Μια ημέρα στα τέλη Δεκεμβρίου, μια ασυνήθιστη σιωπή άρχισε ξαφνικά να επικρατεί στα φημισμένα εργοστάσια γυαλιού στο νησάκι Μουράνο στη λιμνοθάλασσα της Βενετίας. Στο χώρο του μεγαλύτερου παραγωγού Murano, το μόνο που ακουγόταν ήταν το χαμηλό βουητό των δύο φούρνων, που εξακολουθούσαν να καίνε και οι κοιλιές τους να τυλίγονται με λιωμένη άμμο. Οι άλλοι 18 φούρνοι του εργοστασίου«Effetre» ήταν αδρανείς, άδειοι και κρύοι.

«Κανείς εδώ πέρα δεν θυμάται έναν τόσο βουβό Δεκέμβριο», είπε στην Washington Post ο 52χρονος Κριστιάνο Φέρο, ένας από τους ιδιοκτήτες του «Effetre». Στη συνέχεια, η εταιρεία αναγκάστηκε να κλείσει και τους τελευταίους ενεργούς κλιβάνους της.

Σε μια τυπική χρονιά, γράφει ο Στέφανο Πιτρέλι, ανταποκριτής της αμερικανικής εφημερίδας στην Ιταλία με έδρα τη Ρώμη, τα εργοστάσια γυαλιού στο Μουράνο απενεργοποιούνται μόνο μία φορά, για συντήρηση, τον Αύγουστο. Αλλά με την Ευρώπη στο μέσο μιας μεγάλης ενεργειακής κρίσης, που προκαλεί αύξηση 400% στους λογαριασμούς φυσικού αερίου, το αέριο που απαιτείται για τις φλόγες, οι οποίες χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των περίτεχνων γυάλινων δημιουργιών Murano με τα πλούσια χρώματα, έχει γίνει πολυτέλεια που δύσκολα μπορούν να αντέξουν οι υαλουργοί.

Η κρίση φυσικού αερίου είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού μιας σειράς παραγόντων: ανεπαρκή αποθέματα εντός της Ευρώπης, περιορισμένη προσφορά από τη Ρωσία και αυξημένος ανταγωνισμός από την Ασία για πρόσβαση σε φυσικό αέριο. Και με το Κρεμλίνο να απειλεί να διακόψει τις ροές εάν χτυπηθεί με κυρώσεις για την Ουκρανία, η κρίση θα μπορούσε να επιδεινωθεί.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προσπάθησαν να προστατεύσουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις από τις αυξήσεις των τιμών. Επίσης, στους υαλουργούς του Μουράνο, οι οποίοι υπέφεραν ήδη από το lockdown εξαιτίας της πανδημίας το 2020 και τις τεράστιες πλημμύρες του 2019, η υποστήριξη δόθηκε με τη μορφή επιδοτήσεων για να τους βοηθήσουν να επιβιώσουν τον χειμώνα. Αλλά με τις τιμές του φυσικού αερίου να συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία, οι επιδοτήσεις δεν αναμένεται να διαρκέσουν πέρα ​​από τον επόμενο μήνα, το πολύ. Αυτό οδήγησε εταιρείες όπως η «Effetre» να κρατήσουν τους φούρνους τους κλειστούς, ενώ ορισμένες εξετάζουν το ενδεχόμενο να κλείσουν οριστικά.

Οπως γράφει ο Στέφανο Πιτρέλι στην Washington Post, οι υαλουργοί λένε ότι το ήμισυ του μηνιαίου κόστους των εργασιών οφείλεται στη διατήρηση της απαιτούμενης θερμοκρασίας. Οι φούρνοι καίνε στους 1200 βαθμούς Κελσίου, 24 ώρες το 24ωρο. Αλλά η διακοπή και η επανεκκίνηση έχουν επίσης εξαιρετικά μεγάλο κόστος. Η διαδικασία ψύξης ραγίζει τα χωνευτήρια, τα πήλινα δοχεία μέσα στα οποία ψήνεται το γυαλί. Τόσο αυτά όσο και τα πυρίμαχα τούβλα πρέπει να αντικατασταθούν. Στη συνέχεια, μπορεί να χρειαστούν δύο εβδομάδες για να φθάσει ο φούρνος στη σωστή θερμοκρασία. Η «Effetre» εκτιμά ότι η επαναθέρμανση των 15 έως 16 φούρνων, που συνήθως λειτουργούν ταυτόχρονα θα κόστιζε περίπου 80.000 έως 90.000 ευρώ.

