«Τέτοιο τέλος έχει όποιος κάνει το κακό», τραγουδούν όλοι οι χαρακτήρες, στο φινάλε της β’ πράξης στον «Ντον Τζιοβάνι», καθώς συνοδεύουν την πτώση του ακόλαστου πρωταγωνιστή στην Κόλαση για τα πάμπολλα αμαρτήματά του.

Την περίφημη όπερα των Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και Λορέντσο Ντα Πόντε επικαλείται σε κείμενό του ο Ματέο Περσιβάλε της Corriere della Sera για να αναφέρει πως είναι αστείο και προκαλεί θυμηδία το ότι όσοι και όσες υποδύονται σήμερα τον Λεπορέλο, την Ντόνα Ελβίρα, τη Ζερλίνα και τον Μαζέτο στην αγγλοσαξονική διανόηση, είναι έτοιμοι και έτοιμες να ενώσουν τις φωνές τους, «ούτως ώστε να παραδώσουν την ψυχή του Φίλιπ Ροθ στις αιώνιες φλόγες του #MeToo».

Σε τι, όμως, αναφέρεται συγκεκριμένα ο ιταλός δημοσιογράφος;

Τις επόμενες ημέρες πρόκειται να κυκλοφορήσουν δύο βιογραφίες του εξαιρετικού αμερικανού συγγραφέα – την ερχόμενη Δευτέρα το βιβλίο «Philip Roth: A Counterlife» του αμερικανοκαναδού μελετητή του Τζέιμς Τζόις και πανεπιστημιακού Αïρα Νάντελ, ενώ από την 6η Απριλίου θα είναι διαθέσιμο και το «Philip Roth: The Biography» του αμερικανού Μπλέικ Μπέιλι, συγγραφέα και περίφημου βιογράφου του Τζον Τσίβερ και του Ρίτσαρντ Γέιτς.

Ηδη, ωστόσο, στις ΗΠΑ, και όχι μόνο, γίνεται ντόρος για το γεγονός ότι σε αμφότερες τις βιογραφίες ο κορυφαίος μυθιστοριογράφος περιγράφεται ως ένας άνδρας που είχε αρπαχτικές διαθέσεις και μανία με το σεξ. «Το MeToo είναι έτοιμο να τελειώνει με τον Φίλιπ Ροθ», έγραψε στο τελευταίο κυριακάτικο φύλλο των λονδρέζικων Times ο Τζος Γκλάνσι, ανταποκριτής της εφημερίδας στην Ουάσινγκτον.

Στο «Ανθρώπινο στίγμα», το προφητικό μυθιστόρημα για την αποκαλούμενη «cancel culture», την κουλτούρα της ακύρωσης, ο Ροθ έγραψε την ιστορία ενός καθηγητή που χάνει άδικα τη δουλειά του, κατηγορούμενος για ρατσιστική συμπεριφορά. Τώρα ενδέχεται να ήρθε η δική του σειρά να εκδιωχθεί, μετά θάνατον, από το πάνθεον των σύγχρονων αμερικανών συγγραφέων, λόγω της «αχρείας συμπεριφοράς του», σύμφωνα με τον δημοσιογράφο των Times.

«Είχε μανία με το σεξ τόσο στην πραγματική ζωή όσο και στη λογοτεχνία», ανέφερε ο Αïρα Νάντελ, συγγραφέας του «Philip Roth: A Counterlife», ενώ σύμφωνα με το «Philip Roth: The Biography» ο Ροθ επισκεπτόταν οίκους ανοχής στο Λονδίνο και επέλεγε φοιτήτριες για τα υπερπλήρη σεμινάριά του με κριτήριο την εξωτερική τους εμφάνιση. O Ροθ του Μπλέικ Μπέιλι δεν σταματάει να φλερτάρει με γυναίκες στο ασανσέρ, ενώ όσο εκείνος ολοένα μεγαλώνει, εκείνες ολοένα μικραίνουν. Κατά τη διάρκεια άλλων επισκέψεών του στην ελευθεριάζουσα πρωτεύουσα της Βρετανίας  ο Ροθ εγκατέλειπε τη σύζυγό του στο ξενοδοχείο και περιφερόταν στους δρόμους, αναζητώντας κινέζες πόρνες. «Τρελαίνομαι για τη μοιχεία», είχε παραδεχτεί ο ίδιος κάποια στιγμή.

Ο Φίλιπ Ροθ, ο οποίος εγκατέλειψε τα εγκόσμια τον Μάιο του 2018, σε ηλικία 85 ετών, «ήταν μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα και κατά τη διάρκεια της ζωής του» –σημειώνει ο Τζος Γκλάνσι– καθώς «πρόσβαλε τους ομοίους του Εβραίους στο “Αντίο Κολόμπους”, τους σεμνότυφους στο ανηλεές “Το σύνδρομο Πόρτνοϊ” και τις φεμινίστριες σε όλα όσα έγραφε».

