«Η Μήδεια σκότωσε τα παιδιά της». «Πριτς!» «Μα το λέει και η ίδια: ‘Σκότωσα τα παιδιά μου’». «Και την πιστεύεις;… Δεν καταλαβαίνεις τις γυναίκες».

Ο διάλογος αυτός, στην πιο διάσημη ίσως ελληνική ταινία στα Όσκαρ, το «Ποτέ την Κυριακή», είναι ανάμεσα στον Χόμερ (Ζιλ Ντασέν) και την Ίλια (Μελίνα Μερκούρη). Στα Προπύλαια της Ακρόπολης και τους κίονες του Παρθενώνα.

Είμαστε στο 1960 και οι εταιρίες παραγωγοί, η Melina Films (αχ αυτός ο έρωτας Τζούλη – Μελίνας) και United Artists έχουν, λίγες βδομάδες πριν ζητήσει και πάρει άδεια για νυχτερινή κινηματογράφηση στον Ιερό Βράχο από την ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και ειδικότερα από τον υπουργό Προεδρίας της Κυβερνήσεως Κωνσταντίνο Τσάτσο (το υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών πρωτοσυστάθηκε το 1971).

Δεν ήταν η πρώτη, ούτε η τελευταία φορά, που ζητήθηκε (επί αμοιβή) και δόθηκε άδεια για κινηματογράφηση ή ειδική φωτογράφιση με φόντο τα μνημεία της Ακρόπολης, που ήδη τότε ήταν παγκόσμιο σύμβολο.

Μάρτυρες αυτής της «παραχώρησης» έχουμε από το 1920-21, όταν πρώτα η γεννημένη στη Γερμανία χορεύτρια και χορογράφος Μαρία-Τερέζα Ντάνκαν φωτογραφήθηκε ως «ενσάρκωση Ελληνίδας Νύμφης» στην Ακρόπολη. Για το φωτογραφικό άλμπουμ του Αμερικανού φωτογράφου Έντουαρντ Στράιχεν «A Life In Photography». Ο οποίος Στράιχεν την θεωρούσε πιο ταλαντούχα από την θετή μάνα της, τη διάσημη Αμερικανίδα χορεύτρια Ισιδώρα Ντάνκαν, την οποία επίσης φωτογράφισε στην Ακρόπολη. Και, ναι, είναι η ίδια Ισιδώρα που βρήκε τραγικό τέλος, όταν το μακρύ φουλάρι της μπλέχτηκε, ανεμίζοντας, στον τροχό του ανοιχτού αυτοκινήτου της και την στραγγάλισε, μεγιστοποιώντας το θρύλο της.

Τα γυμνά της «Νύμφης» Μαρίας-Τερέζας Ντάνκαν (έστω, με ένα αραχνοΰφαντο πέπλο) ήταν τα πρώτα στην Ακρόπολη. Και αρκούντως σκανδαλιστικά για την εποχή. Όμως, τα ξεπέρασαν δύο άλλες χορεύτριες, η ουγγρικής καταγωγής Ρωσίδα Ελιζαμπέτα «Λίλα» Νικόλσκα και η σολίστ της Κομεντί Φρανσέζ Μόνα Πάιβα, μπροστά από το φακό της διάσημης φωτογράφου Nelly’s, της Έλλης Σουγιουλτζόγλου- Σεραϊδάρη, από το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας.

Η Nelly’s ζήτησε άδεια για «καλλιτεχνική φωτογράφιση με φόντο τον Παρθενώνα» από τον τότε Διευθυντή Ακροπόλεως Αλέξανδρο Φιλαδελφέα, το 1928-29. Και, όπως η ίδια εξομολογούνταν αργότερα, το γυμνό «δεν ήταν προγραμματισμένο, αλλά προέκυψε τυχαία – όταν τις είδε να αλλάζουν ρούχα». Και έμεινε στην Ιστορία.

Απευθείας από την ελληνική κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα, και κατά μια εκδοχή από τον τότε υπουργό Εξωτερικών Σοφοκλή Βενιζέλο, ζήτησε, το 1951, ο ίδιος ο γάλλος μαιτρ Κριστιάν Ντιόρ την άδεια για την φωτογράφηση της κολεξιόν του «Croisière 1951» στην Ακρόπολη. Κολεξιόν που ο οίκος ζήτησε να επαναφέρει, για φωτογράφηση, στον Ιερό Βράχο, 70 χρόνια μετά για την κολεξιόν «Croisière 2022», με έμπνευση στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 για την σχεδιάστρια του οίκου, Μαρία Γκράτσια Κιούρι (που θα χρησιμοποιήσει το Καλλιμάρμαρο για το ντεφιλέ και την Ακρόπολη για φωτογράφιση, από 14 έως 22 Ιουνίου 2021).

