«Μια εξαιρετική στιγμή στην ιστορία των ονείρων». Ετσι χαρακτηρίζει η αμερικανίδα ψυχολόγος Ντίρντρε Μπάρετ την πανδημία του κορονοϊού. Η καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ είναι γνωστή κυρίως για τις έρευνές της με αντικείμενο τα όνειρα και τον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες συλλογικές τραγωδίες αντικατοπτρίζονται στην ονειρική διάσταση.

Εχοντας μελετήσει ενδελεχώς και επί μακρόν τα όνειρα ανθρώπων μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, πίστευε πως δεν επρόκειτο να βιώσει άλλο γεγονός με τόσο μεγάλο αντίκτυπο στη συλλογική ονειρική ζωή της ανθρωπότητας. Σήμερα, ωστόσο, παραδέχεται πως έκανε λάθος, γιατί κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι μηνών διαπίστωσε πως τελικά είναι η πανδημία «η μεγαλύτερη κρίση που αντικατοπτρίζεται στα όνειρά μας» εδώ και πολλές δεκαετίες.

Μελετώντας τα όνειρα ανθρώπων κατά τους μήνες της πανδημίας, η Ντίρντρε Μπάρετ διαπίστωσε πολλά όσον αφορά το πώς και το γιατί ονειρευόμαστε, αναφέρει σε εκτενές άρθρο της η Μπρουκ Τζάρβις, δημοσιογράφος του The New York Times Magazine.

Παρενέργεια του εγκεφάλου

Σύμφωνα με τη θεωρία που άρχισε να καθιερώνεται από τη δεκαετία του 1970, ως προς τη λειτουργία τους τα όνειρα δεν εξυπηρετούν κανέναν συγκεκριμένο σκοπό και αποτελούν ουσιαστικά μία παρενέργεια της διαδικασίας μέσω της οποίας ο εγκέφαλος, κατά τη διάρκεια του ύπνου, ασχολείται με «τα του οίκου του», αναφέρει η αμερικανίδα δημοσιογράφος, παρέχοντας στο σώμα μας τη δυνατότητα να εκκρίνει αυξητική ορμόνη, να παράγει αντισώματα και να ρυθμίζει τα επίπεδα ινσουλίνης, να επιδιορθώνει τα νευρωνικά κύτταρα και να απομακρύνει τις άχρηστες πρωτεΐνες που συσσωρεύονται στον εγκέφαλο.

Ο ύπνος είναι εξαιρετικά σημαντικός και για πολλές νοητικές και συναισθηματικές λειτουργίες, καθώς η ανεπάρκεια ύπνου καθιστά πιο δύσκολη τη διαδικασία μάθησης, την ικανότητα αξιολόγησης των όποιων κινδύνων και αντιμετώπισης των όποιων αλλαγών, καθώς επίσης και τον έλεγχο των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς.

Η εξαιρετική σημασία του ύπνου, ωστόσο, δεν εξηγεί ούτε γιατί ονειρευόμαστε ούτε το περιεχόμενο όσων ονειρευόμαστε. Τώρα, χάρη σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας στην Κίνα, στην Ιταλία, στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στη Βραζιλία και στη Φινλανδία, κατέστη δυνατός ο εντοπισμός κοινών μοτίβων στο περιεχόμενο των ονείρων, ανεξάρτητα από την ιδιαιτερότητά τους.

Αγχος, θυμός, στενοχώρια

«Οι γυναίκες, οι οποίες σύμφωνα με κάποιες μελέτες επλήγησαν περισσότερο από την απώλεια εργασίας και βίωσαν σε μεγαλύτερο βαθμό το πανδημικό στρες σε σχέση με τους άνδρες, είδαν επίσης τα όνειρά τους να αλλάζουν περισσότερο. Τα επίπεδα άγχους, θυμού και στενοχώριας ήταν κατά πολύ υψηλότερα σε σχέση με τα προπανδημικά όνειρα με τα οποία συνέκρινε το νέο της δείγμα η Ντίρντρε Μπάρετ. Οι γυναίκες έβλεπαν επίσης τα περισσότερα αγχωτικά όνειρα σχετικά με την κατ’ οίκον εκπαίδευση. Και τα όνειρα των ασθενών, όπως συμβαίνει συνήθως όταν το σώμα πολεμά τον πυρετό, ήταν τα πιο περίεργα αλλά και τα πιο παρόμοια από όλα – έντονες, αλλά παράξενες παραισθήσεις που καθιστούσαν δύσκολη τη διάκριση μεταξύ ύπνου και αφύπνισης», εξηγεί η δημοσιογράφος του NYT Magazine.

