Γιατί δεν είχαμε ποτέ πιστοποιητικό για το εμβόλιο της γρίπης που κάνουμε κάθε χρόνο και θα έχουμε για του κορονοϊού; «Οσοι ζήτησαν πιστοποιητικό για το εμβόλιο της γρίπης, το πήραν την ίδια στιγμή από τον γιατρό τους. Γενικά όμως είναι κάτι που δεν το ζητούν όσοι εμβολιάζονται. Το πιστοποιητικό για τον κορονοϊό που χορηγούν τα νοσοκομεία, το δίνουν επίσης μόνο σε όποιον το ζητήσει», εξηγεί στο Protagon ο Γκίκας Μαγιορκίνης, κλινικός ιολόγος, επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο ΕΚΠΑ και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τον κορονοϊό.

Τα πιστοποιητικά των εμβολίων δεν είναι καινούργιο θέμα. Απλώς τώρα γίνονται ευρύτερα γνωστά λόγω της πανδημίας.

Στη Βρετανία, για παράδειγμα, για να έχεις ως γιατρός πρόσβαση σε συγκεκριμένες υπηρεσίες, «θα πρέπει να πιστοποιήσεις ότι έχεις κάνει το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β, κάτι που η ελληνική νομοθεσία δεν απαιτεί, ενώ εδώ και χρόνια κάποιες χώρες επιτρέπουν την είσοδο σε πολίτες αφότου πρώτα έχουν εμβολιαστεί και φέρουν μαζί τους τη βεβαίωση», λέει ο κ. Μαγιορκίνης.

Μάλιστα, η ζήτηση από τους πολίτες για την απόδειξη του εμβολιασμού τους είναι εκ των προτέρων τόσο αυξημένη, που το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής έχει ανακοινώσει ότι ετοιμάζει ηλεκτρονική πλατφόρμα, από όπου θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ηλεκτρονικό πιστοποιητικό τους.

«Η ηλεκτρονική πλατφόρμα θα τεθεί σε λειτουργία μέσα στον Ιανουάριο, ακόμη και αν το εν λόγω πιστοποιητικό δεν προβλέπεται να ζητηθεί από κάποια υπηρεσία», ξεκαθαρίζει ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Γιώργος Γεωργαντάς. Οι αποφάσεις όμως για το αν θα χρησιμοποιηθεί κάπου στη συνέχεια, θα ληφθούν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, συμπληρώνει ο ίδιος.

Το ψηφιακό πιστοποιητικό εμβολιασμού για την Covid-19 θα το λαμβάνουν όσοι ολοκληρώνουν τον εμβολιασμό τους, δηλαδή όταν κάνουν και τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Θα μπορούν να το αξιοποιούν για προσωπική χρήση και θα περιλαμβάνει μόνον όλα τα απαραίτητα στοιχεία του εμβολιαζόμενου, δηλαδή πότε εμβολιάστηκε κ.λπ., σπεύδει να διευκρινίσει ο γενικός γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας του υπουργείου Υγείας Μάριος Θεμιστοκλέους, ο οποίος έχει αναλάβει και όλη την ευθύνη για τα εμβόλια του κορονοϊού.

Οπως αποκάλυψε ο υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας, το πιστοποιητικό θα καταχωρίζεται στο σύστημα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Κοινωνικής Ασφάλισης (ΗΔΙΚΑ) και ο πολίτης θα μπορεί να συνδέεται μέσω του gov.gr και με κωδικούς του taxis.

Σύμφωνα με νομικούς, το συγκεκριμένο έγγραφο δεν μπορεί στην παρούσα φάση να χρησιμοποιηθεί ως διαβατήριο ανοσίας, καθώς αυτομάτως καταργούνται τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα. Το ίδιο βέβαια ανέφερε και σε δηλώσεις του ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Κυριάκος Πιερρακάκης, υποστηρίζοντας ότι θα υπάρχει σίγουρα απόδειξη εμβολιασμού, αλλά το θέμα πρέπει πρώτα να συζητηθεί σε επίπεδο Eνωσης, γιατί εμπλέκονται οι ευρωπαϊκές αρχές και το GDPR (Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων της ΕΕ).

Ωστόσο, ενώ συνταγματικά ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός, υπάρχουν δεκάδες ανοικτά παράθυρα που μπορούν να υποχρεώσουν έναν πολίτη σε εμβολιασμό, καθώς το έγγραφο ενδέχεται αργότερα να είναι απαραίτητο για να μπορεί να εργαστεί ή να ταξιδέψει κάποιος.