Φωτογράφος ήταν τότε ο σπουδαίος συνεργάτης του Paris Match, ο ελβετικής καταγωγής Ζαν-Πιέρ Πεντρατσινί, του οποίου οι εικόνες από εκείνη τη φωτογράφιση πέρασαν στα περιοδικά μόδας. Πέντε χρόνια μετά, ο Πεντρατσινί υπέκυψε στα τραύματα τα οποία είχε υποστεί στον ουγγρικό ξεσηκωμό κατά των σοβιετικών στρατευμάτων, στη Βουδαπέστη. Ένα χρόνο μετά, το 1957, πέθανε από καρδιακή προσβολή και ο Ντιόρ.

Μπορεί να θυμόμαστε τη ζουμερή Σοφία Λόρεν να τραγουδά, σε πολύ καλά ελληνικά, το «Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη» του Τάκη Μωράκη (σε στίχους Δανάης Στρατηγοπούλου και Γιάννη Φερμάνογλου), στη βραβευμένη ταινία «Το παιδί και το δελφίνι» του Γιαν Νεγκουλέσκο, το 1956.

Όμως, δεν την θαύμασαν, μαζί με τον Άλαν Λαντ, μόνον το λιμανάκι και τα στενά της Ύδρας, αλλά και σε νυχτερινά κυρίως πλάνα η Ακρόπολη των Αθηνών. Με επίσημη άδεια κινηματογράφησης και δη για πρώτη φορά σε έγχρωμο Cinemascope 55. Άδεια που ζήτησε και πήρε από την ελληνική κυβέρνηση ο Ηλείος στην καταγωγή πανίσχυρος διευθυντής της χολιγουντιανής 20th Century Fox, Σπύρος Π.Σκούρας.

Τα φιλμ από τα γυρίσματα, έτσι για την ιστορία, μεταφέρονταν στην Αθήνα με το ταχύπλοο ποστάλι του Γιάννη Λάτση, «Νεράιδα», του οποίου η φήμη λέγεται πως έφερε στην Ελλάδα και την παραγωγή της ταινίας «Το παιδί και το δελφίνι». Το ίδιο σκάφος χρησιμοποιήθηκε στην ταινία ως «γιοτ» του Κλίφτον Γουέμπ, στο ρόλο του αρχαιοκάπηλου Βίκτωρα Πάρμαλη.

Το βρεγμένο, κολλητό, φόρεμα της «σφουγγαρούς» 24χρονης τότε Σοφίας Λόρεν, σε μια θρυλική σκηνή που δεν συμμετείχε η Ιταλίδα «σωσίας» της, Σίλα Γκάμπελ (κατά κόσμον Τζανφράνκα Γκαμπελίνι), την καθιέρωσε διεθνώς ως σύμβολο του σεξ. Και η ταινία άνοιξε διάπλατα το δρόμο για το διεθνή τουρισμό προς τα ελληνικά νησιά, πρώτα στους κόλπους του τζετ σετ.

Τον Ιούλιο του 1967, εν μέσω Χούντας και με σχετική άδεια, ο φακός του διάσημη Αμερικανού φωτογράφου του διεθνούς τζετ σετ, Σλιμ Άαρονς (που ανήκε στο δυναμικό του πρακτορείου Getty) απαθανάτισε τη συλλογή του σχεδιαστή Ντίμη Κρίτσα, με φόντο τον Παρθενώνα. Όμως, είχαν προηγηθεί και ακολούθησαν ανάλογες φωτογραφήσεις με φόντο τα μνημεία στον Ιερό Βράχο και από άλλους Έλληνες σχεδιαστές: Οι αέρινες κρεασιόν του Αιγυπτιώτη «Βασιλιά της μουσελίνας» Jean Dessès, στις 20 και 21 Ιουλίου του 1970 (απεβίωσε λίγες ημέρες μετά), στο διήμερο ελληνικής μόδας. Οι στυλ «καραγκούνα» μεταξωτές δημιουργίες του Γιάννη Τσεκλένη στα μέσα του ’60. Οι Νίκος-Τάκης, ο Γιάννης Γαλάτης κ.ά.

Έκτοτε πολλές – κυρίως χολιγουντιανές – εταιρείες παραγωγής ζήτησαν και πήραν άδεια για κινηματογράφηση στην Ακρόπολη. Λίγοι, όμως, θυμούνται ότι ακόμη και η ταινία «Ιστορίες της Νέας Υόρκης», το 1989, έκανε το πέρασμά της από τον Ιερό Βράχο. Καθώς ο Φράνσις Φορντ Κόπολα και η σεναριογράφος εν προκειμένω κόρη του, Σοφία Κόπολα, επέμεναν να προσθέσουν αυτή την (ελληνική) πινελιά στη δική τους ιστορία. Υπό τον τίτλο «Life Without Zoë», με την Κάρολ Μπουκέ, τον Τζανκάρλο Τζανίνι και τον Άντριεν Μπρόντι, στην σπονδυλωτή ταινία στην οποία υπέγραφαν ιστορίες και ο Μάρτιν Σκορσέζε και ο Γούντι Άλεν.

