Μήπως η (γαλλική τουλάχιστον) Αριστερά έχει γίνει υπερβολικά ασκητική; Μήπως είχε δίκιο τελικά ο περίφημος ιταλός τραγουδοποιός, ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας Τζόρτζο Γκάμπερ, υποστηρίζοντας πως «οι απολαύσεις είναι της Δεξιάς ενώ οι θυσίες της Αριστεράς»;    

Στη χώρα που σημειώθηκε ο Μάης του ’68 και ακούστηκε πρώτη φορά το σύνθημα «jouissez sans entraves» (απολαύστε ανεμπόδιστα) το ερώτημα είναι κάθε άλλο παρά θεωρητικό. Απόδειξη, μεταξύ άλλων, αποτελεί το ότι το θέτει η εφημερίδα-σημείο αναφοράς των αριστερών της Γαλλίας, η Libération, αφιερώνοντας το περασμένο σαββατοκυριακάτικο φύλλο της στη σχέση της «Αριστεράς με την ευχαρίστηση».  

Αφορμή αποτέλεσε η κυκλοφορία του «Quartier rouge: le plaisir et la gauche» ενός δοκιμίου στο οποίο ο γάλλος φιλόσοφος (και συνεργάτης της Libé) Μικαέλ Φεσέλ καταγγέλλει μια τάση «να ανταλλάσσεται ο ελευθεριακός ηδονισμός με έναν προοδευτικό ασκητισμό».   

Εύκολα φανταζόμαστε, για παράδειγμα, πως στην εποχή της κλιματικής κρίσης, του #MeToo και του βιγκανισμού, η επιτακτική ανάγκη να συνεχιστούν οι αγώνες κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη, της εκμετάλλευσης των γυναικών και της βιομηχανικής εκτροφής ζώων, θα μπορούσε να έχει μετατρέψει σε αμαρτήματα (της Δεξιάς) πολλές πανάρχαιες απολαύσεις, αναδεικνύοντας, συγχρόνως, έναν ιδιότυπο ασκητισμό ως ιδανικό τρόπο ζωής. 

Η ζωή από το πρίσμα της δυστυχίας

Ομως σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Σιμόν Μπλιν, ο Μικαέλ Φεσέλ προέβη σε μία σημαντική διευκρίνηση: «Εάν η Αριστερά απειλείται από την ροπή προς τον ασκητισμό, αυτό δεν οφείλεται στο ότι κατέστη φεμινιστική, αντιρατσιστική και οικολογική. Εγώ δεν μιλάω για τη νέα μαχητική Αριστερά γενικά, διερωτώμαι απλά όσον αφορά την χαρακτηριστική τάση σημαντικού μέρους των σύγχρονων κριτικών συνειδήσεων: να ζουν την κάθε στιγμή μέσα από το πρίσμα της δυστυχίας, να υποπτεύονται ότι μέσω των εμπειριών της απόλαυσης συμβιβάζονται με την αδικία», ανέφερε.  

Εάν ο προοδευτικός ασκητισμός τoυ αποκαλούμενου bobo, του bourgeois-bohémienne, του αστού-μποέμ της Αριστεράς που τρώει μόνο κινόα, επέφερε, ως αντίδραση τη γέννηση του boubour, του bourgeois-bourrin, του αστού-αγροίκου της Δεξιάς που είναι άδολος αλλά και αποστασιοποιημένος και όλοι του υπαγορεύουν τι μπορεί να πει και τι μπορεί να κάνει, ο Μικαέλ Φεσέλ ξεκαθαρίζει πως ο ασκητισμός για τον οποίο εκείνος μιλάει δεν εντοπίζεται μόνον στους κόλπους της Αριστεράς. Υπενθυμίζει σχετικά πως τη σημασία του ασκητισμού για το «πνεύμα του καπιταλισμού» την είχε υπογραμμίσει ο ίδιος ο Μαξ Βέμπερ.    