Από το ξύλο στο φυσικό αέριο, και μετά τι;

Στους οκτώ αιώνες της υαλουργίας Murano, η χρήση φυσικού αερίου είναι σχετικά νέα, δεδομένου ότι υιοθετήθηκε μόλις τη δεκαετία του 1950. Πολλά από τα κομμάτια, που εκτίθενται σε μουσεία –μεταξύ άλλων και στην τρέχουσα έκθεση «Sargent, Whistler and Venetian Glass: American Artists and the Magic of Murano» του Smithsonian American Art Museum– κατασκευάστηκαν σε φούρνους που έκαιγαν ξύλο.

Αλλά οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί, που θεσπίστηκαν εν τω μεταξύ, αποτρέπουν την επιστροφή στο ξύλο. Οι τοπικές εκπομπές θα ξεπερνούσαν κατά πολύ το νόμιμο όριο, εξηγεί ο Φραντσέσκο Γκονέλα, φυσικός που ειδικεύεται στο καλλιτεχνικό γυαλί: «Μπορείτε να έχετε μια ξυλόσομπα σε ένα βουνό, αλλά όχι εκατοντάδες ξυλόφουρνους στους 1100^ο C», λέει.

Οι υαλουργοί, εξάλλου, προτιμούν το αέριο, για την ικανότητά του να προσφέρει σταθερές θερμοκρασίες, αποφεύγοντας τον κίνδυνο ψύξης, που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τα υλικά τους, εξηγεί ο Γκονέλα. Παρέχει επίσης μια πολύ σημαντική φλόγα -που χρησιμοποιείται στην υαλουργία σαν τη σμίλη ενός γλύπτη- χωρίς τον κίνδυνο πυρκαγιάς που ενέχει το ξύλο, μια σοβαρή ανησυχία για ένα νησί στη λιμνοθάλασσα της Βενετίας στο οποίο δεν είναι εύκολη η πρόσβαση των πυροσβεστών.

Φυσικά, η καύση φυσικού αερίου παράγει επίσης εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Επίσης, η παραγωγή και αποθήκευση αερίου συνδέονται με την απελευθέρωση μεθανίου, ενός εξαιρετικά ισχυρού αέριου θερμοκηπίου με μικρότερη διάρκεια ζωής μεν αλλά το οποίο συμβάλλει σημαντικά στην κλιματική αλλαγή.

Βεβαίως, η βιομηχανία υαλουργίας είναι υπεύθυνη μόνο για ένα μικρό ποσοστό των εκπομπών της Ιταλίας. Αλλά πρόκειται για μια εργασία ενεργοβόρα. Σε μια κανονική χρονιά, τα εργοστάσια του Μουράνο καταναλώνουν περισσότερα από 13 εκατ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, σύμφωνα με έναν γνώστη της αγοράς, που μίλησε στην Washington Post υπό τον όρο της ανωνυμίας, επειδή δεν είχε εξουσιοδότηση από την εταιρεία του να μιλήσει. Eίναι το ποσό, που θα χρησιμοποιούσε συνήθως μια πόλη 30.000 κατοίκων για οικιακή θέρμανση. Ωστόσο, το Μουράνο είναι ένα νησί 5.000 κατοίκων.

Οι υαλουργοί, που χρησιμοποιούν το περισσότερο αέριο, είναι εκείνοι που προσφέρουν και την πιο εντυπωσιακή σειρά χρωμάτων. Το εύρος και το βάθος τους, μαζί με το επίπεδο του καλλιτέχνη, κάνουν τα αυθεντικά Murano να ξεχωρίζουν από τα αντίγραφα μαζικής παραγωγής από την Κίνα.

«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ποικιλία», λέει ο Φέρο, η εταιρεία του οποίου έχει μια παλέτα με 300 χρώματα. «Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για την παραγωγή καλλιτεχνικού γυαλιού».

Ο Ντάμιαν Φαρνέα, 49χρονος υαλουργός του «Zanetti Murano» είπε ότι κάποτε τον είχε επικρίνει ένας πρώην συμφοιτητής του στο πανεπιστήμιο: «Εχεις πτυχίο στην περιβαλλοντική επιστήμη και εξακολουθείς να καις 40.000 κυβικά μέτρα αερίου κάθε μήνα. Θα πας στην κόλαση!», του είχε πει.

Ο Φαρνέα προβληματίζεται για το πώς η δουλειά του συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή: «Αντισταθμίζει, άραγε, η αξία αυτής της τέχνης το κόστος για τον πλανήτη;» αναρωτήθηκε και πρόσθεσε ότι «Μια μέρα, κάποιος θα ξυπνήσει και θα πει ότι “είναι ανόητο!” Νομίζω ότι πρέπει να αλλάξουμε, η εύρεση μιας εναλλακτικής λύσης είναι θεμελιώδης».

