Θα μπορούσε τούτο το γραπτό να έχει τίτλο «Θέατρο Μουσούρη: Μια ιστορία γραμμένη από πρωταγωνίστριες». Ή και πρωταγωνιστές. Καθώς από αυτή τη σκηνή, που τον Δεκέμβριο κλείνει 87 χρόνια «ζωής», πέρασαν όλα τα μεγάλα ονόματα της ελληνικής θεατρικής σκηνής. Από τη Μαίρη Αρώνη και την Αντιγόνη Βαλάκου, έως την Αλίκη Βουγιουκλάκη και την Τζένη Καρέζη. Από την Τζένη Ρουσσέα έως τη Βάσω Μανωλίδου.

Θα μπορούσε, επίσης, να είχε υπότιτλο μια φράση του αξέχαστου Μάριου Πλωρίτη για το «λιλιπούτειο», κατά τον Γεώργιο Βλάχο, «Θέατρο Αλίκης» μετέπειτα Μουσούρη: Το θέατρο «έμεινε μικρό, τόσο μικρό που χωρίς ν’ αλλάξει διαστάσεις, μεγάλωνε κι’ όλο μεγάλωνε σε φροντίδα και σε σημασία».

Ή, τέλος, θα μπορούσαμε απλώς να καταγράψουμε την ιστορία του δεύτερου πιο ιστορικού θεάτρου της Αθήνας, μετά το Εθνικό Θέατρο (άλλοτε Βασιλικό) και τη σκηνή του κτιρίου Τσίλερ: την ιστορία του Θεάτρου «Μουσούρη», στην πλατεία Καρύτση.

Στη σκηνή του, σήμερα, έχει στηθεί «Ο κήπος με τις αλήθειες» του Αντριου Μπόβελ, σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή. Παράσταση που σηματοδοτεί τη μετά τα χρόνια της Ελεύθερης Σκηνής σύμπραξη του σκηνοθέτη-ηθοποιού με μία επίσης μεγάλη πρωταγωνίστρια: τη Μίρκα Παπακωνσταντίνου.

Ομως, ο θεατρικός επιχειρηματίας Κάρολος Παυλάκης, σε συνεργασία με τις Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού και τη δραστήρια Ζωζώ Λιδωρίκη, που έχει όλο το αρχείο του Κώστα Μουσούρη, αποφάσισε στον ίδιο χώρο να φωτίσει, κυρίως σε δυο μεγάλες βιτρίνες του θεάτρου, στο ισόγειο και στο φουαγιέ, την ιστορικότητα του «Μουσούρη», όπως μού τονίζει η διευθύντρια των ΔΣΠ.

Επτά έργα του αξέχαστου κοσμοπολίτη δημοσιογράφου και θεατρικού συγγραφέα Αλέκου Λιδωρίκη έχουν ανεβεί στα χρόνια που το τιμόνι είχε ο Κώστας Μουσούρης. Εξ ου και είναι λογικό θεματοφύλακες αυτής της ιστορίας να είναι οι Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού, η Ζωζώ Λιδωρίκη και η οικογένεια Λιδωρίκη. Οπως ο Μίλτος Α. Λιδωρίκης, που μας μεταφέρει στις απαρχές: «Το επιστημονικό σωματείο με την επωνυμία “Εταιρεία Επιστημόνων” που ήταν ιδιοκτήτες τότε του κτιρίου στην πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση, είχε ως σκοπό, εκτός από τη στέγαση των γραφείων του, να δημιουργήσει και μια αίθουσα διαλέξεων. Τα οικονομικά του Σωματείου δεν το επέτρεψαν και ο χώρος που προοριζόταν για την αίθουσα αυτή έμεινε γιαπί.

»Το γιαπί αυτό νοίκιασε ο Κώστας Μουσούρης και το μεταμόρφωσε σε θέατρο. Το μισθωτήριο του θεάτρου υπογράφτηκε στις 9 Νοεμβρίου 1933 με μηνιαίο μίσθωμα 10.000 δρχ. και με υποχρέωση να μετατραπεί το μίσθιον σε “πλήρες χειμερινό θέατρο”».

