Το θέμα της προφοράς των ελληνικών γραμμάτων, τα οποία χαρακτηρίζουν τις μεταλλάξεις του κορονοϊού, πήρε διαστάσεις όταν σε μια συνέντευξη Τύπου οι Μπάιντεν και Φάουτσι δεν κατάφεραν να προφέρουν σωστά το ονοματάκι της τρέχουσας παραλλαγής η οποία από «Ομικρον» έγινε «Ομ-ν-ικρον» στα χείλη τους. Η New York Post βρήκε τότε την ευκαιρία να τους επιτεθεί, και αυτό ήταν. Η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό.

Το 15ο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου ήταν μια μάλλον αβλαβής οντότητα για 2.500 χρόνια. Μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες, όμως, έγινε διαβόητη, γράφει στην Washington Post ο Τσίκο Χάρλαν, προϊστάμενος του γραφείου της αμερικανικής εφημερίδας για τη Νότια Ευρώπη, στη Ρώμη. Το Ομικρον ξέφυγε από τα κείμενα της κλασικής φιλοσοφίας, και τη σφαίρα των περίπου 13 εκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη, που μιλούν ελληνικά σαν μητρική γλώσσα, και χρησιμοποιήθηκε σε επιστημονικές εκθέσεις, πρωτοσέλιδα και αναρτήσεις στα social media σε όλο τον κόσμο.

Το ελληνικό αλφάβητο είναι ένα θαύμα χιλιετιών, που δεν χρειαζόταν τέτοιου είδους ώθηση, παρατηρεί ο αμερικανός δημοσιογράφος. Ο κόσμος κάνει μάθημα Ελληνικών κάθε φορά που προκύπτει μια δυσάρεστη παραλλαγή του κορονοϊού ονοματισμένη στο αλφάβητο του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, τα γράμματα του οποίου έχουν μετατραπεί σε σύμβολα ενός παγκόσμιου λοιμού και το να γνωρίζουμε σε τι διαφέρουν μεταξύ τους η Δέλτα και η Ομικρον είναι απαραίτητο για να κατανοήσουμε εάν βγαίνουμε από την πανδημία ή εάν βυθιζόμαστε ακόμη πιο βαθιά σε αυτή.

«Δεν ήθελα να μάθω έτσι το ελληνικό αλφάβητο», έγραψε στο Twitter η 43χρονη Ισλα ΜακΚέτα, από το Σιάτλ, αφού έμαθε για το Ομικρον, ένα γράμμα που, όπως πολλοί Αμερικανοί, δεν το είχε ξανακούσει μέχρι που ονομάστηκε από τον ΠΟΥ «παραλλαγή ανησυχίας».

Πολλοί άνθρωποι ανά τον πλανήτη ήταν ήδη εξοικειωμένοι με μερικά (λίγα) γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, ωστόσο τα εντατικά μαθήματα άρχισαν για όλους με την εμφάνιση της Ομικρον. Σύμφωνα με στοιχεία της Google, οι διαδικτυακές αναζητήσεις για τη φράση «ελληνικό αλφάβητο» έχουν αυξηθεί. Ακόμη και επιστήμονες λένε ότι αναγκάστηκαν να ενημερώσουν τις γνώσεις τους σχετικά: «Οι περισσότεροι από μας γνωρίζαμε ορισμένα γράμματα, Αλφα, Βήτα, Γάμμα», λέει ο Τζέρεμι Λούμπαν, λοιμωξιολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης. «Αλλά μετά άρχισε να γίνεται αγχωτικό».

Για τους Ελληνες, από την άλλη πλευρά, λέει ο Τσίκο Χάρλαν, υπάρχει ένας βαθμός αναστάτωσης καθώς βλέπουν τη γλώσσα τους να κακοποιείται κατά κάποιον τρόπο. Πολλοί, ωστόσο, λένε ότι τη βλέπουν ως παγκόσμια κληρονομιά και είναι υπερήφανοι όταν πτυχές της χρησιμοποιούνται ευρέως στην επιστήμη, στα μαθηματικά και στην τεχνολογία.

Πολύ πριν από την πανδημία, υπήρχαν τα σωματίδια άλφα και οι ακτίνες γάμμα, και το κεφαλαίο Σ, που είναι το σύμβολο του αθροίσματος, ενώ κανένα γράμμα δεν είναι πιο διάσημο από το πι (μαθηματική σταθερά 3,14…)

«Για εμάς, τέτοιου είδους πράγματα δεν προκαλούν έκπληξη», δήλωσε στην Washington Post ένας ανώτερος αξιωματούχος της ελληνικής κυβέρνησης, που θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του. Ο έλληνας αξιωματούχος ανέφερε το Metα, το νέο εταιρικό όνομα του Facebook, που συνήθως χρησιμοποιείται στα Αγγλικά ως «αυτοαναφορικό», αλλά στα Ελληνικά σημαίνει «μετά» ή «πέρα». «Δεν μας το ζήτησαν», είπε στον Χάρλαν γελώντας. «Η χρήση των ελληνικών λέξεων είναι μάλλον καθιερωμένη».

