Ολοι όσοι αγνοούν ποιος υπήρξε ο Στίβεν Κρέιν καθίστανται αυτομάτως ιδανικοί αναγνώστες του «Burning Boy». Στο τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου, ο Πολ Οστερ αφηγείται τον βίο και την πολιτεία του αμερικανού δημοσιογράφου και συγγραφέα του πολεμικού μυθιστορήματος για τον αμερικανικό Εμφύλιο «Κόκκινο Σήμα του Θάρρους», επιδιώκοντας να προβεί σε έναν απολογισμό των πεπραγμένων ολόκληρης της ανθρωπότητας που συνοψίζεται ως εξής: «Το ανθρώπινο πείραμα είναι καταδικασμένο να αποτύχει λόγω της ανοησίας μας».

Συνομιλώντας με τον Πάολο Μαστρολίλι, απεσταλμένο της ιταλικής La Repubblica στη Νέα Υόρκη, ο διάσημος αμερικανός συγγραφέας εξήγησε καταρχάς γιατί αποφάσισε να αφιερώσει περισσότερες από επτακόσιες σελίδες στη ζωή του Στίβεν Κρέιν ο οποίος εγκατέλειψε τα εγκόσμια το 1900, σε ηλικίας μόλις 28 ετών, από φυματίωση.

«Είχα ολοκληρώσει το “4321” (εκδ. Μεταίχμιο) και ήμουν εξουθενωμένος. Για να συνέλθω άρχισα βιβλία που ανέκαθεν υποσχόμουν πως θα διάβαζα. Ανοιξα τον Κρέιν και δεν κατάφερα να σταματήσω: ο ποιητικός ρεαλισμός του πήγαινε κόντρα στην εποχή του, ήταν λαμπρός. Η αμερικανική απάντηση στον Κιτς και στoν Σέλεϊ, στον Σούμπερτ και στον Μότσαρτ. Για αυτό αποφάσισα να γράψω για αυτόν. Είχα κατά νου 200 σελίδες, αλλά έφτασα στις 740 και θα μπορούσα να συνεχίσω για πάντα».

Σύμφωνα με τον Πολ Οστερ το βιβλίο του Στίβεν Κρέιν «The Third Violet» είναι το πρώτο μεταμοντέρνο μυθιστόρημα. «Οι χαρακτήρες γνωρίζουν ότι βρίσκονται μέσα σε μία ιστορία. Το βιβλίο είναι όλο διάλογοι, χωρίς ενδοσκόπηση. Τίποτα δεν εξηγεί πώς αισθάνονται, αλλά ακούμε μόνον αυτά που λένε, συχνά συγκεχυμένα, φράσεις λειψές. Πρόκειται για το πρώτο σενάριο μίας ταινίας και ο Κρέιν το τελείωσε λίγες εβδομάδες μετά από την ημέρα που τα αδέλφια Λουμιέρ προέβησαν στην προβολή της πρώτης ταινίας στο Παρίσι. Υπήρχε κάτι στην ατμόσφαιρα και εκείνος, που ήταν μόνον 23 ή 24 χρόνων το είχε αντιληφθεί εκεί, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού», ανέφερε ο Οστερ. Παρότι, ωστόσο, ο Στίβεν Κρέιν υπήρξε ένας πρωτοπόρος των Γραμμάτων, επηρέασε σχεδόν ελάχιστα την αμερικανική λογοτεχνία «γιατί κανένας δεν τον διάβασε. Λησμονήθηκε. Για αυτό έγραψα για αυτόν».

Η ουσία

Οσον αφορά το «Κόκκινο Σήμα του Θάρρους» που σημείωσε παγκόσμια επιτυχία, o Οστερ σημείωσε πως «κανένας δεν είχε γράψει για το πόλεμο όπως ο Κρέιν. Καταργεί τις συμβάσεις του μυθιστορήματος του δέκατου ένατου αιώνα, εξαλείφει ό,τι δεν θεωρεί σημαντικό και στρέφεται στην ουσία. Δεν ξέρουμε γιατί πολεμούν, ούτε το όνομα της σύρραξης ούτε ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές της. Είναι ο Εμφύλιος Πόλεμος, αλλά η δουλεία ή ο Λίνκολν δεν αναφέρονται ποτέ. Ολα επικεντρώνονται μόνο στη φαινομενολογική εμπειρία του πρωταγωνιστή, ενός έφηβου στρατιώτη».

Τους δύο παγκόσμιους πολέμους ο Στίβεν Κρέιν δεν τους πρόλαβε. Αλλά ως δημοσιογράφος μετέβη στην Ελλάδα το 1897 για να καλύψει τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο ενώ την επόμενη χρονιά βρέθηκε στην Κούβα να καλύπτει τον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο.

