Στα τέλη Νοεμβρίου του 1960, ο ντανταϊστής ποιητής, μαθηματικός και χημικός μηχανικός Φρανσουά Λε Λιονέ και ο ποιητής και μυθιστοριογράφος Ραϊμόν Κενό ιδρύουν το Εργαστήρι Δυνητικής Λογοτεχνίας OuLiPo (Ouvroir de Littérature Potentielle) πραγματοποιώντας ένα παλιό όνειρό τους, που δεν είναι άλλο από το να δουλεύουν μαζί μαθηματικοί και συγγραφείς προσπαθώντας να παράξουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα προς όφελος της λογοτεχνίας, χρησιμοποιώντας τεχνικές γραφής, που υπακούουν σε περιορισμούς βασισμένους σε αφηρημένες δομές των σύγχρονων Μαθηματικών. Και τότε γεννιέται ένα από τα πιο συναρπαστικά, κυριολεκτικώς ψυχαγωγικά λογοτεχνικά κινήματα του 20ου αιώνα στις τάξεις του οποίου γρήγορα θα στρατευτούν σημαντικοί συγγραφείς και καλλιτέχνες. (Πληροφορίες σπουδαίες και ενδιαφέρουσες δείτε στο συλλογικό έργο «Παίζουμε λογοτεχνία; Το OuLiPo και η σοβαρότητα του παιχνιδιού. Θεωρ(ε)ία και Παιδική Σκηνή», σε ανθολόγηση – επιμέλεια Αχιλλέα Κυριακίδη, Εκδόσεις Opera, 2016).

Και φαίνεται ότι μέσα από το χάος των τελευταίων δύο χρόνων θα προκύψουν τώρα, ακούσια, μια σειρά από «ουλιπιανά» έργα, που αν δεν υπήρχαν οι περιορισμοί της πανδημίας, θα ήταν μάλλον εντελώς διαφορετικά. Ο ύμνος στην Ελλάδα του Πίτερ Φάινς, για παράδειγμα,  φαίνεται ότι ανήκει σε αυτό το είδος του βιβλίου, γράφει ο Αλεξ Πρέστον στον Guardian. Το έργο «A Thing of Beauty: Travels in Mythical and Modern Greece» του Πίτερ Φάινς ξεκίνησε σαν ένα απλό οδοιπορικό, ωστόσο κάτω από την πίεση των περιορισμών που επέβαλε η Covid εξελίχθηκε σε κάτι πιο παράξενο και πιο ενδιαφέρον.

Συγγραφέας βιβλίων για τη φύση και πρώην εκδότης των ταξιδιωτικών οδηγών του Time Out, ο Φάινς αρχίζει την έρευνά του που θα τον οδηγήσει στην καρδιά της Ελλάδας, σε μια στιγμή που τα ταξίδια στο εξωτερικό ήταν απαγορευμένα. Βρίσκεται, λοιπόν, καθισμένος στις όχθες μιας λίμνης στο Νιούστεντ Αμπι, την κατοικία του λόρδου Βύρωνα στο Νότιγχαμσαϊρ, και ονειρεύεται το Μεσολόγγι, τον Απόλλωνα και τις Νηρηίδες. Και μετά, στο δεύτερο κεφάλαιο, μόλις αρθούν (για λίγο) οι ταξιδιωτικές απαγορεύεις καταφέρνει να βρεθεί στην Αθήνα και η επιβεβλημένη καθυστέρηση προσδίδει στο ταξίδι του μεγαλύτερη απόλαυση, και μια αίσθηση θαύματος εμποτίζει τα πάντα.

Ο συγγραφέας νοιάζεται για δύο πράγματα, γράφει ο Πρέστον. Κατ’ αρχάς θέλει να κατανοήσει γιατί η Ελλάδα και ειδικά η ελληνική μυθολογία εξακολουθούν να επηρεάζουν τόσο έντονα την ψυχοσύνθεση του σύγχρονου ανθρώπου. Θέλει όμως να αφαιρέσει την «πνιγηρή ατμόσφαιρα του ελιτισμού» που περιβάλλει την ιδέα των «κλασικών» και επιδιώκει να συνδέσει το αρχαίο παρελθόν με το παρόν, επισκεπτόμενος τα μέρη όπου γεννήθηκαν οι μύθοι.

