Mε το νέο φωτογραφικό άλμπουμ του αμερικανού φωτογράφου Στιβ ΜακΚάρι (Steve McCurry) που έχει θέμα του τα παιδιά ασχολήθηκε η Repubblica. Ο φωτογράφος έχει τραβήξει χιλιάδες κλικ με παιδιά σε διάστημα σαράντα χρόνων – «χωρίς ιδιαίτερο λόγο» κατά την επισήμανση του ιταλικού Μέσου, αφού οι καιροί είναι πολύ περίεργοι. Οταν κατάλαβε την αξία του υλικού του, αποφάσισε την έκδοση (στον οίκο Mondadori). Τίτλος του λευκώματος είναι «Τα παιδιά του κόσμου» και περιέχει πορτρέτα.

Ο ΜακΚάρι είπε στους Ιταλούς ότι σπουδάζοντας φωτογραφία πρωτοφωτογράφισε παιδικά πρόσωπα, αλλά και αργότερα, όταν εργαζόταν ως πολεμικός φωτορεπόρτερ. Τα πιτσιρίκια δεν ήταν η βασική αποστολή του βέβαια, ωστόσο συνέχισε να τραβάει πόζες τους. Το υλικό του αρχίζει το 1975, δηλαδή μισόν αιώνα πίσω.

Ενα παιδί αντιπροσωπεύει την αθωότητα θεωρεί η Repubblica, έτσι ζήτησε το «νόημα του λευκώματος» από τον δημιουργό του. Τάχα συμβολίζουν κάτι όλα αυτά τα πρόσωπα που εκτύπωσε σε τόμο; Ο καλλιτέχνης-φωτορεπόρτερ απάντησε ότι τα παιδιά είναι παντού ίδια όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο κοιτούν τον κόσμο. Αθώα, δηλαδή, τον βλέπουν, με μάτια χωρίς προκαταλήψεις, αφού «δεν έχουν υποστεί διαμόρφωση από κάποιον πολιτισμό». Κατόπιν εισβάλλουν τα πολιτισμικά στοιχεία στις ζωές των παιδιών: «Οι διαφορετικές γλώσσες και θρησκείες, έτσι οι άνθρωποι γίνονται διαφορετικοί, ενίοτε και εχθροί».

My new book, “Stories and Dreams: Portraits of Childhood” will be available in 4 language editions! pic.twitter.com/yQLmZCCsU6

— Steve McCurry (@McCurryStudios) October 25, 2021

Η πρωτοτυπία των διαπιστώσεων του ΜακΚάρι για τα παιδιά ολοκληρώνεται με την απόφανσή του ότι «αυτά τα μικρά όντα έχουν μόνο ένα μέλημα, να επιβιώσουν, και το κάνουν κατά δύναμιν, με τον πιο ολοκληρωμένο και ικανοποιητικό τρόπο». Δήλωσε ότι ο ίδιος προσπάθησε να συλλάβει «τι απέμεινε μέσα τους από την αρχέγονη ώθηση του ανθρώπου, προτού η Ιστορία κυριαρχήσει και την παραμορφώσει». Τι να απέμεινε; «Το τρέξιμο, το σκαρφάλωμα», το παιχνίδι «που προηγείται της κοινωνίας και των ιδεολογιών».

Υστερα ο φωτογράφος αναφέρθηκε στις περιπέτειές του στα διάφορα μέτωπα όπου τον έστελνε η εργοδοσία του. Εκεί είδε και παιδιά φέροντα όπλα, παιδιά-στρατιώτες, δηλαδή την αθωότητα όχι μόνο μένη και χαμένη αλλά και απειλητική. Ο ΜακΜάρι δεν πιστεύει ότι η οπλοφορία και οπλοχρησία των παιδιών είναι το πιο συνηθισμένο πράγμα στον Τρίτο Κόσμο. Θεωρεί ότι η εξαναγκαστική εγκατάλειψη της εκπαίδευσης και η σκληρή εργασία είναι συνηθέστερα φαινόμενα. Εδωσε και το ταξικό πλαίσιο της «εκμετάλλευσης, της φτώχειας και της ανισότητας». Τα σχετικά καρέ του πιστεύει ότι θέτουν κάποια ερωτήματα.

