Ο εξελικτικός ανθρωπολόγος Χέρμαν Πόντσερ πέρασε ένα καλοκαίρι στην τραχιά σαβάνα της βόρειας Τανζανίας, κοντά στους ιθαγενείς της φυλής Χάτζα. Οι Χάτζα είναι τροφοσυλλέκτες – κυνηγοί και ο Πόντσερ πίστευε ότι χάρη στον τρόπο της ζωής τους καίνε περισσότερες θερμίδες από εμάς στη Δύση. Ολοι, άλλωστε, γνωρίζουμε ότι όσο περισσότερη άσκηση κάνουμε, τόσο πιο λεπτοί γινόμαστε επειδή καίμε περισσότερες θερμίδες, έτσι δεν είναι; Ωστόσο τα πράγματα δεν συμβαίνουν έτσι ακριβώς.

Ο Πόντσερ και οι ερευνητές συνάδελφοί του ανακάλυψαν ότι οι Χάτζα ήταν μεν πολύ πιο δραστήριοι από τους ανθρώπους της Δύσης -περπατώντας συνήθως μεγάλες αποστάσεις, και έχοντας καθημερινά πολύ πιο έντονη σωματική δραστηριότητα από ό,τι ο μέσος Δυτικός σε μια εβδομάδα- αλλά η ενέργεια, που δαπανούσαν δεν ήταν μεγαλύτερη από τη δική μας. Εκαψαν τον ίδιο αριθμό θερμίδων με άνδρες και γυναίκες, που ανήκουν σε βιομηχανικούς πληθυσμούς.

Το συμπέρασμα του Πόντσερ είναι ότι τα σώματά μας, φαίνεται να διατηρούν την ημερήσια ενεργειακή δαπάνη σε ένα στενό πλαίσιο, ανεξάρτητα από τον τρόπο ζωής που ακολουθούμε. Ετσι, ενώ η παχυσαρκία προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από την υπερβολική κατανάλωση τροφής, φαίνεται ότι δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά για να αλλάξουμε τις θερμίδες που καίμε.

Μήπως ακολουθούμε λάθος δρόμους;

Οπως γράφει ο Πόντσερ στο νέο του βιβλίο (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Penguin), Burn: The Misunderstood Science of Metabolism: «Εχουμε [πάρει] την επιστήμη της κατανάλωσης σωματικής ενέργειας εντελώς στραβά». Πάντως, όλο και περισσότεροι ερευνητές υποστηρίζουν αυτή τη νέα προσέγγιση της κατανόησης του μεταβολισμού. Εχει μεγάλες επιπτώσεις στον τρόπο αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, μια επιδημία που σαρώνει χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, απειλώντας ακόμη και την Ελλάδα, πλην όμως άφησε άθικτους τους Χάτζα.

Παρουσιάζοντας το βιβλίο του Πόντσερ, στηνTelegraph, η Ρόζα Σίλβερμαν αναφέρει ότι τον ρώτησε γιατί ακολουθούμε αυτή τη λανθασμένη άποψη τόσο πολύ καιρό. Ο αμερικανός καθηγητής Εξελικτικής Ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο Duke στο Ντέραμ της Βόρειας Καρολίνας απάντησε ότι είναι δύσκολο να μετρηθεί ο μεταβολισμός και μέχρι πρόσφατα δεν είχαμε τις επιστημονικές τεχνικές για να το κάνουμε: «Ελλείψει καλών μεθόδων, οι άνθρωποι κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν, δηλαδή καλές εικασίες. Οι εικασίες έχουν γίνει δόγμα», λέει στην Telegraph ο Πόντσερ.

Και προσθέτει: «Οι στρατηγικές για τη δημόσια υγεία είναι πεισματικά προσκολλημένες στην άποψη ανθρώπων χωρίς εμπειρία, που παριστάνουν τους ειδήμονες του μεταβολισμού, βλάπτοντας τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, του διαβήτη, των καρδιακών παθήσεων, του καρκίνου και άλλων ασθενειών, που μπορούν να μας σκοτώσουν».