Ο ίδιος ο Κώστας Μουσούρης είχε συμπληρώσει την αφήγηση: «Πώς έγινε ο γυμνός αυτός τετράγωνος χώρος θέατρο, ο Θεός και ο υποφαινόμενος το ξέρουν! Είκοσι δύο μήνες περίπου πάλευα με δανειστές, με τράπεζες, με προμηθευτές, με τοκογλύφους, με μαστόρους, μηχανικούς, τεχνίτες, γυψαδόρους, υδραυλικούς, εργάτες, ηλεκτρολόγους, μαραγκούς, μπογιατζήδες, βουτηγμένους στις λάσπες, στους ασβέστες, στα τσιμέντα, στα τούβλα, στα μπετόν, στα μαδέρια, στις μπογιές και τα σίδερα. Και ένα βράδυ του Δεκεμβρίου του 1934, το θέατρο της πλατείας Καρύτση φιλοξένησε για πρώτη φορά τους Αθηναίους θεατρόφιλους».

Μιλάμε για τις 12 Δεκεμβρίου 1934 και για το «Θέατρο Αλίκης», που ονομάστηκε για να τιμήσει μία από τις πρώτες πρωταγωνίστριές του: την τότε σύζυγο του Κώστα Μουσούρη, ηθοποιό Αλίκη Θεοδωρίδου – Νορ, κόρη της μεγάλης Κυβέλης. Το πρώτο πρόγραμμα μιλούσε δε για το «Θίασο Αλίκη – Λογοθετίδης – Μουσούρης».

Είναι εντυπωσιακό το υλικό που έχει αφήσει πίσω του ο Κώστας Μουσούρης, από τα 99 έργα που ανέβηκαν έκτοτε στη σκηνή του. Λευκώματα φωτογραφικά, σημειώσεις, ακόμη και ηχογραφήσεις σε πομπίνες ολόκληρων παραστάσεων, τις οποίες ηχογραφούσε, όσο από το μικρό καμαρίνι του άκουγε κάθε βράδυ τα τεκταινόμενα στη σκηνή. Ανάμεσά τους και ο δικός του «Ποπολάρος». Ή το θρυλικό «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» με την Αντιγόνη Βαλάκου, από τον Οκτώβριο του 1956, σε σκηνοθεσία του Μουσούρη.

Να το αναφέρουμε κι αυτό, μιας και μιλάμε για ιστορία: Το 1951, ο Κώστας Μουσούρης γκρέμισε ξανά το θέατρο εκ θεμελίων. Οπως γράφει ο σκηνογράφος και αρχιτέκτων Κίμων Λάσκαρης, που υπέγραψε και κάποια από τα εντυπωσιακά σκηνικά των παραστάσεων, «γκρέμισε εσωτερικά ένα ολόκληρο θέατρο και το ξανάφτιαξε από την αρχή, από τη γαλαρία μέχρι το τελευταίο καμαρίνι». Τότε μετονομάστηκε σε «Θέατρο Κώστα Μουσούρη» (η Αλίκη Θεοδωρίδου – Νορ είχε ήδη καταφύγει, πρώτα στο σπίτι των Καζαντζάκηδων στην Αίγινα, κι έπειτα στην Αμερική) και μετά τον θάνατο του έμεινε πλέον ως «Θέατρο Μουσούρη».

Δεν ήταν η μόνη Αλίκη που φώτισε ο Κώστας Μουσούρης. Αφού τελείωσε τη δραματική σχολή, η Αλίκη Βουγιουκλάκη είχε την τύχη να την πάρει η κυρία Κατερίνα στο θίασό της. Όμως, πρωταγωνίστρια την έχρισε ο τότε παντοδύναμος θιασάρχης Κώστας Μουσούρης, δίνοντάς της πλάι του τον ρόλο της Ελάιζα Ντουλίτλ στο έργο «Ωραία μου Κυρία» του Τζορτζ Μπέρναρντ Σω, το 1958. Και δίνοντάς της άλλους τρεις πρωταγωνιστικούς ρόλους έως το 1960-61.

