Είναι η πιο βασική και συνάμα η πιο υποτιμημένη από τις βασικές αισθήσεις μας, η μοναδική δίχως την οποία δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε: η αφή. Και με αφορμή την υποχρεωτική και αναγκαστική συνέχιση της πολιτικής της κοινωνικής αποστασιοποίησης, ο Economist εστιάζει την προσοχή του στην απώλεια του αγγίγματος, αναδεικνύοντας την τεράστια αξία της σωματικής επαφής.

«Για να σταματήσει η μετάδοση της Covid-19 οι άνθρωποι απαρνηθήκαμε τις χειραψίες, τα αγγίγματα, τα τσιμπήματα και τα χάδια που ζεσταίνουν τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις μας», υπενθυμίζει το λονδρέζικο Μέσο. Αναγνωρίζει, όμως, πως σε σχέση με την απώλεια αγαπημένων προσώπων ή θέσεων εργασίας, η απώλεια των σωματικών επαφών είναι ζήτημα δευτερεύουσας σημασίας. Χωρίς αυτό να αλλάζει το γεγονός ότι «το άγγιγμα είναι απαραίτητο για την επιβίωση των ανθρώπων όσο η τροφή και το νερό», όπως επισημαίνει η Τίφανι Φιλντ, διευθύντρια του Ερευνητικού Ινστιτούτου Αφής (Touch Research Institute) της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι.

Από τις πέντε αισθήσεις μας, η αφή είναι η πρώτη που αναπτύσσεται και η μοναδική απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Ενας άνθρωπος μπορεί να ζήσει χωρίς όραση ή ακοή, αλλά όχι δίχως την αφή, γιατί χάρη σε αυτήν είμαστε σε θέση να περπατάμε αλλά και να αισθανόμαστε πόνο. «Το δέρμα μας είναι το όχημα μέσω του οποίου κινούμαστε στον κόσμο», εξήγησε η αμερικανίδα ειδικός.

Τη σωματική επαφή στερούνταν επί αιώνες οι λεπροί, ενώ σήμερα εξακολουθούν να τη στερούνται οι Νταλίτ, οι «ανέγγιχτοι» της Ινδίας, αλλά και όλοι όσοι τελούν υπό καθεστώς απομόνωσης στις φυλακές όλου του κόσμου. Ποτέ όμως ξανά, έως το ξέσπασμα της πανδημίας πριν από έναν χρόνο, δεν είχαν στερηθεί, συγχρόνως μάλιστα, τη σωματική επαφή πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, σε κάθε γωνιά του κόσμου.

Το χάδι χαρίζει ευτυχία

Οι άνθρωποι «έχουν την ανάγκη να αλληλεπιδρούν» μεταξύ τους, επισήμανε ο Αλμπέρτο Γκαλάτσε, ψυχοβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Μιλάνο – Μπικόκα, ενώ η σωματική επαφή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη ισχυρών δεσμών. Ενα απτικό/δερματικό ερέθισμα συγκεκριμένης πίεσης και ταχύτητας, «βασικά ένα χάδι», εξήγησε ο ιταλός ειδικός, ενεργοποιεί μία συγκεκριμένη νευρική ίνα στο δέρμα η οποία «φωτίζει» με τη σειρά της τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ευχαρίστηση και την ευφορία. Συγκεκριμένες μορφές σωματικής επαφής προκαλούν την απελευθέρωση ενός κοκτέιλ από ορμόνες (ντοπαμίνη, σεροτονίνη και ωκυτοκίνη) οι οποίες καταπραΰνουν το άγχος και τονώνουν το αίσθημα της ευτυχίας.