Η άσκηση δεν αρκεί

Ενας μέσος ενήλικας βάρους 68 κιλών καίει περίπου 250 kcal κάνοντας 10.000 βήματα, εξηγεί ο Πόντσερ, όσες θερμίδες δηλαδή θα έπαιρνε τρώγοντας μισό Big Mac. Και ανεβαίνοντας μια σκάλα καίει περίπου 3,5 kcal, δηλαδή ενέργεια λιγότερη από όση παίρνει τρώγοντας ένα καραμελάκι M&M…

Οι αριθμοί αυτοί αρκούν για να σε στείλουν πάλι πίσω στον καναπέ, ηττημένο. Αλλά δεν πρέπει γιατί, όπως ξεκαθαρίζει ο αμερικανός επιστήμονας, η άσκηση είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία, απλά δεν μας αδυνατίζει: «Εάν ξεκινήσετε ένα νέο πρόγραμμα άσκησης και το ακολουθήσετε με θρησκευτική ευλάβεια, το πιθανότερο είναι ότι μετά από δύο χρόνια θα έχετε σχεδόν το ίδιο βάρος με το σημερινό», γράφει. «Παρόλα αυτά πρέπει να το κάνετε! Θα είστε πιο ευτυχισμένοι, πιο υγιείς και θα ζήσετε περισσότερο. Απλά μην περιμένετε καμία σημαντική αλλαγή βάρους μακροπρόθεσμα μόνο από την άσκηση».

Τι μπορεί λοιπόν να σταματήσει την αύξηση του βάρους; Ο Πόντσερ γράφει στο «Burn» ότι ο μεγαλύτερος εχθρός μας είναι τα πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα. Ενώ οι Χάτζα έχουν κολλήσει σε μια απλή διατροφή με φυσικά μη επεξεργασμένα τρόφιμα, εμείς έχουμε παρασυρθεί από μια -ολοένα μεγαλύτερη- σειρά από βιομηχανοποιημένες απολαύσεις, που δεν είναι θρεπτικές ούτε προκαλούν αίσθημα κορεσμού, ώστε να τρώμε ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες.

«Ολη η έρευνα, που κάναμε τα τελευταία 10 χρόνια -όχι μόνο το εργαστήριό μου αλλά και άλλοι ειδικοί- επισημαίνει ότι ο ένοχος για την παχυσαρκία είναι η διατροφή. Δεν είναι η έλλειψη άσκησης, είναι το φαγητό», τονίζει ο καθηγητής. Και λέει ότι δεν φταίνε ούτε η ζάχαρη ούτε τα λίπη, ειδικά, αλλά ο τρόπος που παρασκευάζονται τα φαγητά σε εργαστήρια έτσι ώστε να είναι σίγουρο ότι θα καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες. «Αυτό είναι το σημείο, στο οποίο επικεντρώνονται οι μεγάλες βιομηχανίες τροφίμων, γιατί έτσι κερδίζουν χρήματα. Η παχυσαρκία έχει προκύψει παράλληλα με τη διαθεσιμότητα και την επιστήμη των επεξεργασμένων τροφίμων», γράφει.

Ολα είναι στο μυαλό μας ή σχεδόν…

Προφανώς, μερικοί άνθρωποι τρώνε περισσότερο από άλλους, και κάποιοι τρώνε περισσότερες επεξεργασμένες  τροφές από άλλους, για διάφορους λόγους. Τα γονίδια ευθύνονται εν μέρει, αν και ίσως όχι με τον τρόπο που θα περίμενε κανείς.

Μπορεί να νομίζετε ότι έχετε γρήγορο ή αργό μεταβολισμό, αλλά ο Πόντσερ υποστηρίζει ότι αυτή η αντίληψη μεταφράζεται συνήθως ως «Νιώθω ότι μπορώ να φάω όποτε και ό,τι θέλω και ποτέ δεν αισθάνομαι ότι κάτι με επηρεάζει ή με κάνει να νιώθω πείνα» ή «Νιώθω συνεχώς πεινασμένος και αν δεν προσπαθήσω πολύ σκληρά, θα τρώω υπερβολικά».

10.000 βήματα ισοδυναμούν με τις θερμίδες μισού Big Mac

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη McDonald’s Grigny (@mcdonaldsgrigny)

Λέει ακόμα: «Γνωρίζουμε ότι αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται ο εγκέφαλός σας το αίσθημα της πείνας, της πληρότητας και του κορεσμού. Γνωρίζουμε ακόμη ότι οι συμπεριφορές των ανθρώπων διαφέρουν και ότι τα γονίδια που συμβάλλουν στη διακύμανση του ΔΜΣ [Δείκτης Μάζας Σώματος], είναι ενεργά στον εγκέφαλό τους, και όχι στα λιποκύτταρα ή στα μυϊκά τους κύτταρα. Το πώς λοιπόν λειτουργεί ο εγκέφαλος κάποιου, φαίνεται, ότι επηρεάζει και το πόσο γρήγορος αισθάνεται ότι είναι ο μεταβολισμός του».