Εμβληματική ήταν η σύμπραξή τους στο έργο «Ο Πρίγκηψ και η Χορεύτρια», το 1960. Στην κινηματογραφική μεταφορά του ίδιου έργου, τρία χρόνια πριν, είχε καταγραφεί η επίσης εμβληματική και θυελλώδης σύμπραξη του Λόρενς Ολίβιε (πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη επίσης) με τη Μέριλιν Μονρόε.

Δεν άφησε, όμως, έξω από τις φτερούγες του ο Κώστας Μουσούρης και την Τζένη Καρέζη. Που την έχρισε επίσης πρωταγωνίστρια στην παράσταση «Φανή» του Μαρσέλ Πανιόλ, από τις 11 Οκτωβρίου 1961. Μια παράσταση που έκοψε 55.000 εισιτήρια σε 193 παραστάσεις. Και αυτό, αμέσως μετά τον ρόλο της Καρέζη, ως Αδέλας, στο «Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα».

Να μην ξεχάσουμε τα χρόνια που το εκρηκτικό θεατρικό ζευγάρι της Αθήνας, ο Δημήτρης Χορν με την Έλλη Λαμπέτη, στέγασαν τις αναζητήσεις τους στο «Μουσούρη». Ή ότι το «Θέατρο Αλίκης», πριν από την Κατοχή φιλοξένησε την πρώτη εκδοχή του θεάτρου του Καρόλου Κουν, όπως και το 1947-49, όταν ο Κώστας Μουσούρης έφυγε, απογοητευμένος, στην Αμερική.

Στο υπόγειο του θεάτρου του, ο Κεφαλλονίτης στην καταγωγή Μουσούρης έστησε στην ΠΕΕΘ – Πανελλήνια Ένωση Ελεύθερου Θεάτρου (κι εκεί συνεδρίαζε), όπως και το Σωματείο Φίλων Βιβλίου. Εκεί τού υπαγόρευσε ο Σπύρος Μελάς – κατά παραγγελία του Μουσούρη – τον θρυλικό «Παπαφλέσσα» του. Εκεί συνέλεγε το πολύτιμο υλικό, με το πρώτο όνειρο ενός θεατρικού μουσείου ο Γιάννης Σιδέρης… Πόση ιστορία!

Η Ζωζώ Λιδωρίκη συνεργάζεται, όπως μού τόνισε, με το τμήμα Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και με το σκηνογράφο του «Κήπου με τις αλήθειες» Μανόλη Παντελιδάκη, για να φωτίσει στο «Μουσούρη» τη μνήμη του ιστορικού θεάτρου, καταρχάς στις δύο βιτρίνες. Με «πρεμιέρα» στην επίσημη των «Κήπου με τις αλήθειες» σε σκηνοθεσία Φασουλή, την Τρίτη 9 Νοεμβρίου 2021. Το δε τμήμα θα βοηθήσει σημαντικά και στην ψηφιοποίηση του πολύτιμου αρχείου.

Εκεί μέσα, βρίσκουμε πολλά από τα αντικείμενα που θα εκτεθούν: Μια αφιέρωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι του 1966. Μια φωτογραφία του Κώστα Μουσούρη με στολή πλοιάρχου του υπερωκεανίου «Ολύμπια», με το οποίο ταξίδευε στην Αμερική (και αφιέρωση του πλοιάρχου). Λευκώματα και μπομπίνες. Το κοστούμι του από την παράσταση «Ο Πρίγκηψ και η Χορεύτρια» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη (1960-61). Προγράμματα (όπως των «Τριών αδελφών» του Άντον Τσέχωφ, από το 1964-65) και αφίσες. Στιγμές από τις συναντήσεις του Μουσούρη με πολιτικούς, όπως οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Γεώργιος Παπανδρέου κ.ά. Πορτρέτα τού Μουσούρη, του πιο επιδραστικού ίσως και παντοδύναμου κάποτε θιασάρχη και πρωταγωνιστή, στο ιστορικότερο μετά το Εθνικό Θέατρο της Αθήνας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News