Οσα νεογέννητα έρχονται αμέσως μετά τη γέννα σε σωματική επαφή με τις μητέρες τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αρχίσουν να θηλάζουν αμέσως με επιτυχία, ενώ μερικές ώρες μετά, τόσο η καρδιά τους όσο και οι πνεύμονές τους λειτουργούν καλύτερα σε σχέση με τα μωρά που δεν αισθάνονται αμέσως την επιδερμίδα της μητέρας τους. Η σωματική επαφή συμβάλλει σημαντικά και στην καλύτερη και πιο γρήγορη ανάπτυξη, σωματική και γνωστική, των βρεφών. Περιορίζει επίσης τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα, της αποκαλούμενης «ορμόνης του στρες», η οποία επιδρά αρνητικά στο ανοσοποιητικό σύστημα, πλήττοντας τα αποκαλούμενα «φυσικά κύτταρα – δολοφόνους». Μεταξύ των ενηλίκων που είναι υγιείς, τα χάδια και οι αγκαλιές περιορίζουν αισθητά και τις πιθανότητες κρυολογήματος, ενώ γενικότερα όλοι όσοι αισθάνονται πως υπάρχουν άνθρωποι που τους νοιάζονται τείνουν να αρρωσταίνουν λιγότερο.

Επιθετικότητα

Ερευνες έχουν αποκαλύψει επίσης ότι η στέρηση της σωματικής στοργής καθιστά τα παιδιά πιο επιθετικά. Στο πλαίσιο μιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε το 2002, η δρ Τίφανι Φιλντ παρατήρησε ότι σε σχέση με τους συνομηλίκους τους στη Γαλλία, οι έφηβοι των ΗΠΑ, αγόρια και κορίτσια, απολάμβαναν λιγότερα χάδια και αγκαλιές από τους γονείς και τους συγγενείς τους και ήταν για αυτόν τον λόγο περισσότερο εριστικά. Ιδιαίτερη αίσθηση είχε προκαλέσει τότε στην αμερικανίδα ειδικό ότι μόλις πέντε ημέρες αφότου άρχισαν να κάνουν καθημερινά μασάζ, η επιθετικότητά τους περιοριζόταν σημαντικά. Η παρατεταμένη στέρηση της σωματικής επαφής σχετίζεται επίσης με το αίσθημα της μοναξιάς, με την κατάθλιψη, με το άγχος, με προβλήματα συμπεριφοράς και διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος.

Εξαιτίας της πανδημίας εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι αντιλήφθηκαν, καθώς τις στερήθηκαν ξαφνικά, τις ευεργετικές ιδιότητες της σωματικής επαφής. Από τα αυστηρά μέτρα, που επιβλήθηκαν στο πλαίσιο της πολιτικής της κοινωνικής αποστασιοποίησης, επλήγησαν κυρίως οι λαοί που τείνουν να αγγίζονται περισσότερο, οι χώρες όπου το να παραμένει κάποιος σε απόσταση από τους άλλους θεωρείται σχεδόν προσβολή.

Οσον αφορά τη διαφορετική σχέση που έχουν οι διάφοροι λαοί με τη σωματική επαφή, ο Economist αναφέρει ενδεικτικά πως, στο πλαίσιο έρευνας που πραγματοποίησε τη δεκαετία του 1960 ο αμερικανός ψυχολόγος Σίντνεï Τζούραρντ για τη συμπεριφορά των ζευγαριών ανά τον κόσμο, είχε παρατηρήσει ότι κατά την παραμονή τους σε έναν καφέ για διάστημα μιας ώρας στο Παρίσι και στο Πουέρτο Ρίκο, ο ένας άγγιζε τον άλλον κατά μέσο όρο 110 και 180 φορές αντίστοιχα, στη Φλόριντα μόλις δύο φορές, ενώ στο Λονδίνο καμία.