Ωστόσο, υπάρχουν και εξωτερικοί παράγοντες, που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο τρώμε. Το άγχος είναι ένας από αυτούς: «Κάνει τον εγκέφαλό μας να παίρνει αποφάσεις για τρόφιμα που πιθανότατα δεν είναι τα πιο υγιή», λέει ο Πόντσερ. «Το comfort φαγητό και το αγχώδες φαγητό είναι πραγματικά. Υποψιάζομαι ότι αν η πανδημία του κορονοϊού έχει επίδραση στο βάρος των ανθρώπων, τότε έχει σχέση με αυτό».

Η μείωση του συναισθηματικού και ψυχολογικού στρες -καθώς και το σωματικού άγχους, που προκαλείται από την έλλειψη ύπνου- θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της υπερκατανάλωσης τροφής. Αν και ο Πόντσερ είναι ο πρώτος που αναγνωρίζει ότι είναι πιο εύκολο να το πουν παρά να το κάνουν οι πολυάσχολοι σύγχρονοι άνθρωποι, που δουλεύουν πάρα πολλές ώρες καθημερινά σε καθιστικές εργασίες.

Η παχυσαρκία, λοιπόν, πηγάζει από μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση της βιολογίας και των κοινωνικοοικονομικών παραγόντων. Και όταν κάποιος γίνει πλέον υπέρβαρος ή παχύσαρκος, ο εξαιρετικά εξελιγμένος μεταβολισμός του καθιστά εξαιρετικά δύσκολη αν όχι αδύνατη την απομάκρυνση των κιλών, που έχει πάρει.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Είναι καιρός να ξανασκεφτούμε πώς λειτουργεί πραγματικά ο μεταβολισμός μας. Αλλά τι μπορούμε να κάνουμε εν τω μεταξύ για να αποφύγουμε τα παραπανίσια κιλά;

Αν και βρίσκει διασκεδαστική τη σύγχρονη εμμονή με τις δίαιτες paleo και το φαγητό των προγόνων μας, που ζούσαν σε σπήλαια, ο Πόντσερ λέει ότι μπορούμε να μάθουμε από την αφρικανική φυλή των Χάτζα: «Παραμένουν αδύνατοι επειδή η διατροφή τους δεν περιέχει επεξεργασμένα τρόφιμα. Νομίζω ότι το 90% είναι τροφές εντελώς απλές», λέει.

Μαγική συνταγή δεν υπάρχει: «Κάθε δίαιτα, που είναι αποτελεσματική, λειτουργεί γιατί μειώνει τις θερμίδες», λέει ο Πόντσερ. «Και υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι για να το πετύχουμε αυτό. Δεν υπάρχουν μαγικά. Κάθε δίαιτα λειτουργεί αν τηρείται σωστά». Η δίαιτα, που λειτουργεί καλύτερα για σας, εξαρτάται από το «συγκεκριμένο σύστημα ανταμοιβής και την ποικιλία των τροφών που σας ικανοποιούν περισσότερο με τις λιγότερες θερμίδες», γράφει στο βιβλίο του.

Σε προσωπικό επίπεδο, μπορούμε να αποφεύγουμε τις δελεαστικές λιχουδιές. Σε κοινωνικό επίπεδο, όμως, η παχυσαρκία θα αντιμετωπιστεί μόνο αν αλλάξει το διατροφικό μας περιβάλλον. Οι επιπλέον φόροι στα υπερβολικά επεξεργασμένα τρόφιμα από τη μια πλευρά και, από την άλλη, η εύκολη πρόσβαση σε φθηνές μη επεξεργασμένες τροφές μπορεί να είναι ο μονόδρομος.

Η σωματική δραστηριότητα παραμένει ζωτικής σημασίας για τη ρύθμιση του μεταβολισμού μας, του αισθήματος της πείνας και του κορεσμού, για την προστασία μας από σοβαρές ασθένειες, για τη διατήρηση του σωστού βάρους και για να μας βοηθήσει να ζήσουμε περισσότερο.

Οσον αφορά την καλύτερη κατανόηση του μεταβολισμού, ο Πόντσερ είναι αισιόδοξος ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Και όταν οι οδηγίες για τη δημόσια υγεία ξαναγραφούν με τη διευκρίνιση ότι η άσκηση δεν είναι το κλειδί για την απώλεια βάρους, θα ξέρει ότι η θεωρία του έγινε κατανοητή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News