Περισσότερο, όμως, κατά τη διάρκεια της πανδημίας επηρεάστηκαν τα όνειρα όλων όσοι βίωσαν πιο άμεσα το τραύμα, όπως οι γιατροί και οι νοσηλευτές. Η αμερικανίδα ψυχολόγος εντόπισε σχεδόν την ίδια πλοκή, με μικρές παραλλαγές, στα όνειρα περισσότερων από 600 επαγγελματιών υγείας: «Υπάρχει ένας βαριά άρρωστος που φροντίζουν, κάτι δεν πάει καλά και ο ασθενής πεθαίνει. Νιώθουν απελπιστικά υπεύθυνοι αλλά δεν έχουν κανέναν έλεγχο επί του θανάτου», εξήγησε.

Η Ντίρντρε Μπάρετ επιβεβαίωσε επίσης ότι στα όνειρα ανθρώπων που βιώνουν κάποιο τραύμα, συχνά αναπαράγεται το αρχικό τραυματικό γεγονός, αλλά προστίθενται, συγχρόνως, λεπτομέρειες που το καθιστούν λιγότερο επώδυνο συναισθηματικά. Κάποιοι από τους μάρτυρες των τρομοκρατικών επιθέσεων τη 11ης Σεπτεμβρίου, για παράδειγμα, ονειρεύονταν επί μήνες ανθρώπους να πέφτουν στο κενό, οι οποίοι, ωστόσο, ήταν εφοδιασμένοι με ομπρέλες ή αλεξίπτωτα και προσγειώνονταν σώοι και αβλαβείς.

Διαταραχή μετατραυματικού στρες

«Σε περιπτώσεις διαταραχής μετατραυματικού στρες (ΔΜΣ), ωστόσο, φαίνεται πως αυτή η διαδικασία καταρρέει. Ο κλασικός εφιάλτης της ΔΜΣ αποτελεί ένα ρεαλιστικό τραύμα, παρόμοιο με ένα φλας μπακ, που επαναλαμβάνεται διαρκώς με ελάχιστες παραλλαγές», επισημαίνεται στο ρεπορτάζ.

Στα όνειρα της πανδημίας αντικατοπτρίζονταν επίσης τα διάφορα κύματά της, καθώς και ο τρόπος που εξελισσόταν ανά την υφήλιο. «Ενώ οι επαγγελματίες υγείας στην Ιταλία υπέφεραν από ρεαλιστικούς εφιάλτες για διασωληνώσεις που απέτυχαν, οι επαγγελματίες υγείας στις ΗΠΑ συχνά ονειρεύονταν τρομακτικές απειλές που βρίσκονταν καθ’ οδόν αλλά δεν είχαν ακόμη φτάσει. Την ώρα που στην Κίνα άρχισαν αμέσως να τις ονειρεύονται, οι μάσκες άργησαν να εμφανιστούν στα αμερικανικά όνειρα. Οταν εμφανίστηκαν τελικά στα όνειρα των Αμερικανών, συχνά αφορούσαν την ξαφνική διαπίστωση ότι είχαν ξεχάσει να φορέσουν μάσκα ή ότι δεν τη φορούσαν σωστά, ενώ μετά κυριαρχούσε ο φόβος ότι είχαν εκτεθεί ή είχαν εκθέσει άλλους στον ιό».

Μετα-αποκαλυπτικά όνειρα

Καθώς περνούσαν οι μήνες και μαινόταν η πανδημία, η Ντίρντρε Μπάρετ παρατήρησε επίσης ότι αυξήθηκαν τα όνειρα που ίδια περιγράφει ως μετα-αποκαλυπτικά, όνειρα δυστοπικά, στα οποία πρωταγωνιστούν μικρές ομάδες ανθρώπων ή επιζώντων που κινούνται σε νέους, άγνωστους και επικίνδυνους κόσμους. «Ονειρεύτηκα ότι δεν επιστρέψαμε πότε στην κανονικότητα, πως ήμουν γερασμένος και σε καραντίνα με τα μελλοντικά εγγόνια μου», ανέφερε κάποιος. «Ονειρεύτηκα πως ολόκληρη η ανθρωπότητα έπαυε σταδιακά να υπάρχει», είπε ένας άλλος.

Εχοντας συλλέξει και μελετήσει 15.000 πανδημικά όνειρα, η Ντίρντρε Μπάρετ ερμηνεύει κάποια από αυτά «ως έναν τρόπο “εξάσκησης” νέων συμπεριφορών ή προσανατολισμού σε νέες πραγματικότητες». Αποτελούν, οπότε, τα όνειρα ένα εξαιρετικό εργαλείο προσομοίωσης και επεξεργασίας καταστάσεων που μας φοβίζουν ή απλώς μας αποπροσανατολίζουν, επειδή είναι ιδιαίτερα τρομακτικές ή πρωτόγνωρες. Συγχρόνως, «τα όνειρα μπορούν να δώσουν φωνή στο ανείπωτο και να αρχίσουν να θεραπεύουν όσους έχουν πληγωθεί», υποστηρίζει η αμερικανίδα ειδικός.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News