Το διαζύγιό του από τη βρετανίδα ηθοποιό Κλερ Μπλουμ το 1995 προκάλεσε αίσθηση, ενώ στη συνέχεια η πρώην σύζυγος του Ροθ τον περιέγραψε στα απομνημονεύματά της ως μισογύνη και δεσποτικό. Μετά τον θάνατό του σημειώθηκε ακόμη μία επαναξιολόγηση του έργου του, με φεμινίστριες συγγραφείς να επικρίνουν την τάση του να αντικειμενοποιεί και να λοιδορεί τους γυναικείους χαρακτήρες στα έργα του. «Ολα όσα δεν ήξερε ο Ροθ για τις γυναίκες θα μπορούσαν να γεμίσουν ένα βιβλίο», είχε γράψει η αμερικανίδα συγγραφέας Ντάρα Χορν στους New York Times.

Τώρα, όμως, η επικείμενη, σχεδόν ταυτόχρονη έκδοση, δύο βιογραφιών του Ροθ στις οποίες κυριαρχεί «το σεξ και η αισχρότητα», ενδέχεται να τον στείλει ξανά στο εδώλιο του κατηγορούμενου με τους κριτές του να τον κρίνουν αυτήν τη φορά με γνώμονα τα νέα (ολοένα αυστηρότερα και περιοριστικά) ήθη της εποχής μας.

«Θεωρώ ότι πρόκειται να ξεσπάσει ακόμα μία διαμάχη σχετικά με το έργο του Ροθ. Οι άνθρωποι τείνουν να αποσιωπούν τον μισογυνισμό του ή να τον δικαιολογούν με ένα αμήχανο μειδίαμα. Βρίσκεται στον πυρήνα του έργου του, νομίζω πως έλεγε πράγματα τα οποία πίστευε», σημείωσε η αμερικανίδα συγγραφέας Σάντρα Νιούμαν, προβλέποντας πως στο εξής αναγνώστες και κριτικοί θα είναι λιγότερο συγχωρητικοί.

Μία άλλη αμερικανίδα συγγραφέας που επαναξιολογεί το έργο του Ροθ είναι η Μεγκ Ελισον. «Είναι αναντίρρητο ότι αυτός ο άνθρωπος είναι μία ιδιοφυΐα, ένας φανταστικός συγγραφέας. Αλλά ο μισογυνισμός του διαποτίζει όλα όσα γράφει. Δεν είναι το συνοδευτικό αλλά το κυρίως πιάτο. Είναι αηδιασμένος από τη δική του έλξη για τις γυναίκες και για αυτόν τον λόγο περιγράφει πάρα πολλές από αυτές ωσάν πόρνες μανιακές με το σεξ», ανέφερε. Η Ελισον πιστεύει πως η αμερικανική λογοτεχνία δεν θα πρέπει να διστάσει να επανεκτιμήσει το έργο του Ροθ με βάση τα τρέχοντα δεδομένα. «Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία αποκαθηλώνουμε αγάλματα. Ακόμα και σε σχέση με τους σύγχρονούς του ο ο Ροθ ήταν μισογύνης», υπογράμμισε.

Ο Μπλέικ Μπέιλι (τον οποίο επέλεξε ο ίδιος ο Ροθ για να γράψει τη βιογραφία του) είναι περισσότερο επιεικής και στο βιβλίο του δεν παρέλειψε να γράψει για τα συναισθήματα αγνής και τρυφερής αγάπης και αφοσίωσης που έτρεφαν για εκείνον πολλές φίλες του αλλά και πρώην ερωμένες του, συμπεριλαμβανομένης και της Λίσα Χαλιντέι, της οποίας το μυθιστόρημα «Asymmetry» βασίζεται εν μέρει στη σχέση που ανέπτυξε με τον Ροθ όταν εκείνη ήταν 23 ετών και εκείνος εξήντα εννιά.

Οσον αφορά το ενδεχόμενο να ακυρωθούν ο Ροθ και το έργο του μετά θάνατον, «κανείς δεν το ξέρει αυτήν την εποχή», απαντά ο Μπέιλι. «Αλλά νομίζω πως πάντα θα υπάρχουν κάποιοι που θα τον διαβάζουν σε συγκεκριμένους κύκλους και κάποιοι που δεν θα τον διαβάζουν σε άλλους κύκλους. Ευελπιστώ η βιογραφία μου να βοηθήσει την εικόνα του Ροθ. Παρότι δεν δικαιολογεί τα σφάλματά του, τον παρουσιάζει ως έναν μάλλον συναισθηματικό άνθρωπο σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ετικέτα».

Οσον αφορά τον ίδιο τον Ροθ, όλοι όσοι έχουν διαβάσει τα βιβλία του μπορούν να φανταστούν πώς θα απαντούσε στις επικρίσεις που δέχεται για ακόμη μία φορά. «Αφήνουμε ένα στίγμα, ένα ίχνος, αφήνουμε το αποτύπωμά μας. Ακαθαρσία, βαναυσότητα, βία, λάθος, έκκριση, σπέρμα — δεν υπάρχει άλλος τρόπος να υπάρχουμε εδώ», έγραψε στο «Ανθρώπινο στίγμα». «Η αλήθεια για μας είναι ατέρμονη. Οπως είναι και τα ψέματα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News