Την περασμένη Τετάρτη, 1η Ιουλίου, το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας γιόρτασε τα εκατοστά γενέθλιά του και καθώς εισέρχεται στον δεύτερο αιώνα του, έχει κάθε λόγο να υπερηφανεύεται για τα πολλά επιτεύγματά του. Κατάφερε όχι μόνον να επιβιώσει, διαψεύδοντας τις προβλέψεις των πολλών επικριτών του, αλλά και να ακμάσει και να ενδυναμωθεί σε ανησυχητικό, πλέον, βαθμό.  

Οταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ το 1991, πολλοί αναλυτές πίστεψαν πως σύντομα θα κατέρρεε και η κομμουνιστική Κίνα. Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, η Κίνα όχι μόνον είναι ο κύριος ανταγωνιστής/ αντίπαλος των ΗΠΑ και της Δύσης, γενικότερα, αλλά αμφισβητεί και τη δυνατότητα των φιλελεύθερων δημοκρατιών να την ανταγωνιστούν. Δίχως να έχει λάβει ποτέ λαϊκή εντολή, το κινεζικό κομμουνιστικό κόμμα κυβερνά τη χώρα επί 72 χρόνια. Δεν πρόκειται για παγκόσμιο ρεκόρ καθώς οι κομμουνιστές στη Ρωσία κυβέρνησαν για λίγο παραπάνω ενώ η Βόρεια Κορέα τελεί υπό το καθεστώς των Κιμ από το 1948, δηλαδή 73 χρόνια. 

Αλλά καμία άλλη δικτατορία ο λαός της οποίας πέθαινε κάποτε από την πείνα, όπως συνέβαινε στην Κίνα του Μάο, δεν κατάφερε να καταστεί δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, οι τεχνολογίες αιχμής της οποίας, όπως και οι υποδομές της, προκαλούν δέος. «Οι κομμουνιστές της Κίνας είναι οι πιο πετυχημένοι δικτάτορες στον κόσμο», αναγνωρίζει και ο Economist. Σύμφωνα με το έγκριτο βρετανικό περιοδικό το ΚΚ Κίνας κατάφερε να διατηρήσει την εξουσία και να εδραιώσει απόλυτα τη θέση του για τρεις λόγους.

Τρομοκρατία

Πρώτον, γιατί είναι αδίστακτο. Μπορεί να αμφιταλαντεύτηκε πριν συνθλίψει τελικά τους διαμαρτυρόμενους στην πλατεία Τιενανμέν αλλά κατάφερε τελικά, μέσω του τρόμου, να καθυποτάξει ολόκληρη τη χώρα. Και οι σημερινοί ηγέτες τις Κίνας δεν δείχνουν να αμφιβάλλουν ή να αισθάνονται άσχημα για τη σφαγή. «Αντιθέτως, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ λυπάται που η Σοβιετική Ενωση κατέρρευσε επειδή οι ηγέτες της “δεν ήταν αρκετά άνδρες, ούτως ώστε να ορθώσουν το ανάστημά τους και να αντισταθούν” την κρίσιμη στιγμή. Το οποίο διαβάζεται ως εξής: σε αντίθεση με μας, δεν είχαν το θάρρος να σφάξουν άοπλους διαδηλωτές με πυροβόλα», σύμφωνα, πάντα, με τον Economist.

To KK Κίνας κατάφερε να επιβιώσει τόσες δεκαετίες και να ενισχυθεί υπέρμετρα και εξαιτίας της «ιδεολογικής ευκινησίας του». Δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Μάο το 1976, τα ηνία της Κίνας πήρε στα χέρια του ένας νέος ηγέτης, ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ και άρχισε να διαλύει τις καταστροφικές για την αύξηση της παραγωγής «κοινότητες» του προκατόχου του, θέτοντας τις βάσεις για τη στροφή της χώρας προς μία οικονομία της αγοράς. Μετά τη Σφαγή στην Τιενανμέν και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ o Ντενγκ πολέμησε τους σκληροπυρηνικούς μαοïκούς και ενστερνίστηκε τον καπιταλισμό με μεγαλύτερη θέρμη. «Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να κλείσουν πολλές κρατικές επιχειρήσεις και να ιδιωτικοποιηθεί η στέγαση. Εκατομμύρια απολύθηκαν αλλά η Κίνα άκμασε». 

