Ανασκαφικές εργασίες στην Πράγα αποκάλυψαν ένα θλιβερό απομεινάρι της κομμουνιστικής περιόδου της πρώην Τσεχοσλοβακίας, που σχετίζεται με τον Ιωσήφ Στάλιν. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ένα κολοσσιαίο σύμπλεγμα αγαλμάτων είχε ανεγερθεί στην πρωτεύουσα της χώρας, με ηγετική μορφή τον σοβιετικό δικτάτορα και ύψος 15,5 μέτρα. Το μνημείο είχε κατασκευαστεί το 1955, όμως επτά χρόνια αργότερα… γκρεμίστηκε.

Τώρα, οι ερευνητές ανακάλυψαν το στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας, όπου διέμεναν οι εργάτες που έχτιζαν το μνημείο. Σύμφωνα με τον Observer, παρόλο που έχουν περάσει 60 χρόνια από την καταστροφή του, οι ντόπιοι εξακολουθούν να αποκαλούν το σημείο «του Στάλιν».

Το στρατόπεδο καταστράφηκε λίγο πριν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου στο πάρκο Λετνά και δεν ήταν γνωστό ούτε στους τσέχους ιστορικούς που έγραψαν για τα χρόνια του ολοκληρωτικού καθεστώτος στη χώρα.

Το σύμπλεγμα των γρανιτένιων αγαλμάτων, βάρους 14.200 τόνων ονομάστηκε «μνημείο στην αγάπη και τη φιλία» και κατασκευάστηκε πάνω σε έναν λόφο με θέα τη μεσαιωνική πόλη της Πράγας. Τα εγκαίνια έγιναν την Πρωτομαγιά του 1955, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν.

Το στρατόπεδο ήρθε στο φως στις ανασκαφές της Ακαδημίας Επιστημών της Τσεχίας, καθώς στο σημείο θα γίνει τεχνητή λίμνη. Είναι η πρώτη εγκατάτασταση του κομμουνιστικού καθεστώτος που ανακαλύπτεται στην Πράγα, ενώ ένα παρόμοιο στρατόπεδο βρέθηκε στη Βοημία πέρυσι, κοντά σε ένα ορυχείο.

O Γιαν Χάσιλ, από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της ακαδημίας, βρήκε τα πρωτότυπα σχέδια καθώς και αεροφωτογραφίες της εποχής στα αρχεία ενός τοπικού δήμου, κατά την ετοιμασία της ανασκαφής. Το στρατόπεδο ήταν πλήρως κατεστραμμένο, «όπως συνήθιζαν οι Ναζί και οι κομμουνιστές τότε. Δεν ήθελαν να αφήσουν ίχνη, όπως όλοι οι εγκληματίες κρύβουν τα ίχνη τους», είπε χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Στα έγγραφα που βρέθηκαν, φαίνεται πως το στρατόπεδο αποτελείτο από τρία ξύλινα κτίρια, με χωρητικότητα 40 ατόμων το καθένα. Το κάθε κτίριο είχε πέντε δωμάτια και μία κουζίνα. Δεν υπήρχαν τουαλέτες ούτε θέρμανση. Στα χαρτιά, το πάτωμα ήταν τσιμεντένιο, αλλά στις ανασκαφές δεν βρέθηκε κάτι, που σημαίνει ότι ίσως ήταν χωμάτινο. Βρέθηκαν επίσης, μπουκάλια μπύρας και κρασιού που έπιναν οι εργάτες.

Στο κέντρο της έκτασης υπήρχε ένας άδειος χώρος, όπως στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της εποχής, όπου έπαιρναν παρουσίες κάθε μέρα. Οι ιστορικοί λένε ότι αυτή τη διαδικασία, την χρησιμοποιούσαν και για τον εκφοβισμό και την ταπείνωση των εργατών. «Μπορούμε να το συγκρίνουμε με ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου των Ναζί. Οι άνθρωποι σε αυτό το στρατόπεδο έμεναν σε άσχημες συνθήκες», είπε ο Χάσιλ.

«Πολιτικά αναξιόπιστοι»

Οι εργάτες πρέπει να ήταν στρατιώτες και πολίτες που είχαν χαρακτηριστεί «πολιτικά αναξιόπιστοι» από τις κομμουνιστικές αρχές, οι οποίες συνήθιζαν να εξαναγκάζουν πολιτικούς τους αντιπάλους, συχνά ακαδημαϊκούς και διανοούμενους, σε σωματική εργασία.

Δεν είναι γνωστό αν κάποιοι από τους εργάτες ζουν ακόμα. Ο Χάσιλ έχει τα στοιχεία ορισμένων συγγενών τους, με τους οποίους σκοπεύει να έρθει σε επαφή. Ναι μεν οι συγκεκριμένοι πληρώνονταν για την εργασία τους και ίσως είχαν και εξόδους, όμως δεν είχαν άλλη επιλογή από το να δουλέψουν για την ανέγερση του μνημείου.

«Υπάρχουν τα γνωστά εγκλήματα του κομμουνιστικού καθεστώτος, αλλά αυτό αντιπροσωπεύει ένα άλλο είδος εγκλήματος, που είναι πιο προβληματικό από ηθικής άποψης γιατί το καθεστώς χρησιμοποιούσε τους πολίτες του όπως ήθελε. Αυτοί οι άνθρωποι μπορούσαν να σπουδάζουν, να εργάζονται σε ικανοποιητικές δουλειές, να έχουν οικογένεια, αντί να πρέπει να φτιάχνουν με το ζόρι ένα τέρας που έβλεπε όλη την Πράγα», πρόσθεσε ο Χάσιλ.

«Πλύση εγκεφάλου»

Ο Βιτ Φόιτεκ όμως, επικεφαλής του Μουσείου της 20στής Μνήμης στην Πράγα, ήταν λίγο πιο δύσπιστος, λέγοντας ότι για να είμαστε σίγουροι ότι αυτό ήταν το στρατόπεδο όπου διέμεναν οι εργάτες, χρειάζονται προσωπικές μαρτυρίες, καθώς δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που να το αποδεικνύουν.

Βέβαια, πρόσθεσε, αυτού του τύπου τα στρατόπεδα ήταν συχνά στις αρχές της δεκαετίας του ’50, επιτρέποντας στο καθεστώς να χρησιμοποιεί τους ιδεολογικούς του αντιπάλους στην κατασκευή μεγάλων δημόσιων έργων. «Η πραγματική τους αποστολή ήταν να αποσπούν τους ανθρώπους αυτούς, που θεωρούνταν επικίνδυνοι από το κομμουνιστικό καθεστώς, από τους κοινωνικούς τους δεσμούς και το περιβάλλον και να τους απομονώνουν. Η ιδέα των στρατοπέδων ήταν να επανεκπαιδεύσουν τους ανθρώπους, μέσω της εργασίας και μέσω της πολιτικής πλύσης εγκεφάλου».

Ο γλύπτης του μνημείου, Οτακαρ Σβετς, τρομαγμένος από την ίδια του τη δημιουργία, αυτοκτόνησε λίγες ημέρες πριν τα αποκαλυπτήρια. Οταν ο Νικίτα Χρουστσόφ καταδίκασε τα εγκλήματα του προκατόχου του, το μνημείο έπρεπε να εξαφανιστεί. Το ανατίναξαν το 1962 μετά από πίεση από τη Μόσχα. Ο,τι απέμεινε από την έκρηξη φυλάσσεται κάτω από το σημείο όπου στεκόταν.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News