Αν και το όνομά της στην ιταλική γλώσσα σημαίνει «αφίσα», η εφημερίδα Il manifesto δεν υποστήριξε ποτέ θέσεις τύπου «τατζεμπάο», δηλαδή σούπερ επαναστατικές, σαν εκείνες που πρόβαλαν οι κινεζικές «εφημερίδες τοίχου» της φρενήρους για το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα μαοϊκής εποχής.

Από τον καιρό που έγινε καθημερινή εφημερίδα, «κομμουνιστική ημερησία» όπως λέει ο λογότυπός της, από το 1971, το manifesto κράτησε αποστάσεις όχι μόνο από την Ακρα Αριστερά της «καθαρής επανάστασης» (που υποτίθεται ότι πρόδιδαν οι Σοβιετικοί), αλλά και από το ίδιο το «ευρωκομμουνιστικό» Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας, αν και ηγέτης του ήταν ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ.

Το κοινό που το manifesto απέκτησε σταδιακά ήταν οι αριστεροί εκείνοι που δεν ήθελαν να ταυτιστούν με το κόμμα διαβάζοντας την εφημερίδα του, την ιστορική l’Unità, ούτε ανήκαν στη –γιγαντωμένη τότε– εξωκοινοβουλευτική Αριστερά, η οποία διέθετε τα δικά της φύλλα (σαν την ημερησία Lotta Continua).

Η εφημερίδα, παρ’ ότι υπέστη οικονομική απίσχναση λόγω συρρίκνωσης της κυκλοφορίας της έπειτα από τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που συνέβησαν στον κομμουνιστικό κόσμο (διάλυση Σοβιετικής Ενωσης, ενσωμάτωση Κίνας στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό), ανασυγκροτήθηκε σε συνεταιριστική βάση και κυκλοφορεί ακόμη για να θυμίζει τις «παλιές, καλές εποχές». Ποιες; Εκείνες ενός ιδεατού σοσιαλισμού με ατομικές ελευθερίες.

Τις προάλλες το manifesto γιόρτασε τα 50 χρόνια ημερησίας κυκλοφορίας του και η σημερινή διευθύντρια του, η Νόρμα Ραντζέρι, έγραψε ένα κείμενο με την ευκαιρία, κείμενο στο οποίο επανακαθορίζεται κατά κάποιον τρόπο η έννοια του κομμουνισμού σήμερα, δηλαδή στο πεδίο της μάχης, μάχης που χάθηκε με καταστροφικές συνέπειες και για τον σοσιαλισμό και για τις ατομικές ελευθερίες και για κάθε είδους αυταπάτη. Επανακαθορισμός επί των ερειπίων, θα έλεγε κανείς.

Αποτίμηση και απολογισμός πεπραγμένων όσο και επίγνωση ήττας: «Θέλουμε να συνεισφέρουμε στη δυνατότητα να ζούμε ελεύθερα, πολιτισμένα, αξιοπρεπώς: αυτό σημαίνει για εμάς να είμαστε ‘κομμουνιστική εφημερίδα’, πέρα ​​από την κλασική έννοια του όρου. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά». 

Λαμβάνοντας αφορμή από το παραπάνω σχόλιο της Ραντζέρι στο επετειακό κείμενο, ο Τζανλούκα Μερκούρι της Corriere della Sera έγραψε ότι το κριτικό πνεύμα των συντακτών του manifesto παραμένει αναλλοίωτο μέσα σε μισόν αιώνα ζωής, ότι η εφημερίδα όπως ήταν επί σοβιετισμού επικριτική στις αυθαιρεσίες της Μόσχας εις βάρος των δορυφόρων της, έτσι είναι και τώρα και θα είναι και στο μέλλον «ασυμβίβαστη με τον συγκεντρωτισμό».

Εχει ολοκληρωθεί βέβαια η τελετή αποκαλυπτηρίων των επαναστατικών ψευδαισθήσεων, ωστόσο «η ομάδα του manifesto δίδαξε στην ιταλική Αριστερά ότι το αίτημα για ισότητα είναι ατελές χωρίς την αδερφή του, την ελευθερία» – ο Μερκούρι κρίνει ότι αυτό το πνεύμα των ανθρώπων του manifesto παραμένει «άθικτο» και «δίχως μώλωπες», και ότι η ίδια η Ραντζέρι το γνωρίζει και το υπογραμμίζει στο κείμενό της δηλώνοντας ότι τα 50 χρόνια ζωής ισοδυναμούν με δύναμη και ανθεκτικότητα: «Το manifesto έγινε μία από τις εθνικής κυκλοφορίας εφημερίδες της Ιταλίας, η πιο μεγάλης διάρκειας ύστερα από τη La Stampa και την Corriere della Sera».

Το θαύμα της βαρκούλας

Και έρχονται για τη Ραντζέρι και οι αναπόφευκτες συγκρίσεις: «Το θαύμα», γράφει, «συνίσταται στο ότι, 50 χρόνια πριν, κανείς δεν φανταζόταν ότι το μεγάλο θωρηκτό του ΚΚΙ θα είχε βυθιστεί και η βαρκούλα της εφημερίδας θα είχε επιβιώσει». Και έχει και την εξήγηση: «Αυτό συνέβη διότι το κλαδί που χωρίστηκε από μεγάλο δέντρο προετοιμάστηκε ήδη για το μπόλιασμα με το σοκ του ’68, που ήταν η αφορμή για την έκδοση της εφημερίδας». Αναφέρεται, βέβαια, στη λεγόμενη «Ανοιξη της Πράγας», του περιβόητου «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο», που μαράθηκε αμέσως από τα σοβιετικά όπλα.

Εξιστορώντας τις περιπέτειες του φύλλου («σίγουρα δεν υπήρξε πάρτι»), η Ραντζέρι αναφέρει ότι «ακριβώς στις πιο σκοτεινές φάσεις, το ένστικτο επιβίωσης απογειώθηκε και επικράτησε, το οποίο με τη σειρά του μετατράπηκε σε πείσμα». Ετσι «ο συνεταιρισμός κάθε μέρα βγάζει την εφημερίδα όχι για οικονομικό κέρδος, αλλά για άλλους πολύ πιο ικανοποιητικούς και συναρπαστικούς στόχους».

Και ο ρόλος του manifesto σήμερα; Κατά τη διευθύντριά του, διπλός: «Καλός μάρτυρας του παρελθόντος και διερμηνέας του παρόντος». Φιλοδοξίες των συντακτών του; «Να αντιστεκόμαστε στην αλαζονεία του καπιταλισμού, να συνεχίζουμε να είμαστε στο πλευρό των λιγότερο προστατευμένων εργαζομένων». Το πολιτικό στίγμα της «κομμουνιστικής ημερησίας» σήμερα; «Πιστεύουμε στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αλλά είμαστε παθιασμένοι με την προοπτική μιας συμμετοχικής δημοκρατίας, η οποία ξεκινά από τη γειτονιά όπου ζούμε και στη συνέχεια επεκτείνεται».

Ο συντάκτης της, κεντροδεξιάς σημειωτέον, Corriere Della Sera ευχήθηκε στο manifesto να τα εκατοστήσει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News