Εχουμε συνηθίσει (ή εθιστεί…) σε έναν κόσμο με χρώμα. Σε ενσταντανέ με χρώμα. Σε τέχνη με χρώμα. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας «προσελκύει» το χρώμα.

Αν καταφεύγουμε σε έναν κόσμο με ασπρόμαυρα ενσταντανέ είναι όταν θέλουμε να κάνουμε μια πολιτική – εν πολλοίς – δήλωση. Οπως οι φωτορεπόρτερ, που τις προάλλες κατέγραψαν στα γήπεδα μόνον ασπρόμαυρες φωτογραφίες, μετά τη δολοφονία του Αλκη στη Θεσσαλονίκη. Ενα σχόλιο στη βία, που βλέπει τα πράγματα μόνον σε άσπρο μαύρο.

Ή όταν θέλουμε να επιστρέψουμε, μέσω της Τέχνης, σε έναν κόσμο με τα πρωταρχικά στοιχεία του: Το Φως και τη Σκιά (ή το σκοτάδι). Ή στο παρελθόν, που δεν είχε ακόμη τα τεχνικά μέσα για να κατακτήσει τη χρωματική / πολύχρωμη αποτύπωση του κόσμου μας.

Τι θα γινόταν, όμως, αν σε αυτό το τελευταίο, το παρελθόν, καταφέρναμε να βάλουμε χρώμα. «Φυσικό», σαν αυτό που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στον ταχύ μας κόσμο, της εικόνας;

Θα γινόταν κάτι σαν το «Past in Color Χρώμα στο Παρελθόν» στο Facebook και το αντίστοιχο μπλογκ του Χρήστου Καπλάνη. Που έχει καταφέρει, με το μεράκι του, να κάνει την έκπληξη: και τα δύο είναι από τους πλέον επισκέψιμους διαδικτυακούς τόπους (στο πρώτο πλησιάζουν τις 90.000 οι «φίλοι»).

Ενας άνθρωπος που δρα –εκτός Αθήνας και δίχως επιτηδευμένη προβολή— με εντυπωσιακά «χειροποίητη» φινέτσα, πάνω σε φωτογραφίες, που σχεδόν ανάγονται στα χρόνια της γέννησης τούτης της τέχνης στον 19ο αιώνα και μέχρι μετά τη δεκαετία του ’60. Πάνω σε εικόνες που πάγωσαν το χρόνο σε άσπρο μαύρο.

Τού ζήτησα να με βάλει στην «κουζίνα» του. Στα άδυτα του επιχρωματισμού ιστορικών φωτογραφιών, που ελκύουν, όπως φαίνεται, ένα ευρύ κοινό στις ημέρες μας. Λατρεία, ίσως, για το παρελθόν με το… πολύχρωμο μάτι του σήμερα. Κρατήστε τη χρονολογία 1913…

«Πριν αρκετά χρόνια, σε μια επίσκεψη μου στο Παρίσι, είχα την ευκαιρία να δω έγχρωμες φωτογραφίες του 1913, από τη συλλογή του Αλμπέρ Καν. Εντυπωσιάστηκα! Το παρελθόν “ζωντάνευε” μπροστά μου. Σκέφτηκα ότι θα ήταν μια καλή ιδέα να δώσω χρώμα και σε δικές μας παλιές φωτογραφίες. Σε αυτό βοήθησε βέβαια και η ψηφιακή τεχνολογία», είναι οι πρώτες κουβέντες του Χρήστου Καπλάνη. Γεννημένου 50 μέτρα μακριά από το σπίτι του μεγάλου Μίκη Θεοδωράκη, στη σκιά της Ακρόπολης. «Μετά τις σπουδές μου στις Γραφικές και Καλές Τέχνες, ασχολήθηκα με τη φωτογραφία στο χώρο των Γραφικών Τεχνών. Στην πορεία δραστηριοποιήθηκα στο χώρο της διαφήμισης, με δικό μου δημιουργικό γραφείο».

Πλέον, έχει θέα στην κοιλάδα του ποταμού Καλαμά, ζώντας και δημιουργώντας, τα τελευταία 25 χρόνια, στον παραδοσιακό οικισμό Φοινικίου, στην Ηπειρο. Ταιριαστό φόντο για τούτη την ιστορία, δηλαδή.

Τι είναι εκείνο που ελκύει τον Χρήστο Καπλάνη στον επιχρωματισμό; «Τόσο η έρευνα που προηγείται προς αναζήτηση των αυθεντικών χρωμάτων, όσο και η καλλιτεχνική επεξεργασία σε οδηγούν στο ζωντάνεμα ενός ταξιδιού στο παρελθόν. Ενα όμορφο ταξίδι στο χρόνο».

Γιατί να τα δούμε, αίφνης, έγχρωμα τα… ασπρόμαυρα; «Το χρώμα σε μια μαυρόασπρη φωτογραφία πολλαπλασιάζει τη συγκίνηση, φέρνει πιο κοντά την εικόνα στη σύγχρονη οπτική και τη κάνει πιο κατανοητή αναδεικνύοντας τις λεπτομέρειες εκείνες τις οποίες σε ένα γκρίζο φόντο δύσκολα διακρίνεις.  Συνήθως ξεχνάμε ότι οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες τραβήχτηκαν σε ένα κόσμο γεμάτο χρώματα».