Το πόνημα του φωτογράφου προλογίζει ο πατέρας της πακιστανής Νομπελίστριας Μαλάλα Γιουσαφζάι που αγωνίζεται για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Ο Μακ Κάρι τιμά τη Μαλάλα και «τη δύναμή της» να πράξει όσα έπραξε, αλλά όσον αφορά τη δυναμική της φωτογραφίας (που καταγγέλλει, δηλαδή, όσα και η Μαλάλα) είναι συγκαταβατικός και προσγειωμένος: «Καμία φωτογραφία δεν σταμάτησε ποτέ έναν πόλεμο, όμως μερικές έχουν συμβάλει ώστε να διαμορφωθούν συνειδήσεις που σταμάτησαν τον πόλεμο».

Αυτό που η Repubblica περιγράφει σαν «άνιση σχέση» μεταξύ φωτογράφου και φωτογραφιζόμενου παιδιού απασχόλησε τη συνέντευξη. Ο ΜακΚάρι είπε ότι απαιτείται φιλική στάση από πλευράς φωτογράφου, παιχνιδιάρικη, ότι το παιδί δεν πρέπει να αισθανθεί απειλή: «Δεν μπορείς να ζητήσεις από ένα παιδί να ποζάρει, αλλά μπορείς να αδράξεις τη στιγμή που αποφασίζει να σου προσφέρει κάτι. Πάνω απ’ όλα δεν χρειάζεται να κρύψεις αυτό που κάνεις, πολλά από τα παιδιά που φωτογράφισα με κοιτάζουν, και η περιέργειά τους αποτυπώνεται». Και θυμήθηκε καρέ που τον συγκινούν όπως λόγου χάρη τα παιδιά της Βηρυτού που έπαιζαν με ένα κατεστραμμένο κανόνι. «Ηξεραν τι είναι αυτό το αντικείμενο, όμως μπόρεσαν και το έκαναν παιχνίδι, ανέτρεψαν το νόημά του». Θυμήθηκε και τον πιτσιρικά Αφγανό που είχε φωτογραφίσει το 1993 στην Καμπούλ ενώ φύλαγε έναν δρόμο και είχε τέσσερα τραύματα από σφαίρες στο στήθος του. «Τώρα είναι υπαίθριος πωλητής φρούτων εκεί και υπερηφανεύεται για εκείνη τη φωτογραφία».

Η πιο διάσημη φωτογραφία του ΜακΚάρι είναι το καρέ του 1984, επί σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν, με την πιτσιρίκα Σαρμπάτ Γκούλα που τυλιγμένη στο ρούχο της κοίταζε κατάματα τον φακό (επάνω). Εκείνο το «κορίτσι του Αφγανιστάν» ήταν μεγάλη επιτυχία για τον αμερικανό φωτογράφο. Στη Repubblica ο ΜακΚάρι είπε ότι από τότε την έχει συναντήσει η αδελφή του μερικές φορές, ποτέ ο ίδιος. Στο λεύκωμά του δεν περίλαβε εκείνο το πολύ προβεβλημένο πορτρέτο της, αλλά ένα άλλο καρέ στο οποίο η κοπέλα κρύβει το πρόσωπό της με το ρούχο της. Οι Ιταλοί τον ρώτησαν αν θέλει να πει κάτι με αυτό το κλικ που επέλεξε. Ο φωτογράφος απάντησε αρνητικά, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει κανένα κρυφό μήνυμα, ότι το καρέ δείχνει απλώς τη συστολή της κοπέλας απέναντι στον φακό. Του θυμίζει και την κόρη του, όπως είπε, που είναι ντροπαλό κορίτσι.

Αναφορικά με τον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής στη Δύση, που έκανε δύσκολη υπόθεση τη φωτογράφιση παιδιών στον δρόμο, ο ΜακΚάρι είπε ότι «σήμερα είναι πολύ πιο εύκολο να φωτογραφίζεις παιδιά σε μακρινές χώρες παρά στην πατρίδα σου, αφού υπάρχει πάντα κάποια υποψία ότι κρύβονται ύποπτες προθέσεις». Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα: «Οι φωτογράφοι διατηρούν τη μνήμη των πολιτισμών, των σωμάτων, των πόλεων. Θα ήταν τεράστια απώλεια αν σταματούσαν να μιλάνε για την καθημερινότητά μας. Δεν είναι έτσι παντού, ευτυχώς».

• Το άλμπουμ του Σιβ ΜακΚάρι με φωτογραφίες παιδιών από όλον τον κόσμο παρουσιάστηκε στις 26 Οκτωβρίου στη Ρώμη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News