«Τα Murano είναι ένας άτυχος τομέας», επισημαίνει ο φυσικός Γκονέλα, «καθώς αντιμετωπίζει προβλήματα διαφορετικής φύσης: εμπορικά, επειδή η Κίνα βγάζει πλαστά γυάλινα αντικείμενα· περιβαλλοντικά· και τώρα δέχεται το πλήγμα από λογαριασμούς που πολλοί δεν μπορούν να πληρώσουν».

Η ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι πραγματική επιλογή, προσθέτουν οι υαλουργοί. Οι ηλεκτρικοί φούρνοι δεν μπορούν να παρέχουν το είδος της θερμότητας ή τον καλλιτεχνικό έλεγχο, που χρειάζονται. Ο τομέας εξετάζει το υδρογόνο ως εναλλακτικό καύσιμο, πράγμα που όμως, θα απαιτούσε την κατασκευή ενός εντελώς νέου δικτύου σωλήνων, σχεδιασμένων να αντέχουν τη διάβρωση από το υδρογόνο.

Ο Γκονέλα αμφιβάλλει για τη βιωσιμότητα του υδρογόνου ως πηγή ενέργειας. Στη Βενετία, λέει, «θα χρειαστούμε μια τεράστια επένδυση σε τοπικές τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που δεν θα απαιτούν το τεράστιο κόστος της εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το εξωτερικό. Γεωθερμική, γύρω από όλο το νησί, και πάνω σε αυτό. Αιολικά πάρκα, έξω από τη λιμνοθάλασσα, σε σημεία που πιάνει αέρας την αυγή και το σούρουπο. Και ηλιακή. Ολα τα εργοστάσια θα πρέπει να καλύπτονται με ηλιακούς συλλέκτες».

Ενα πρωινό στα μέσα Δεκεμβρίου στο εργοστάσιο «Zanetti» ο 60χρονος αρχιτεχνίτης Οσκαρ Ζανέτι και ο γιος του Αντρέα, 36 ετών, αφαιρούσαν φωτεινές, λευκές μπάλες γυαλιού από έναν φούρνο, και τις στερέωναν στη φιγούρα ενός αλόγου, που αργότερα θα αποκτούσε φτερά του και θα γινόταν ο μυθικός Πήγασος.

Η επιχείρηση «Zanetti» έχει ιστορία τεσσάρων γενεών και ο Αντρέα σχεδιάζει να συνεχίσει. Αλλοι υαλουργοί, ωστόσο, λένε ότι δεν έχουν πλέον την πολυτέλεια να μεταδώσουν στους απογόνους τους τις παραδόσεις του Murano. «Αν πληρώσω 5.000 ευρώ για τον λογαριασμό του ηλεκτρικού ενός μηνός και 15.000 τον επόμενο, δεν θα μπορέσω να αυξήσω την τιμή κατά 30 -40%. Το ποτήρι μου δεν θα κόστιζε πλέον 80, αλλά 150 ευρώ. Και οι άνθρωποι απλά δεν θα το αγόραζαν. Γιατί το γυαλί είναι ωραίο πράγμα, αλλά δεν είναι ψωμί ή γάλα. Είναι περιττό», λέει ο 43χρονος Ματία Ρόσι, ο οποίος αναγκάστηκε να κλείσει την οικογενειακή του επιχείρηση λόγω οικονομικών προβλημάτων, που επιδεινώθηκαν από την εκτίναξη των λογαριασμών.

Οι καταναλωτές μπορούν να παραιτηθούν από περίτεχνους πολυελαίους Murano, οι κάτοικοι του Μουράνο, όμως, δεν μπορούν να υπάρξουν -όπως συμβαίνει σχεδόν εδώ και μια χιλιετία- χωρίς το γυαλί, που έκανε το όνομα του νησιού διάσημο σε όλο τον κόσμο.

Ακούγοντας τον Ρόσι να μιλάει για το γυαλί, γράφει ο Στέφανο Πιτρέλι στην Washington Post, καταλαβαίνεις πόσο σημαντικό είναι για τους ανθρώπους του Murano: «Οταν το σκουπίζεις με ένα πανί, λάμπει ξανά, ακόμα κι αν είναι 30 ετών», λέει. «Θα σου δώσει το καλύτερο συναίσθημα στον κόσμο, θα σε κάνει να νιώσεις ότι είσαι ζωντανός».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News