Για πολλούς Αμερικανούς, μέχρι την πανδημία, η κύρια σύνδεση με τα Ελληνικά προερχόταν από τις πανεπιστημιακές φοιτητικές αδελφότητες, που διακρίνονται από δύο ή τρία ελληνικά γράμματα. Απαντώντας στο tweet της ΜακΚέτα, το οποίο έγινε retweeted περίπου 14.000 φορές, πολλοί άνθρωποι έκαναν αστεία για τα Ελληνικά και τη ζωή στις πανεπιστημιουπόλεις ή είπαν ότι θυμήθηκαν τελετουργίες μύησης. «Τίποτα από όσα έμαθα ως μεθυσμένο μέλος αδελφότητας δεν με προετοίμασε περισσότερο για το τρέχον παγκόσμιο κλίμα από το ό,τι έμαθα το ελληνικό αλφάβητο», έγραψε μια γυναίκα.

Τα ελληνικά γράμματα απέκτησαν τον πανδημικό τους ρόλο μόλις πριν από λίγους μήνες, και κατά μία έννοια, αυτό έγινε για να βοηθήσουν. Μέχρι τον Ιούνιο, οι επιστήμονες χρησιμοποιούσαν τα δικά τους καθιερωμένα συστήματα ονομασίας των μεταλλάξεων, για παράδειγμα B.1.1.7/UK. Δημόσια, όμως, οι νέες παραλλαγές περιγράφονταν απλά με το όνομα της χώρας, στην οποία εντοπίστηκαν για πρώτη φορά. Ωστόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί ότι είναι μια πρακτική που «μεροληπτεί και στιγματίζει».

Ετσι, ο ΠΟΥ συγκάλεσε μια σειρά συναντήσεων στις οποίες κάποιος πρότεινε τα ονόματα των παραλλαγών να βασίζονται στα είδη των πουλιών ενώ ένας άλλος ζήτησε να χρησιμοποιηθούν τα ονόματα των αρχαίων ελλήνων θεών. Ο Μαρκ Πάλεν, καθηγητής Μικροβιακής Γονιδιωματικής στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Αγγλίας, ο οποίος συμμετείχε σε αρκετές από τις συναντήσεις, είπε ότι το σύστημα ονοματοδότησης πρέπει να δίνει στις παραλλαγές «βαρύτητα» και «οικειότητα». Και πρότεινε δημιουργία ονομάτων από χαρακτήρες στις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου.

Αλλά σχεδόν όλες οι προτάσεις ήταν προβληματικές. Προκάλεσαν ανησυχίες σχετικά με εμπορικά σήματα και αγωγές, σχετικά με τις συμπεριφορές των αρχαίων θεών, για την ανηθικότητα και τη βία τους. Τέλος, με την αίσθηση ότι «τίποτα δεν ήταν αποτελεσματικό», όπως είπε ο Πάλεν, ο οποίος επισήμανε επίσης ότι «υπήρχε μεγάλη πίεση να βρεθεί λύση», ένας ανώτερος αξιωματούχος του ΠΟΥ, ο Φρανκ Κόνινγκς, αποφάσισε «απλά να χρησιμοποιήσει τα ελληνικά γράμματα».

Οπως αποδεικνύεται, όμως, ακόμη και το ελληνικό σύστημα κρύβει κάποιες παγίδες, γράφει ο Χάρλαν στην Washington Post. Στα τέλη Νοεμβρίου όταν ανακαλύφθηκε μια νέα, εξαιρετικά μεταλλαγμένη παραλλαγή, το επόμενο γράμμα στη σειρά ήταν το Νι. Αλλά ο ΠΟΥ αποφάσισε ότι ένα όνομα που ακουγόταν όπως η λέξη «new» («νέο») θα προκαλούσε σύγχυση. Ετσι, η «η νέα παραλλαγή Νι» απορρίφθηκε πάραυτα.

Το Ξι, που ήταν το επόμενο, τυχαίνει να προφέρεται όπως το επώνυμο του κινέζου ηγέτη, πράγμα ανεπιθύμητο ιδίως γιατί ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέμενε να αναφέρεται στον «κινεζικό ιό». Οπότε  παραλείφθηκε και αυτό: «Το Ξι δεν χρησιμοποιήθηκε, επειδή είναι ένα συνηθισμένο επώνυμο», εξήγησε ο ΠΟΥ σε ερώτηση της Washington Post.