Επιστροφή στον Μάο

Με τον Σι, ωστόσο, το ΚΚ Κίνας άρχισε εκ νέου να εστιάζει κυρίως στην ιδεολογική ορθοδοξία. Σε αντίθεση με τους πιο πρόσφατους προκατόχους του οι οποίοι ανέχονταν εν μέρει τις όποιες αντίθετες φωνές, ο νυν πρόεδρος της Κίνας κατέστησε σαφές με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο ότι στη δική του Κίνα δεν υπάρχει χώρος για αντιφρονούντες. «Ο Μάο εκθειάζεται εκ νέου. Τα επιτελικά στελέχη του κόμματος εντρυφούν στη μελέτη της “σκέψης του Σι Τζινπίνγκ”. Ο γραφειοκρατικός μηχανισμός, ο στρατός και αστυνομία εκκαθαρίστηκαν από αξιωματούχους διεφθαρμένους ή με αποκλίνουσες απόψεις. Οι μεγάλες επιχειρήσεις ανακαλούνται στη τάξη. Ο Σι προέβη στην ανασύσταση του κόμματος από τα θεμέλια, δημιουργώντας ένα δίκτυο κατασκόπων γειτονιάς και τοποθετώντας κομματικά στελέχη σε ιδιωτικές εταιρείες, ούτως ώστε να τις επιτηρούν. Από την εποχή του Μάο, ποτέ ξανά η κοινωνία δεν ελεγχόταν τόσο ασφυχτικά». 

Η εντυπωσιακή πορεία του κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος οφείλεται και στο γεγονός πως η Κίνα δεν κατέστη μια τυπική κλεπτοκρατία, στην οποία ο πλούτος καταλήγει σε όλους όσοι έχουν τις κατάλληλες διασυνδέσεις. Αποτελεί γεγονός πως η διαφθορά κατέστη μάστιγα και οι πιο ισχυρές οικογένειες της χώρας πλούτισαν υπέρμετρα. Αλλά εκατοντάδες εκατομμύρια Κινέζοι αισθάνονται ότι βελτιώθηκαν οι ζωές τους και το κόμμα δεν παρέλειψε να εισακούσει κάποια από τα αιτήματά τους. Κατάργησε, για παράδειγμα, τους αγροτικούς φόρους και δημιούργησε ένα σύστημα πρόνοιας που προσφέρει σε όλους σύνταξη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. 

Μεσαία τάξη και ελευθερίες

Ανά τις δεκαετίες οι αναλυτές της Δύσης προέβλεπαν πως και ο κινεζικός κομμουνισμός θα κατέρρεε και οι λόγοι που επικαλούνταν ήταν πολλοί και εύλογοι. Αρκετοί επισήμαιναν πως μία σύγχρονη οικονομία δεν μπορεί να αναπτυχθεί πλήρως σε ένα μονοκομματικό κράτος. Αλλοι θεωρούσαν πως κάποια στιγμή η εντυπωσιακή ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας θα τερματιζόταν και αυτό θα προκαλούσε τη δυσφορία και, τελικά, την εξέγερση των πολιτών. Και στην περίπτωση που δεν συνέβαινε αυτό, τα μέλη της τεράστιας μεσαίας τάξης που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της οικονομικής ανάπτυξης, αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα απαιτούσαν περισσότερες ελευθερίες, κυρίως γιατί παρά πολλά από τα παιδιά τους  ήρθαν σε στενή επαφή με τη δημοκρατία, σπουδάζοντας στη Δύση. 

