Το 2020 δοκίμασε την ελληνική κοινωνία σε πληθώρα επιπέδων, φέρνοντας στο φως δύο χρόνιες παθογένειες που χρήζουν προσοχής. Η πρώτη δεν είναι άλλη από την πόλωση, καθώς κανένα ερέθισμα που εισέρχεται στην ελληνική καθημερινότητα δεν εξέρχεται αυτής χωρίς να μας έχει διχάσει περαιτέρω. Θα έλεγε κανείς πως είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στο DNA μας ανά τους αιώνες, που από μόνη της αρκεί για να καταρρίψει τη θεωρία του Φαλμεράυερ περί εκφυλισμού του ελληνικού γένους. Η πιο σοκαριστική παρατήρηση όμως, ειδικά για έναν κάτοικο εξωτερικού, είναι η πρωτοφανής και παράδοξη έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς μια κυβέρνηση εκλεγμένη από τους ίδιους, έτσι όπως αναδείχθηκε μέσα από την πανδημία. Χωρίς να διαφέρει από άλλες ευρωπαϊκές χώρες στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων (τουναντίον), η Ελλάδα υστέρησε χαρακτηριστικά στην αποδοχή και στην υιοθέτησή τους από το λαό. Η αμφισβήτηση και η απαξίωση της κυβέρνησης έφτασαν στο σημείο να αφαιρούν από καταξιωμένους επιστήμονες την επιστημονική τους ιδιότητα λόγω ενός υποτιθέμενου πολιτικού χρωματισμού. Σε μια προσπάθεια άμβλυνσης των φαινομένων αυτών, δύο αλλαγές στο εκλογικό σύστημα θα μπορούσαν να δράσουν ευεργετικά.

Για την αντιμετώπιση της αποξένωσης κυβέρνησης-πολιτών, οι δεύτεροι έχουν ανάγκη να νιώθουν πως η φωνή τους ακούγεται. Με το παρόν σύστημα εκλογής κυβέρνησης, μία κυβέρνηση είτε παραμένει στο τιμόνι της χώρας, είτε καρατομείται τελεσίδικα, άνευ αξιολόγησης του αποτυπώματός της. Αναζητώντας τον καταλληλότερο εκπρόσωπό τους, οι ψηφοφόροι αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να δώσουν μία ψήφο χωρίς αντίκρυσμα, σε ένα κόμμα που μπορεί μεν να τους εκφράζει περισσότερο, αλλά δεν έχει πιθανότητες εκλογής. Καταλήγουν λοιπόν σε μία βεβιασμένη ψήφο, χαμηλότερου φαινομενικά ρίσκου, θυσιάζοντας τις πραγματικές τους θέσεις στο βωμό μίας «ουσιαστικότερης» ψήφου προς το μη χείρον. Η διεξαγωγή εκλογών σε δύο γύρους, κατά το γαλλικό μοντέλο, θα μπορούσε να δώσει στον πολίτη τη χαμένη του φωνή,  με έναν πρώτο γύρο ανοιχτό σε όλα τα κόμματα που επιθυμούν να συμμετάσχουν και ένα δεύτερο που θα περιλαμβάνει μόνο τους δύο νικητές του πρώτου. Κατ’αυτό τον τρόπο, η απελευθερωμένη έκφραση του πρώτου γύρου θα επιτρέπει την καταγραφή τάσεων και αναγκών της κοινωνίας, που ειδάλλως χάνονται, χωρίς να στερεί από τον πολίτη το δικαίωμα να επηρεάσει άμεσα και ουσιαστικά την τελική έκβαση.

Για την ανοικοδόμηση μίας σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στην εξουσία και σε ένα λαό που διαχρονικά δεν σκύβει εύκολα το κεφάλι, είναι απαραίτητο η πρώτη να υπόκειται σε συνεχή και αντικειμενική επιτήρηση. Όσοι είδαν την καταπληκτική σειρά «The Crown», έγιναν μάρτυρες στιγμών που, πολιτικοί του διαμετρήματος του Τσώρτσιλ, έσκυψαν το κεφάλι με ντροπή στη βασιλική κατσάδα που ακολούθησε κάθε φορά που το ατομικό τους συμφέρον υποβάθμισε το εθνικό. Άλλες χώρες διαθέτουν θεσμικά όργανα όπως η Γερουσία ή το Κονγκρέσο, με την ιδιότητα να λειτουργούν ως φίλτρο και ενίοτε φραγμός στην άσκηση πολιτικής μιας κυβέρνησης. Ελλείψει τέτοιων οργάνων, στο εγχώριο πολίτευμα της Προεδρευόμενης Δημοκρατίας μοναδικό ομόλογο αξίωμα αποτελεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Αντίθετα όμως με έναν ισόβιο μονάρχη, ο Πρόεδρος εκλέγεται από το Κοινοβούλιο για μια πενταετία, μετατρεπόμενος αναπόφευκτα σε πιόνι εξυπηρέτησης κομματικών συμφερόντων, επίλυσης διαφορών και επιβολής πολιτικής. Η απευθείας εκλογή του πρώτου πολίτη της χώρας από τον ίδιο το λαό θα μπορούσε να προσδώσει στο αξίωμα αυτό ξανά τμήμα της χαμένης του αίγλης, καθώς και την ευθύνη του ελέγχου της κυβέρνησης, με την ιδιότητα του εγγυητή του εθνικού συμφέροντος. Η αναμφισβήτητη μόρφωση και η αποδεδειγμένη πρότερη εθνική προσφορά ως πιστοποίηση πατριωτικής συνείδησης θα αποτελούν τη βάση αξιολόγησης για την εκλογή ενός προσώπου ευρείας λαϊκής αποδοχής.

Καιρός να μάθουμε να κρίνουμε και να κατανοούμε σαν λαός πότε η υπερηφάνεια και η ανυπακοή σε προσταγές συνεπάγονται αυθεντική αγάπη για την πατρίδα και αξιοπρέπεια και πότε κρύβουν ανωριμότητα και τάσεις αυτοχειρίας. Για την θεμελίωση μιας συλλογικής κριτικής σκέψης, η παλινόρθωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς αποτελεί μονόδρομο.

* O Νικηφόρος Καπετανάκης είναι και κάτοικος Ζυρίχης

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News