Ιστορία στην οθόνη. Eνα μεγάλο και εν πολλοίς πονεμένο κεφάλαιο. Από τη μία έχουμε τη μυθοπλασία που πλέκεται γύρω από ιστορικά γεγονότα. Σίγουρα, μια ωραία ιστορική ταινία θα μας κινήσει το ενδιαφέρον να τη δούμε και θ’ αφήσει μια γεύση Ιστορίας μέσα μας. Ωστόσο, σχεδόν πάντα, η μυθοπλασία μεταφέρει την Ιστορία με κενά. Δεν μπορεί να μεταδώσει ξεκάθαρες πληροφορίες και μεστή ιστορική γνώση. Η τελευταία μπορεί να έρθει μόνο μέσα από ιστορικά ντοκιμαντέρ και εκπομπές ιστορικής κατεύθυνσης.

Ποιος κάθεται, όμως, να τα δει;

Η αλήθεια είναι ότι αρκετά δεν αντέχεις να τα δεις, και να θες. Γιατί το αποτέλεσμα έχει επάνω σου την ίδια επίδραση με τη διδασκαλία ενός βαρετού καθηγητή. Στην τάξη δεν σου δίνεται επιλογή να αποφύγεις το ανιαρό μάθημα, αλλά στην τηλεόραση έχεις την επιλογή να κλείσεις το βαρετό θέαμα. Και το κάνεις.

Το «Γιατί 21; 12 ερωτήματα», όμως, σε προδιαθέτει να συνεχίσεις την παρακολούθηση. Πρόκειται για τη νέα σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ, η οποία επιχειρεί να παρουσιάσει μέσα από 12 επεισόδια τις βασικές πτυχές της ελληνικής Ιστορίας, ακολουθώντας το νήμα που συνδέει τα 200 χρόνια ζωής του ελληνικού έθνους-κράτους, από την Επανάσταση έως σήμερα. Τα ερωτήματα, για τα οποία αναζητείται απάντηση επί της οθόνης, είναι τα κλασικά που μας προβληματίζουν ως σύγχρονους Ελληνες: Γιατί γιορτάζουμε το 1821; Γιατί διχαζόμαστε; Οι ξένοι είναι φίλοι ή εχθροί μας; Ηταν το ’21 παγκόσμιο γεγονός; Τι κέρδισαν οι Ελληνες από τους πολέμους; Πώς μας βλέπουν οι ξένοι; Τι φταίει με τα οικονομικά μας; Ποια είναι η σχέση των Ελλήνων με τη θάλασσα; Γιατί υπάρχουν Ελληνες παντού; Πώς κυβερνάται η Ελλάδα; Τι σημαίνει νέος ελληνικός πολιτισμός; Γιατί 21; Παρελθόν, παρόν ή μέλλον;

Πώς να διαχειριστείς τέτοιους διαχρονικούς προβληματισμούς χωρίς να γίνεις ακαδημαϊκός; Πώς να τους μεταφέρεις στον τηλεθεατή ως μια ιστορική συζήτηση, με τρόπο που θα τον κερδίσει, για να παραμείνει; Η ομάδα της εκπομπής έκανε για μήνες brainstorming προκειμένου να καταλήξει στο περιεχόμενο και στη μορφή. Είναι δύσκολο να οπτικοποιηθεί ο 19ος αιώνας και οι συντελεστές αναζητούσαν έναν πιο μοντέρνο τρόπο για να το κάνουν, από  τις κλασικές γκραβούρες και τις αναπαραστάσεις με φουστανέλες. Η φόρμα στην οποία κατέληξαν έβαλε τους παρουσιαστές, Πιέρρο Τζανετάκο και Μαριλένα Κατσίμη, να υποδύονται τον ρόλο του ερευνητή και να ταξιδεύουν ανά την Ελλάδα. Ενώ η σκηνοθεσία της Ελενας Λαλοπούλου και η διεύθυνση φωτογραφίας του Αλέξανδρου Τηνιακού κινήθηκαν σε πιο κινηματογραφικά μονοπάτια.

Το αποτέλεσμα ήταν μια ιστορική αφήγηση, η οποία εξελίσσεται παράλληλα με την πλοκή του ντοκιμαντέρ και εμπλουτίζεται με αρχειακό υλικό και την έρευνα των δύο δημοσιογράφων στους τόπους όπου γράφτηκαν τα σημαντικότερα κεφάλαια του ελληνικού έθνους. Ανάμεσα στα ντοκουμέντα, τρέχει και η συζήτηση επάνω στα ερωτήματα που συνθέτουν τη ραχοκοκαλιά της εκπομπής. Στην οποία παίρνουν μέρος 80 κορυφαίοι ιστορικοί, πολιτικοί επιστήμονες, οικονομολόγοι, συνταγματολόγοι, αλλά και κοινωνικοί ψυχολόγοι, Ελληνες και ξένοι. Από τους συντελεστές μαθαίνω ότι ένας εξ αυτών, ο Μαρκ Μαζάουερ, ο οποίος σήμερα θεωρείται ο πιο σημαντικός ιστορικός στον κόσμο και εμφανίζεται σπάνια, στο «Γιατί 21; 12 ερωτήματα» κάνει την πρώτη του εμφάνιση στην ελληνική τηλεόραση.

Η πολυφωνία στη συζήτηση βοηθά στο να ακούγονται όλες οι απόψεις. Και βέβαια, η επιλογή καταξιωμένων, στην ακαδημαϊκή κοινότητα, επιστημόνων, μεταδίδει στον τηλεθεατή μια εμπεριστατωμένη γνώση, τεκμηριωμένη και χωρίς ακρότητες. Εκείνο, ωστόσο, που βοηθά τον τηλεθεατή να απορροφήσει την ακαδημαϊκή ιστορική γνώση είναι η εκλαΐκευσή της. Επάνω σ’ αυτή την τροχιά κινείται η εκπομπή, όπως και οι «Ιστορικοί περίπατοι», το προηγούμενο τηλεοπτικό εγχείρημα της Μαριλένας Κατσίμη και του Πιέρρου Τζανετάκου, που ξεκίνησε στη ΕΡΤ, το 2016.

Αφήνω για το τέλος εκείνο που μ’ έκανε να χαμογελάσω. Είναι οι 18 μαθητές, Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου, οι οποίοι συμμετέχουν στη συζήτηση, δίνοντας τη δική τους οπτική για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Εχει μεγάλο ενδιαφέρον να μαθαίνεις πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά την Ιστορία και πώς τη μεταφράζουν, χωρίς να εγκλωβίζονται στα στερεότυπα των ενηλίκων. Αλλά και πώς τη γειώνουν στο σήμερα, στη δική τους πραγματικότητα.

Το «Γιατί 21; 12 ερωτήματα» είναι σίγουρα μια ιστορική εκπομπή που αξίζει να δεις. Και που, κατά πάσα πιθανότητα, θα θες να δεις μέχρι τους τίτλους τέλους. Θα σου θυμίσει ξένη παραγωγή, ίσως κάποια ιστορική εκπομπή καναλιού συνδρομητικής πλατφόρμας, την οποία ευχαριστήθηκες. Και είναι ακόμα μια απόδειξη ότι η ελληνική δημόσια τηλεόραση βαδίζει σ’ έναν όμορφο δρόμο, φρέσκο και σύγχρονο, δίνοντας στους τηλεθεατές αξιόλογο περιεχόμενο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News