To 2008, ο τότε υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης, παρακάμπτοντας την αρνητική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, έδωσε την άδεια για να φωτογραφηθεί η Τζένιφερ Λόπεζ στην Ακρόπολη, από τον Σπύρο Πώρο, για ελληνική έκδοση διεθνούς περιοδικού στυλ.

Μετά βαΐων διαφημίστηκε η άδεια παραχώρησης της Ακρόπολης, από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, για τα γυρίσματα της συνέχειας της επιτυχημένης κωμωδίας «Γάμος α λα ελληνικά 2» (ετοιμάζεται φέτος και τρίτη) από την Ελληνοκαναδή Νία Βαρντάλος, το 2009. Με το αιτιολογικό ότι, μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, «θα προωθήσει τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και θα έχει μακρόχρονη ωφέλεια για τη χώρα».

Παραγωγοί της ταινίας – που προώθησαν θερμά στο ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και το αίτημα περί Ακρόπολης – ήταν ο Τομ Χανκς και η ελληνικής καταγωγής σύζυγός του Ρίτα Γουίλσον. Και συμπρωταγωνιστές της Βαρντάλος (ως ξεναγού Τούλας Πορτοκάλος) τον Τζον Κόρμπετ, όπως και στην πρώτη – υποψήφια για Όσκαρ – ταινία του 2002, αλλά και τον Ρίτσαρντ Ντρέιφους.

Εμβληματική θεωρείται η σκηνή με το ζεύγος των φυγάδων στην… Αθήνα, Βίγκο Μόρτενσεν και Κίρστεν Ντανστ, μπροστά στον Παρθενώνα, στην περιπέτεια «Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου» (2014), σε σκηνοθεσία Χοσεΐν Αμίνι και βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της μαιτρ του αστυνομικού μυθιστορήματος Πατρίτσια Χάισμιθ.

Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς οι ελληνικής καταγωγής αδελφοί Κέρτε και Τζον Βούρχις γύρισαν την ταινία «Πρόμαχος» και μάλιστα με την παρουσία του τότε υπουργού Πολιτισμού Πάνου Παναγιωτόπουλου. Η ταινία αφορούσε στο αίτημα για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα και πρωταγωνιστούσαν οι Γιώργος Χωραφάς, Σπύρος Φωκάς, Τζανκάρλο Τζιανίνι και Κασσάνδρα Βογιατζή.

Βέβαια, φόντο την Ακρόπολη είχε και η ταινία «Κυνηγητό σε 3 ηπείρους» (1992), με τους Άντι ΜακΝτάουελ, Λάιαμ Νίσον και Βίγκο Μόρτενσεν, η ελληνοσουηδική συμπαραγωγή του Γιώργου Σκαλενάκη «Επιχείρησις Απόλλων» (1968), με τον Τόμας Φριτς και την Έλενα Ναθαναήλ και τη μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου και του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Όπως και, το 2019, η ταινία με τον τίτλο «Παρθενώνας» του Λιθουανού Μάντας Κβενταραβίσιους, που έφτασε στο Φεστιβάλ της Βενετίας. Και, παλιότερα, επεισόδια από τις δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές «Το πλοίο της αγάπης» (επεισόδιο «Isaac’s Aegean Affair», 1983) και «Χαβάη 5-0» (επεισόδιο «The Second Shot», 1970).

Το 2017, πάντως, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο απέρριψε ως «εμπορικού χαρακτήρα» το αίτημα του ιταλικού οίκου μόδας Gucci για παρουσίαση και φωτογράφιση συλλογής του στον Ιερό Βράχο. Η τότε υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου δήλωνε πως «έχουμε υποχρέωση να υπερασπιστούμε τη σημασία της Ακρόπολης ως παγκόσμιο σύμβολο δημοκρατίας και ελευθερίας». Λίγο αργότερα ο οίκος Gucci αναγκαζόταν να διαψεύσει ότι προσέφερε 56 εκατομμύρια ευρώ για «μακροχρόνια συνεργασία σε αρχαιολογικούς χώρους, αν και συναντήσαμε τις ελληνικές αρχές».

Εντυπωσιακά νυχτερινά πλάνα του πάμφωτου Παρθενώνα «πλαισιώνουν» το πρώτο φιλί της Αγγλίδας ηθοποιού που στρατολογεί η ισραηλινή Μοσάντ (Σιμόνα Μπράουν) με τον σύνδεσμό της, τον οποίο υποδύεται ο  Αλεξάντερ Σκάρσγκαρντ. Και αυτό στα δύο πρώτα επεισόδια της φιλόδοξης μίνι σειράς του βρετανικού τηλεοπτικού δικτύου BBC, «Η μικρή τυμπανίστρια» (2018), βασισμένη στο περίφημο μυθιστόρημα του μαιτρ Τζον Λε Καρέ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News