Το δεύτερο οργανωτικό ενδιαφέρον του βιβλίου είναι περιβαλλοντικό, κάτι που εν μέρει προκύπτει από το γεγονός ότι ο Φάινς ενδιαφερόταν ανέκαθεν για τη φύση. Ωστόσο πέρα από αυτό, φαίνεται ότι θέλει να διαπιστώσει αν υπάρχει τρόπος να εφαρμοστεί η αρχαία ελληνική σοφία στην κλιματική κρίση: «Αν εκείνοι οι άνθρωποι είχαν την τεχνολογία μας, υπήρχε κάποιος κώδικας ή οτιδήποτε άλλο στις πεποιθήσεις τους, που θα τους εμπόδιζε να πάρουν και να χρησιμοποιήσουν ό,τι ήθελαν;», αναρωτιέται.

Η Πανδώρα και το περιβάλλον

Ο Φάινς συνδέει την περιβαλλοντική ανησυχία με τον μύθο της Πανδώρας, αρχετυπικής μορφής της ελληνικής μυθολογίας και αιτίας όλων των δεινών της ανθρωπότητας λόγω της περιέργειάς της. Μέσα από την εικόνα της ελπίδας, που πρόλαβε η Πανδώρα να κρατήσει κλεισμένη στο κουτί (το οποίο στην πραγματικότητα ήταν ένα πιθάρι), ο βρετανός συγγραφέας υποστηρίζει ότι αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τώρα είναι ένα μέσο για να αξιοποιήσουμε τη χαρά και την αισιοδοξία, με τις οποίες απευθύνθηκαν οι αρχαίοι Ελληνες στον κόσμο: το ελληνικό φως σε μια εποχή σκότους.

Ο Πίτερ Φάινς είναι ένας λαμπρός και γενναιόδωρος οδηγός στην Ελλάδα, γράφει ο Αλεξ Πρέστον. Συνδέει τον αρχαίο κόσμο με τον σύγχρονο με ευφυΐα και κομψότητα, μεταφέροντάς μας από την Αθήνα στην Κόρινθο, από την Ιερά Οδό στην Ελευσίνα, στην Επίδαυρο, στην Ολυμπία, στους Δελφούς και στην Ηπειρο. Με το σκοτεινό  χιούμορ ενός Ζέμπαλντ, ο Φάινς αναγνωρίζει ότι η σύγχρονη Ελλάδα δεν ανταποκρίνεται πάντα στο μεγαλειώδες παρελθόν της. Σταματώντας στον βωμό του Διονύσου στο αρχαίο θέατρο του Θορικού, στέκεται δίπλα σε ένα «παρατημένο  μπεζ κοντέινερ» και αναγνωρίζει ότι «ο Θεός έχει φύγει προ πολλού». Αλλά αυτές οι απογοητεύσεις απλώς ενισχύουν τη χαρά, που νιώθει ο αναγνώστης όταν ο Φάινς φωτίζει τις συνδέσεις με το παρελθόν, και ανάμεσα στα ερείπια ανακαλύπτει αυτή την πολύτιμη ελπίδα.

Το «A Thing of Beauty», γράφει τέλος ο Πρέστον είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί οπωσδήποτε από όσους έχουν σκοπό να επισκεφθούν την Ελλάδα (ίσως και για εμάς τους Ελληνες είναι επίσης σημαντικό να δούμε την πατρίδα μας και τους μύθους της μέσα από μια άλλη, ξένη, πλην όμως φρέσκια,  ματιά). Μάλιστα, αυτή τη στιγμή, που τα ταξίδια είναι δύσκολα για πολλούς λόγους, ίσως είναι ακόμη πιο ουσιαστικό να διαβαστεί από όσους δεν ξέρουν πότε θα τα καταφέρουν να ταξιδέψουν και πάλι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News