Οι επιστήμονες, εν τω μεταξύ, διακρίνουν άλλο ένα πρόβλημα. Υπάρχουν αμέτρητες παραλλαγές -και είναι πιθανό να εμφανιστούν μελλοντικά μερικές ακόμα πιο σημαντικές- αλλά το ελληνικό αλφάβητο έχει μόλις 24 γράμματα και μόνο εννέα παραμένουν ακόμα στη λίστα.

Οι κάποτε κυρίαρχες μεταλλάξεις Αλφα και Δέλτα προφανώς άξιζαν τα ονόματά τους, λένε οι επιστήμονες. Επίσης η Βήτα, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Νότια Αφρική στα τέλη του 2020, ήταν πιο πιθανό να προκαλέσει σοβαρότερη ασθένεια σε σχέση με την προκάτοχό της. Ωστόσο άλλες όπως οι Ητα, Θήτα και Ιώτα, εξαφανίστηκαν γρήγορα: «Νομίζω ότι χρησιμοποιήσαμε πάρα πολύ το ελληνικό αλφάβητο και πολύ γρήγορα», είπε ο Γουίλιαμ Χάνατζ, επιδημιολόγος στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Chan του Χάρβαρντ.

Για όσους χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο, το ελληνικό αλφάβητο έχει μερικά γράμματα που αναγνωρίζονται εύκολα: Τα Α (άλφα), Β (βήτα) και Κ (κάπα), για παράδειγμα, μοιάζουν και ακούγονται όπως τα αγγλικά, τα ισπανικά ή τα γαλλικά. Εχει, όμως, επίσης γράμματα που φαίνονται γνώριμα αλλά ακούγονται διαφορετικά, το Pο κάνει έναν ήχο R, για παράδειγμα. Επειτα, υπάρχουν και γράμματα μη αναγνωρίσιμα, όπως το Ψι (psi, με σχήμα μικρού πιρουνιού, γράφει ο Χάρλαν και ναι, αυτό είναι από τα διασκεδαστικά αν το σκεφτείς).

Η δρ Μαρία Καλιαμπού, καθηγήτρια στο πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Yale, είπε στη Washington Post ότι χρειάζονται περίπου τρεις μήνες για να εντυπωθεί η προφορά και να εσωτερικευτούν οι ήχοι στα μαθήματά της. Τα Ελληνικά σπάνια προσφέρονται σε αμερικανικά λύκεια, επομένως τα μαθήματά της ξεκινούν με πραγματικά αρχάριους. Αλλά, πρόσθεσε, οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν γρήγορα.

Σε μια από τις τάξεις της, ένας 21χρονος, ο Κινκέιντ ΜακΝτόναλντ, χρησιμοποίησε την πανδημία ως έμπνευση για μια εργασία δημιουργικής γραφής στο τέλος του εξαμήνου. Στην ιστορία του με τίτλο «Ελληνικά Γράμματα VS ΠΟΥ», ο ΜακΝτόναλντ περιέγραψε τα γράμματα σαν μικρούς χαρακτήρες με χέρια και πόδια, που ζούσαν στο υπόγειο ενός εκκεντρικού έλληνα καθηγητή και ήθελαν να κάνουν μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση…

Πρόσφατα, ο νεαρός φοιτητής διάβασε την εργασία του δυνατά στα Ελληνικά, προκαλώντας εκρήξεις γέλιου στην τάξη του. Η ιστορία είχε πολλές ανατροπές και τελικά απομακρύνθηκε από την πανδημία. Στο τέλος τα γράμματα τόνισαν ότι είχαν βαρεθεί να συνδέονται με την ασθένεια και τον θάνατο. Ηταν ακίνδυνα και ήθελαν πίσω τη φήμη τους.

Σε ένα e-mail στην Washington Post, ο ΜακΝτόναλντ εξήγησε ότι τα δικά του συναισθήματα για τα ελληνικά γράμματα δεν είχαν σκοτεινιάσει: «Είμαι τυχερός που έμαθα το αλφάβητο αρκετούς μήνες πριν ξεκινήσει η πανδημία», είπε, «πράγμα που θα μπορούσες να πεις ότι με “ανοσοποίησε” ενάντια σε αυτή τη δηλητηριώδη σύνδεση».

«Οι φορές που έχω ακούσει το “δέλτα” ή το “όμικρον” να αναφέρεται σε ένα στέλεχος του κορονοϊού αντισταθμίζονται κατά πολύ από τον αριθμό των περιπτώσεων που τα έχουμε χρησιμοποιήσει σε μια συνηθισμένη ελληνική εργασία», έγραψε ο ΜακΝτόναλντ, και πρόσθεσε: «Ανησυχώ ότι οι άνθρωποι που μαθαίνουν (ή σκέφτονται να μάθουν) Ελληνικά για πρώτη φορά μπορεί να μην έχουν αυτή την ανοσία».

Ανησυχούμε και εμείς μαζί του…

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News