ενας τέτοιος πολιτισμικός διαχωρισμός έχει, από ορισμένους, αποδοθεί σε παλιομοδίτικο χιούμορ. Αλλωστε, χρησιμοποιούσαμε εδώ και καιρό την κωμωδία για να αποδυναμώσουμε φρικτά γεγονότα, όπως την εποχή της ακμής του Τσάρλι Τσάπλιν και των Ολιβερ Χάρντι και Σταν Λόρελ (Ο Χοντρός και ο Λιγνός, το διασημότερο κωμικό δίδυμο στην ιστορία του κινηματογράφου) κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά η διαδικτυακή εμμονή με τους φανταστικούς υπερήρωες ως σημείο αναφοράς μάς δείχνει δύο νέα πράγματα: πρώτον, ότι οι νέοι είναι τόσο πολύ «κολλημένοι» σε μια πολιτισμική εφεύρεση, που η αίσθηση της πραγματικότητας έχει γίνει θολή· και δεύτερον, ότι αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι αγωνίζονται να πιστέψουν στις ικανότητες των δυνάμεων που, χωρίς δική τους ευθύνη, υπάρχουν σε έναν πλανήτη γεμάτο μόνο με κοινά όπλα και τανκς, και όχι σε πολλαπλά σύμπαντα με «smart» σφυριά, που ρίχνουν κεραυνούς και δημιουργούν ανεμοστρόβιλους.

Αποτυγχάνοντας να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα, οι νέοι θα είναι στην ουσία ανεπαρκώς εξοπλισμένοι για να τα βγάλουν πέρα με τις άσχημες αλήθειες της ζωής ή για να σχηματίσουν σοβαρές πολιτικές απόψεις, ζωτικής σημασίας και τα δύο για μια γενιά που θα κληρονομήσει αμέτρητα οικονομικά προβλήματα, συγκρούσεις και διαρκώς μεταβαλλόμενη γεωπολιτική, κλιματική κρίση και διχασμένα έθνη. Και είναι, μεν, εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι νέοι θέλουν να πιστεύουν ότι υπάρχει, πραγματικά, ένας Τόνι Σταρκ έτοιμος να σώσει την κατάσταση, πλην όμως είναι και μάταιο. Το μόνο που έχουμε είναι απλοί θνητοί, άνθρωποι με σάρκα και αίμα.

Οι πλατφόρμες των social media έχουν την ευθύνη, επειδή μετέτρεψαν κάθε στοιχείο του ανθρώπινου πόνου και του αναβρασμού σε ευκαιρία για «περιεχόμενο», που μπορεί να αποφέρει χρήματα, αποτυγχάνοντας να ρυθμίσουν ακριβώς το υλικό (βιντεοκλίπ) που ανεβαίνει στο διαδίκτυο ή να επαληθεύουν το πλήθος των διαθέσιμων πληροφοριών. Πλατφόρμες όπως το TikTok έχουν μετατρέψει κάθε γεγονός ζωής σε ευκαιρία για meme (μιμίδια), με τις πιο σκοτεινές εμπειρίες ενός ατόμου ή μιας χώρας να μοιράζονται σε εκατομμύρια αγνώστους με την ελπίδα να κερδίσουν δημοτικότητα. Αυτή η εμμονή παραμορφώνει ό,τι είναι σοβαρό και μη σοβαρό: τίποτα δεν είναι εκτός ορίων στο διαδίκτυο, ακόμη και ο πόλεμος.

Είναι εύκολο, βέβαια, να πούμε ότι τα μιμίδια και τα αστεία γύρω από την Ουκρανία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μιμίδια και αστεία. Αλλά αν το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου που παρακολουθούν μερικοί νέοι, το έχουν εφεύρει θαυμαστές του Iron Man χρησιμοποιώντας τη φαντασία τους, κατά πόσο βλέπουν και κατανοούν γνήσια πλάνα της καταστροφής που συμβαίνει στην Ουκρανία; Μερικές μάχες, δυστυχώς, δεν μπορούν να τελειώσουν με τη μαγεία του ταξιδιού στο χρόνο ή με ένα κλικ των δακτύλων.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News