«Υπάρχει ο θρησκευτικός ασκητισμός που καταδικάζει την ευχαρίστηση και ο ασκητισμός του Homo economicus ο οποίος υπολογίζει συνεχώς το κόστος και τα οφέλη των πράξεών του, συμπεριλαμβανομένων των απολαύσεων. Εχει συμβιβαστεί η Αριστερά με αυτήν την υπολογιστική και καταναλωτική αντίληψη της απόλαυσης; Μια μερίδα της Αριστεράς φαίνεται ότι έχει σταματήσει να αντιμάχεται τον ασκητικό υπολογισμό, που είναι κατά βάση ατομικιστικός», ανέφερε σχετικά ο γάλλος φιλόσοφος.  

Παραδομένοι στη θλίψη

Ο Μικαέλ Φεσέλ θεωρεί πως επιδιώκοντας να συμπαραταχθούν με εκείνους που ο Βάλτερ Μπένγιαμιν αποκαλούσε «ηττημένους της Ιστορίας», με τα θύματα του μύθου της προόδου, πολλοί στην Αριστερά κινδυνεύουν να παραδοθούν στη θλίψη ή στην ντροπή και να αρχίσουν να ερμηνεύουν την όποια απόλαυση, την όποια ευχαρίστηση ως παράδοση σε έναν βαθιά άδικο κόσμο που κανονικά θα έπρεπε να αλλάξει άμεσα. Κατά τη γνώμη του, ωστόσο, πρόκειται περί ενός λανθασμένου συλλογισμού, καταρχάς γιατί η απόλαυση εξακολουθεί να είναι «άκρως ανατρεπτική».  

«Το συναίσθημα που ευνοείται πιο συχνά στην Αριστερά είναι η επιθυμία. Η επιθυμία είναι αυτή που μας οδηγεί κάπου αλλού, σε μια εναλλακτική επιλογή. Για τα κινήματα που βασίζονται στην απόρριψη της υπάρχουσας κοινωνίας, φαίνεται λογικό να δίνεται προτεραιότητα στην επιθυμία και να καταβάλλονται προσπάθειες προσανατολισμού της προς την ισότητα. Αλλά η Αριστερά δεν πρέπει να εγκαταλείψει για αυτό το λόγο την καθημερινή απόλαυση, είτε είναι γιορτινή, είτε σεξουαλική είτε διατροφική. Επειδή μεταμορφώνει την αντίληψή μας για τον κόσμο. Μια ευχαρίστηση που ξεφεύγει από την κοινωνική οργάνωση της θλίψης είναι εξίσου σημαντική με την επιθυμία να αλλάξουμε το μέλλον», υποστηρίζει ο Φεσέλ. 

Ο έρωτας στην εποχή του #MeToo

«Και εάν η υπόσχεση της ευχαρίστησης έγκειτο στην επανεφεύρεση; Σπάσαμε τα πάντα, πρέπει να ενώσουμε τα πάντα, κομμάτι-κομμάτι, εκεί βρίσκεται η πρόκληση και πιθανώς η ευχαρίστηση: να φανταστούμε μια νέα κοινωνία που απομακρύνει το κλιματικό αδιέξοδο, ξαναδίνοντας νόημα στις ζωές μας, να ανακαλύψουμε εκ νέου τις ερωτικές σχέσεις στην εποχή του #MeToo, να καταστήσουμε ξανά γοητευτική τη συλλογικότητα. Τα λόγια είναι εύκολα, σίγουρα, αλλά πρόκειται περί ενός εγχειρήματος. Η περί μιας τεράστιας πρόκλησης, εάν το θέμα είναι να καταστεί νηφάλια η επιθυμία», σημείωσε από την πλευρά της σε κεντρικό κείμενο της Libération η Αλεξαντρά Σβαρτσμπρόντ.

Εχοντας επίγνωση της «χαρούμενης κοινωνικότητας» που χαρακτήριζε τις συγκεντρώσεις των Κίτρινων Γιλέκων ο Μικαέλ Φεσέλ προειδοποιεί πως «το χειρότερο για την Αριστερά θα ήταν να προβεί σε μια ενοχοποίηση των λαϊκών στρωμάτων με κριτήριο την απόρριψη των δικών τους απολαύσεων, ακόμη και εάν αυτές συνίστανται στο να τρώνε κρέας ή να οδηγούν».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News