Δεν είναι ενασχόληση μόνον του Χρήστου Καπλάνη. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει στο εξωτερικό έντονη δραστηριότητα σε αυτόν τον τομέα. «Είναι κυρίως νέα άτομα, με αγάπη στη φωτογραφία και μεράκι στη δημιουργία», μού εξηγεί. «Βέβαια τους λείπει η εμπειρία, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα την αποκτήσουν σύντομα. Και εγώ επανέρχομαι σε παλιούς επιχρωματισμούς, διότι έχει βελτιωθεί η τεχνική μου».

Ας βάλουμε στο πλάνο και έναν ορισμό του: «Ο επιχρωματισμός μιας φωτογραφίας μπορεί να φαίνεται απλός, αλλά στη ουσία δεν είναι. Χρειάζεται γνώση της ψηφιακής τεχνολογίας, εικαστική παιδεία και πολλές ώρες εργασίας».

Και κάτι ακόμη. Οπως σε όλα, υπάρχει καλός και κακός επιχρωματισμός. «Αυτό που χαρακτηρίζει ένα καλό είναι η ποιότητα στη λεπτομέρεια και η σωστή χρωματική απόδοση των αντικειμένων».

Αν και μιλάμε δε για ψηφιακή τεχνολογία, όλα είναι εν τέλει χειροποίητα και θέμα προσωπικού γούστου, σε αυτή τη λεπτομέρεια, θα προσέθετα. «Σήμερα υπάρχουν προγράμματα επιχρωματισμού, τα οποία όμως είναι αναξιόπιστα. Εγώ κάνω τον επιχρωματισμό στο “χέρι”, χρησιμοποιώντας ψηφιακά πινέλα και ψηφιακά χρώματα σε πολλά επίπεδα. Βλέπω τη μαυρόασπρη φωτογραφία ως προσχέδιο σε ζωγραφικό καμβά, τον οποίο καλούμαι να ζωγραφίσω. Οι γνώσεις ζωγραφικής βοηθούν αρκετά».

Η δε επιλογή των κατάλληλων χρωμάτων προϋποθέτει έρευνα. «Τα πάντα υπάρχουν στο Διαδίκτυο, ακόμη και τα πασουμάκια της Κλεοπάτρας,  αρκεί να ξέρεις που να ψάξεις».

Η παλιότερη φωτογραφία που τής έχει δώσει χρώμα είναι η Ακρόπολη,  φωτογραφισμένη από τον Paul Baron des Granges, το 1869. «Δεν μου παρουσίασε ιδιαίτερες δυσκολίες, διότι γεννήθηκα και μεγάλωσα σε αυτή τη περιοχή και γνώριζα τα χρώματα από πρώτο χέρι», μού λέει.

Πού βρίσκει τις φωτογραφίες που «επεξεργάζεται» δημιουργικά; «Εκεί, έξω, υπάρχει άφθονο υλικό. Οι ψηφιακές συλλογές αποκτούν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον. Το σημαντικό είναι η διαδικασία της επιλογής, η οποία είναι χρονοβόρα και επίπονη.

» Οι φωτογραφίες που λαμβάνω από φίλους είναι εκατοντάδες. Ομως, μετά από αξιολόγηση, ελάχιστες αξιοποιούνται».

Και όταν λέμε φίλους, υπάρχουν και εκείνοι που παρακολουθούν τη δουλειά του. Οπως ο Αμερικανός Ρόμπερτ ΜακΚέιμπ, που έσπευσε να τού γράψει: «Κύριε Καπλάνη, κάνατε μια απίστευτη δουλειά με το χρωματισμό. Δεν έχω δει ποτέ καλύτερη δουλειά», ήταν το σχόλιό του στον επιχρωματισμό εικόνων του μαιτρ από την Ελλάδα της δεκαετίας του ‘50 (παράδειγμα, η Μύκονος του 1955).

Δεν περίμενε τη μεγάλη επιδραστικότητα των διαδικτυακών σελίδων του ο Χρήστος Καπλάνης, το ομολογεί. Ούτε ότι θα έφτανε η λεπτομερής δουλειά του να περάσει σε μεγάλους, διεθνείς, ιστοτόπους, όπως πρόσφατα το ευρείας απήχησης Historic Photographs.

«Οταν ξεκίνησα να παρουσιάζω την εργασία μου στους λιγοστούς φίλους μου, δεν φανταζόμουν το μέγεθος μιας τέτοιας ανταπόκρισης.

» Σήμερα, βέβαια, με ακολουθούν στη σελίδα μου φίλοι της φωτογραφίας και της ιστορίας σχεδόν από όλα τα σημεία του πλανήτη. Αυτό οφείλεται κυρίως στη ποσότητα της εργασίας μου, αλλά και στην επιλογή των θεμάτων».

Και κάτι τελευταίο. Αν μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, εδώ, με τον επιχρωματισμό, έχουμε – όπως φαίνεται – να κάνουμε με πολλές περισσότερες: «Για τις ιστορικές φωτογραφίες (φωτογραφίες τεκμηρίωσης) η αξία τους είναι το πάγωμα της στιγμής. Η απαθανάτιση του στιγμιαίου γεγονότος», μού λέει ο Χρήστος Καπλάνης. «Είναι επίσης πλήθος πληροφοριών. Ενας καλός παρατηρητής μπορεί να αναγνώσει πάνω από χίλιες λέξεις σε μια πλούσια εικόνα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News