Επιχειρήσεις, δημόσιες υπηρεσίες και εργαζόμενοι

Οπως εξηγεί έγκριτος εργατολόγος στο Protagon, για λόγους δημόσιας υγείας μπορεί μία υπόθεση να ξεκινήσει με την επιβολή διοικητικού προστίμου το οποίο ακολούθως θα μετατραπεί σε ποινικό αδίκημα. Η ποινικοποίηση θα εξαρτάται από το μέγεθος του προβλήματος. «Είναι στέρηση της ελευθερίας να βγαίνεις έξω από το σπίτι ελεγχόμενα. Είναι δικαίωμα σου να μην φοράς μάσκα. Ωστόσο, επιβάλλονται διοικητικά πρόστιμα λόγω της πανδημίας. Είναι κάτι παρόμοιο με τη ζώνη στο αυτοκίνητο και με το κράνος στο δίκυκλο. Αν ο άλλος δεν θέλει να προστατεύσει τη ζωή του, δεν μπορείς να του το επιβάλλεις. Ομως τελικά επιβάλλεται», συμπληρώνει.

Το ίδιο μπορεί να εφαρμοστεί και σε εταιρείες, οι οποίες δεν θα δέχονται τους υπαλλήλους που δεν έχουν εμβολιαστεί, διότι θα μπορούν να επικαλεστούν θέμα δημόσιας υγείας. Εξάλλου, για τις εταιρείες υπάρχει ειδικός υγειονομικός κώδικας, ακόμη και για την ποιότητα του αέρα που αναπνέουν οι εργαζόμενοι. Δεν θα είναι εύκολο για τον εργοδότη να δεχθεί κάποιον που δυνητικά θα μπορούσε να δημιουργήσει εστία μόλυνσης.

«Ο εργοδότης θα πρέπει, πρώτον, να προστατεύσει όσους εργάζονται στους χώρους της επιχείρησης του καθώς μπορεί να υπάρχουν εκεί άτομα που λόγω αλλεργίας δεν έχουν εμβολιαστεί και, δεύτερον, αν γίνει γνωστό ότι στην επιχείρησή του έχει εκδηλωθεί συρροή κρουσμάτων, αυτό θα είναι εξαιρετικά αρνητικό για τη φήμη του, άρα και για τη λειτουργία ολόκληρης της επιχείρησή τους», εξηγεί ο ίδιος.

Βέβαια, για να ισχύσουν όλα αυτά, το κράτος θα πρέπει να αποδείξει ότι οποιαδήποτε βλάβη οφείλεται στη συμπεριφορά πολιτών και όχι επειδή για παράδειγμα δεν υπάρχουν αρκετά εμβόλια, ή δεν είναι αποτελεσματικά. Νομικά δεν μπορούν να ισχύουν τέτοιου είδους κανόνες για να καλύψει η πολιτεία το κενό από τις υποχρεώσεις της.

Ταξίδια

Αντιφατικά τα μηνύματα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Η δυνατότητα χορήγησης διαβατηρίων εμβολιασμού είναι προς το παρόν μια συγκεχυμένη έννοια. Ο ίδιος ο ΠΟΥ φαίνεται όμως να αντιφάσκει απέναντι στις δικές του συστάσεις.

Σε συνέντευξη Τύπου που έδωσαν στελέχη του στην Κοπεγχάγη στις 4 Δεκεμβρίου, η δρ Κάθριν Σμόλγουντ, διευθύντρια Εκτάκτου Ανάγκης του ΠΟΥ στην Ευρώπη, αναφέρθηκε στις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες. «Δεν συνιστούμε διαβατήρια ασυλίας ούτε συνιστούμε τα τεστ ως μέσο για την αποτροπή της διασυνοριακής μετάδοσης του κορονοϊού», είπε. «Αυτό που προτείνουμε είναι οι χώρες να εξετάζουν προσεκτικά τα δεδομένα της διασποράς, τόσο εντός των χωρών τους όσο και πέρα από τα σύνορά τους και να προσαρμόζουν ανάλογα τις ταξιδιωτικές κατευθύνσεις τους προς τους πολίτες».

Ωστόσο, ο ίδιος ο ΠΟΥ, υπέγραψε τον περασμένο Οκτώβριο συμφωνία με την Εσθονία, σχετικά με συνεργασία για την ανάπτυξη ενός ψηφιακού πιστοποιητικού εμβολιασμού ή αλλιώς μιας «έξυπνης κίτρινης κάρτας». Η ιδέα πίσω από αυτό το εγχείρημα ήταν να ενισχυθεί η ιδέα του εμβολιασμού στους πολίτες

«Για το διαβατήριο εμβολιασμού για τους ταξιδιώτες εξετάζουμε πολύ προσεκτικά ως απάντηση στην Covid-19 τη χρήση της τεχνολογίας, κι ένα ενδεχόμενο από αυτά που εξετάζουμε είναι πώς μπορούν να συνεργαστούν τα κράτη μέλη στην κατεύθυνση της έκδοσης ενός ηλεκτρονικού πιστοποιητικού εμβολιασμού», δήλωσε ο δρ Σανκάρ Ντάτα, διαχειριστής του προγράμματος των ασθενειών που μπορούν να προληφθούν από εμβόλια, στο Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ για την Ευρώπη.