Κατά τον Οστερ ο πόλεμος που ξέσπασε στην Κούβα αποτέλεσε την αρχή του αμερικανικού αιώνα. Καλύπτοντας τον, ωστόσο, ο Κρέιν δεν το είχε αντιληφθεί. «Πίστευε πως οι ΗΠΑ δεν είχαν εδαφικές φιλοδοξίες, και ότι παρενέβησαν μόνο για να σώσουν του Κουβανούς από την καταπίεση των ισπανών αποικιοκρατών. Ηταν αφελής. Ωστόσο μισούσε τον βρετανικό ιμπεριαλισμό και εάν είχε αντιληφθεί ότι οι ΗΠΑ κινούνταν προς την ίδια κατεύθυνση θα είχε επαναστατήσει», ανέφερε σχετικά ο συγγραφέας της περίφημης «Τριλογίας της Νέας Υόρκης».

Υπνοβατούμε προς την καταστροφή

Εγκαταλείποντας το παρελθόν και επιστρέφοντας στο παρόν, ρωτώντας ο ιταλός δημοσιογράφος εάν η ανθρωπότητα, εν μέσω εθνικισμών και λαϊκισμών, οδεύει εκ νέου υπνοβατώντας προς την καταστροφή, ο Οστερ υποστήριξε πως «διαπράττουμε πάντα το ίδιο λάθος, γιατί ζούμε στο παρόν και δεν καταφέρνουμε να δούμε το μέλλον. Σκεφτείτε πόσο άσχημα διαχειριζόμαστε την πανδημία: θα μπορούσαν να βρεθούν έξυπνες λύσεις, αλλά τις αποφεύγουμε, και μετά από μία διετία πεθαίνουν ακόμα εκατομμύρια άνθρωποι. Σκεφτείτε την υπερθέρμανση του πλανήτη. Διακυβεύεται η ύπαρξη του ανθρώπινου είδους αλλά δεν κάνουμε τίποτα. Και ξέρετε τι θα γίνει. Η Γη θα συνεχίσει χωρίς εμάς. Οι πιο διορατικοί προειδοποιούν ότι καταστρέφουμε τον πλανήτη, όμως αυτό δεν ισχύει, καταστρέφουμε εμάς τους ίδιους. Οταν δεν θα υπάρχουμε πια η μόλυνση θα τερματιστεί, τα δάση θα μεγαλώσουν και τα ζώα θα επιστρέψουν. Η Γη θα αναγεννηθεί, γιατί δεν μας έχει ανάγκη. Το ανθρώπινο πείραμα θα αποτύχει γιατί είμαστε τόσο ανόητοι. Δεν μάθαμε ποτέ να συνεργαζόμαστε: επιθυμούμε μόνο να αλληλοσκοτωνόμαστε για τον όποιο λόγο. Αυτή είναι η θεολογική ή φιλοσοφική ερμηνεία του φαινόμενου», υποστήριξε ο Οστερ.

Επιθυμώντας να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες όσον αφορά την ανοησία που χαρακτηρίζει την ανθρωπότητα ο 74χρονος αμερικανός συγγραφέας συνέχισε να μιλάει με ύφος χειμαρρώδες .

«Το σύστημα καταρρέει»

«Μπορούμε να συζητήσουμε για την πολιτική στις ΗΠΑ, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στις Φιλιππίνες, στην Κίνα, στη Βραζιλία αλλά η τάση είναι η ίδια, προφανής. Απομακρυνόμαστε από τη δημοκρατία επειδή καταρρέει το σύστημα. Οι άνθρωποι είναι απογοητευμένοι, θυμωμένοι, απελπισμένοι και μπερδεμένοι. Σε αυτές τις περιόδους οι αυταρχικοί ηγέτες μοιάζουν να είναι ιδιαίτερα συναρπαστικοί, γιατί δεν θέλουμε να αναλάβουμε την ευθύνη, και αναζητούμε έναν ισχυρό άνδρα που θα λύσει τα προβλήματα. Είναι αυτό το μεγάλο μας λάθος, αλλά το επαναλαμβάνουμε συνέχεια. Είχαμε τον Χίτλερ, τον Στάλιν, τον Μουσολίνι, τον Φράνκο: Δεν γνωρίζω εάν θα επιστρέψουμε σε αυτό το σημείο, αλλά θα μπορούσαμε. Δεν θα εκπλαγώ. Ευτυχώς δεν θα είμαι εδώ για να το δω, αλλά διακρίνεται στον αέρα», προειδοποιεί ο Πολ Οστερ.