Ωστόσο οι προβλέψεις αυτές διαψεύστηκαν ενώ το ΚΚ Κίνας εξακολουθεί να είναι δημοφιλές στη χώρα με εκατομμύρια Κινέζους να είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι για τη δραστική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου τους. Είναι αλήθεια πως το κινεζικό εργατικό δυναμικό γερνάει και συνταξιοδοτείται σχετικά νωρίς, με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται, «αλλά αυτές είναι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όλες οι κυβερνήσεις, αυταρχικές ή μη», επισημαίνει ο Economist, προβλέποντας πως η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη της Κίνας θα συνεχιστεί για αρκετό καιρό ακόμη. 

Πάρα πολλοί είναι επίσης οι Κινέζοι που εξαίρουν την αποφασιστικότητα/ σκληρότητα του κόμματος. Στο εσωτερικό της χώρας επικρατεί η εντύπωση πως η Κίνα κατάφερε πολύ γρήγορα να συνθλίψει τον κορονοïό και να θέσει την οικονομία της σε πλήρη λειτουργία, την ώρα που τα κράτη της Δύσης είχαν γονατίσει. Αρέσκονται να μιλούν για την αποκατάσταση της υπόληψης της χώρας τους και για τον νέο καίριο ρόλο που διαδραματίζει, πλέον, στη διεθνή σκηνή. «Τα κρατικά μέσα ταυτίζουν το κόμμα με το έθνος και τον πολιτισμό του και συγχρόνως περιγελούν την Αμερική ως μία χώρα φυλετικών ταραχών και σφαγών με όπλα. Υπαινίσσονται πως η εναλλακτική επιλογή στο μονοκομματικό καθεστώς είναι το χάος», εξηγεί το βρετανικό Μέσο.   

Οι διαφωνούντες

Οσον αφορά τους διαφωνούντες το καθεστώς του Σι αξιοποιεί την τεχνολογία για να τους πατάξει. Οι πόλεις της Κίνας είναι γεμάτες με κάμερες εφοδιασμένες με λογισμικά αναγνώρισης προσώπου, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτηρούνται ή λογοκρίνονται, όσοι προκαλούν εντάσεις διώκονται απροκάλυπτα ενώ όσοι εκφράζουν ή απλά έχουν αποκλίνουσες απόψεις κινδυνεύουν να χάσουν όχι μόνον τη δουλειά τους αλλά και την ελευθερία τους.

Ωστόσο, «κανένα κόμμα δεν ζει για πάντα», υποστηρίζει ο Economist, σημειώνοντας πως η μεγαλύτερη απειλή για το καθεστώς του Σι δεν είναι τα πλήθη αλλά η κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό του ΚΚ Κίνας. Παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την εκκαθάρισή του, εξακολουθεί «να υποφέρει από φραξιονισμό, απιστία και ιδεολογική κόπωση. Εσωκομματικοί αντίπαλοι που κατηγορήθηκαν ως συνωμότες κατέληξαν στη φυλακή. Η κινεζική πολιτική είναι περισσότερο αδιαφανής από όσο υπήρξε επί δεκαετίες, αλλά οι διαρκείς εκκαθαρίσεις του Σι υποδηλώνουν ότι εξακολουθεί να βλέπει ακόμα και άλλους κρυμμένους εχθρούς». 

Είναι πιθανό, οπότε, η Κίνα να βρεθεί σε μία πολύ κρίσιμη καμπή, όταν έρθει η μέρα της διαδοχής του Σι Τζινπίνγκ. Κανένας δεν γνωρίζει ποιος θα μπορούσε να τον διαδεχθεί, ούτε ποιο καθεστώς θα διέπει τη μετάβαση της εξουσίας. Ο Σι έχει ξεκαθαρίσει πως επιδίωξή του είναι να κυβερνά την Κίνα επ’ αόριστον. Αυτό, ωστόσο, ενδέχεται να καταστήσει τη διαδικασία διαδοχής περισσότερο ασταθή. Παρότι δεν είναι απαραίτητο οι όποιες εσωκομματικές διαμάχες να οδηγήσουν το ΚΚ Κίνας προς την «πεφωτισμένη διακυβέρνηση που οι θιασώτες της ελευθερίας επιθυμούν», κάποια στιγμή ακόμη και αυτή η κινεζική δυναστεία του Σι θα τερματιστεί.