Δίψα για αγκαλιά

Ομως η στέρηση της σωματικής επαφής (skin hunger) και όλα τα αρνητικά με τα οποία σχετίζεται δεν αποτελούν φαινόμενο της πανδημίας. Στις ΗΠΑ, οι γονείς που δηλώνουν πως αγγίζουν συχνά τα παιδιά τους αποτελούν μειονότητα εδώ και πολύ καιρό, ενώ πέραν των ορίων της οικιακής ζωής, «η απτική αλληλεπίδραση» έχει ουσιαστικά καταστεί παράνομη σε πολλούς δημόσιους χώρους. Σε αρκετές αμερικανικές πολιτείες, λόγου χάρη, απαγορεύεται διά νόμου οι δάσκαλοι και οι δασκάλες να αγγίζουν τους μαθητές και τις μαθήτριές τους, ενώ εξαιτίας του κινήματος #MeToo, σπάνιες είναι πλέον οι σωματικές επαφές και στους χώρους εργασίας.

Η πανδημία κατέστησε υποχρεωτικές τις «ασώματες» σχέσεις, αλλά η τάση προϋπήρχε, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες, αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν μόνοι τους, κυρίως στα ανεπτυγμένα και εύρωστα οικονομικά κράτη.

Εξίσου αυξήθηκε και ο χρόνος που δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο ξοδεύουν στο Διαδίκτυο. «Οι οθόνες αποτελούν πύλες εισόδου σε ψηφιακούς κόσμους που απαιτούν από εμάς να αφήσουμε πίσω μας τα σώματά μας», εξηγεί ο Economist, επικαλούμενος τον Ρίτσαρντ Κέρνι, έναν φιλόσοφο από το Boston College, ο οποίος υποστηρίζει πως αυτή η διαδικασία «απενσάρκωσης» των ανθρώπινων σχέσεων τροφοδοτεί μία «κρίση του αγγίγματος».

Στην Ιαπωνία η Ντεκούκο Νορίκο ίδρυσε την Ενωση Συμβουλευτικής Αφής πριν από την πανδημία, ενώ σήμερα μυεί στα μυστικά των σωματικών επαφών στοργής νέες μητέρες, νοσοκόμες, αλλά και βρεφοκόμους, ούτως ώστε να μάθουν πώς να δημιουργούν ισχυρούς δεσμούς και σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης μέσω χειραψιών, στοργικών εναγκαλισμών και χαδιών.

«Γιορτές αγκαλιάς»

Επίσης πριν από την πανδημία άρχισαν να διοργανώνονται στις ΗΠΑ και τα αποκαλούμενα «cuddle parties», γιορτές αγκαλιάς, στο πλαίσιο των οποίων άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους συνευρίσκονται και αγκαλιάζονται για να κατευνάσουν τη μοναξιά τους. Βλέποντας την αύξηση της ζήτησης για «πλατωνική, αμοιβαία, συναινετική σωματική επαφή, με στόχο αποκλειστικά τη στοργή», η Μαντελόν Γκουινάτσο και ο Ανταμ Λίπιν ίδρυσαν το 2015 την Cuddlist, μία εταιρεία που εκπαιδεύει θεραπευτές με ειδίκευση στις αγκαλιές, ανθρώπους, δηλαδή, ο οποίοι πληρώνονται για να αγκαλιάζουν συνανθρώπους τους.

Ολοένα περισσότεροι άνθρωποι στερούνται χάδια και αγκαλιάσματα στοργής εξαιτίας της «υπερσεξουαλικοποίησης» της σωματικής επαφής εξήγησε η κ. Γκουινάτσο, αναφέροντας πως η εταιρεία της έως σήμερα έχει φέρει σε επαφή, μεταφορικά και κυριολεκτικά, θεραπευτές με τουλάχιστον 50.000 ανθρώπους σε όλον τον κόσμο που έχουν ανάγκη από μια στοργική αγκαλιά.

Η πανδημία και τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης έπληξαν και την Cuddlist. Οι ιδρυτές της, ωστόσο, ατενίζουν με αισιοδοξία τη μετά-Covid εποχή, καθώς θεωρούν ότι η ζήτηση για επαγγελματίες θεραπευτές του είδους θα αυξηθεί περαιτέρω, δεδομένου ότι ο φονικός κορονοïός ανέδειξε με τον πλέον επώδυνο τρόπο τη σπουδαιότητα της σωματικής επαφής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News