Οι άνθρωποι είναι απογοητευμένοι, θυμωμένοι, απελπισμένοι. Σε αυτές τις περιόδους οι αυταρχικοί ηγέτες μοιάζουν συναρπαστικοί και αναζητούμε έναν ισχυρό άνδρα που θα λύσει τα προβλήματα. Είναι το μεγάλο μας λάθος, αλλά το επαναλαμβάνουμε συνέχεια.

Σχολιάζοντας ο Πάολο Μαστρολίλι το γεγονός πως παρότι έγραψε ένα εκπληκτικό βιβλίο, το «Κόκκινο σήμα του θάρρους», για τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, ο Στίβεν Κρέιν απέφυγε να αναφερθεί στη δουλεία, ο Οστερ, αφού επισήμανε πως ο Κρέιν είχε πλήρη επίγνωση της τραγικής κατάστασης που επικρατούσε τότε στη χώρα λόγω του «φριχτού ρατσισμού», εστίασε εκ νέου στο παρόν, της πατρίδας του αυτή τη φορά, υποστηρίζοντας πως από τότε έως σήμερα δεν έχουν αλλάξει πολλά στις ΗΠΑ.

Η δουλεία και οι Ναζί

«Ουσιαστικά η κατάσταση είναι η ίδια. Ο λόγος είναι πως ως χώρα δεν βρήκαμε ποτέ το θάρρος να αναγνωρίσουμε τι έκαναν οι λευκοί. Δημιουργήσαμε ένα έθνος που βασίστηκε στη δουλεία και δεν υπήρξε ποτέ επίσημη παραδοχή αυτού του γεγονότος. Μισώ να συγκρίνω τη δουλεία με τον ναζισμό, αλλά οι Γερμανοί προσπάθησαν τουλάχιστον να επανορθώσουν τα τρομερά εγκλήματα που διέπραξαν στις δεκαετίες του 1930 και του 1940. Οι Αμερικάνοι δεν προσπάθησαν, ποτέ. Κυματίζουμε τις σημαίες της Συνομοσπονδίας και συζητάμε ακόμα για τα αγάλματα πολιτικών και στρατηγών του Νότου. Φανταστείτε να πηγαίνατε στη Γερμανία και να βλέπατε στις πλατείες σβάστικες ή αγάλματα του Χίτλερ. Ερωτώνται γιατί και απαντούν ως εξής: αποτελούν μέρος της ιστορίας μας, πρέπει να είμαστε περήφανοι για αυτούς», εξήγησε.

«Φτάνει πια με το “Οσα παίρνει ο άνεμος”»

«Οχι, όχι, όχι! Οι Αμερικανοί δεν πρέπει να είναι περήφανοι για τους υπέρμαχους της δουλείας που διαίρεσαν τη χώρα για μία τετραετία, αιματοκυλίζοντάς την. Ο Νότος ηττήθηκε στα πεδία των μαχών, αλλά κέρδισε στα δικαστήρια, νομιμοποιώντας τον φυλετικό διαχωρισμό. Στη συνέχεια επικράτησε και στις συνειδήσεις των Αμερικανών, στις οποίες η προπαγάνδα ενστάλαξε τη νοσταλγία για τους παλιούς καλούς καιρούς, για τον χαμένο αγώνα, για τους ρομαντικούς χαρακτήρες των στρατιωτών της Συνομοσπονδίας. Φτάνει πια με το “Οσα παίρνει ο άνεμος”, μία από τις πιο δημοφιλείς ταινίες που προκαλεί εμετό, φτάνει πια με τη “Γέννηση ενός έθνους” του Ντ. Γ. Γκρίφιθ που αφηγείται τη γέννηση της Κου Κλουξ Κλαν αλλά ο Γούντροου Ουίλσον επέτρεψε να γυριστεί στον Λευκό Οίκο. Οχι δεν μετανοήσαμε ποτέ. Οπότε δεν μπορέσαμε να λυτρωθούμε. Δεν μπορούμε να επανορθώσουμε τις φριχτές συμφορές που επιφέραμε και τις διαιωνίζουμε. Δεν έχουμε πει ούτε μια κουβέντα για τη γενοκτονία των γηγενών πληθυσμών αυτής της ηπείρου. Τους σφαγιάσαμε. Πήραμε τη γη, δηλώνοντας πως ήταν νόμιμα δική μας. Και το ζήτημα δεν είναι μόνον οι ΗΠΑ, γιατί όλα προήλθαν από την Ευρώπη. Επιβιβαστήκαμε σε πλοία και πήγαμε να κατακτήσουμε. Γιατί εμείς είμαστε χριστιανοί, λευκοί, ανώτεροι και μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Να κατακτήσουμε την Αφρική; Γιατί όχι; Την Ασία, τη Νότια Αμερική; Γιατί όχι;», σημείωσε απνευστί και αμείλικτα ο Πολ Οστερ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News