Αεροπορικές εταιρείες και τουριστικοί πράκτορες βλέπουν θετικά το συγκεκριμένο μέτρο, καθώς θα επιτρέψει την επανεκκίνηση ενός σημαντικού μέρους της οικονομίας και ιδιαίτερα στην Ελλάδα από το καλοκαίρι του 2021. Πολλές εταιρείες αναπτύσσουν ήδη εφαρμογές, όπως η IBM και η Διεθνής Ενωση Αερομεταφορών (IATA), σύμφωνα με το CNN.

Μεγάλες αεροπορικές εταιρείες όπως η Cathay Pacific, η JetBlue, η Lufthansa, η Swiss Airlines, η United Airlines και η Virgin Atlantic εγκαινίασαν πρόσφατα συνεργασία με το δίκτυο Common Trust Network, μια πρωτοβουλία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

Πρόκειται για τη δημιουργία μιας εφαρμογής για smartphones, με το όνομα CommonPass, η οποία δίνει στους χρήστες τη δυνατότητα να δημιουργήσουν το προσωπικό τους ιατρικό ιστορικό με όλες τις πληροφορίες για την Covid-19: τα τεστ στα οποία έχουν υποβληθεί και τα αποτελέσματά τους, το εμβόλιο που έχουν λάβει, αλλά και τυχόν νοσηλείες σε νοσοκομείο. Αυτό το πιστοποιητικό υγείας θα έχει τη μορφή κωδικού QR.

Πολλοί ανησυχούν μήπως αυτά τα «ψηφιακά διαπιστευτήρια», θα απαιτείται σταδιακά να επιδεικνύονται σε συναυλίες, θέατρα, κινηματογράφους και άλλες πολιτιστικές και κοινωνικές δραστηριότητες.

Πέρα από τις αεροπορικές εταιρείες, κάτι αντίστοιχο φαίνεται να έχει προτείνει και η Διεθνής Ενωση Αερομεταφορών (IATA), η οποία είχε ανακοινώσει ότι βρίσκεται «στην τελική φάση ανάπτυξης μιας εφαρμογής ψηφιακού διαβατηρίου». Σύμφωνα με τις λεπτομέρειες που έχει ανακοινώσει, αυτή θα λειτουργεί μέσα από κινητά τηλέφωνα και tablets και θα ενημερώνει τις αεροπορικές εταιρείες εάν οι διεθνείς ταξιδιώτες έχουν εμβολιαστεί για τον κορονοϊό.

Η εφαρμογή αυτή έχει στόχο «να βοηθήσει τους ανθρώπους να ταξιδεύουν ξανά με ασφάλεια», σύμφωνα με τον Νικ Καρίν, αντιπρόεδρο της IATA, «δίνοντας στις κυβερνήσεις την εμπιστοσύνη ότι τα συστηματικά τεστ κορονοϊού μπορούν να αντικαταστήσουν την υποχρεωτική καραντίνα».

Οι εταιρείες πάντως που έχουν σχεδιάσει τις συγκεκριμένες εφαρμογές δηλώνουν ότι υπερασπίζονται το απόρρητο των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των χρηστών και μάλιστα οι ίδιοι οι χρήστες θα έχουν την ευχέρεια να επιλέγουν το επίπεδο πληροφοριών που επιθυμούν να παρέχουν στις αρχές.

Φρένο από τα προσωπικά δεδομένα

Ωστόσο, για να λειτουργήσουν όλα αυτά μέσα από ένα κεντρικό σύστημα δεδομένων, θα πρέπει πρώτα να ερμηνευτούν στη βάση της πανδημίας και του κινδύνου για τη δημόσια υγεία, όπως τον ορίζει o Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων της ΕΕ.

Σύμφωνα με τον Παύλο Δρίτσα, δικηγόρο, ειδικό σε θέματα προσωπικών δεδομένων, «τα υγειονομικά στοιχεία είναι ειδικά δεδομένα. Ως εκ τούτου, όταν οποιαδήποτε αρχή μπορεί να ενημερώνεται γι’ αυτά, καταργούνται. Στη νομοθεσία των περισσότερων χωρών ένα κριτήριο που μπορεί να είναι ισχυρότερο της ατομικής ελευθερίας, είναι η συλλογική υγεία ή η συλλογική ασφάλεια».

Ωστόσο, ο κανονισμός της ΕΕ για τα προσωπικά δεδομένα, εκτός από αυστηρός, σε ορισμένα σημεία του είναι αρκετά ασαφής και ως εκ τούτου μπορεί να ερμηνευτεί και ακολούθως να εφαρμοστεί με διάφορους τρόπους.

Οπερ σημαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καθορίσει την ερμηνεία και την εφαρμογή του εν λόγω κανονισμού συν τω χρόνω και αν τεθεί ζήτημα, ώστε κάθε κράτος-μέλος για να διασφαλίσει την υγεία των πολιτών του να δίνει το δεδομένο αυτό ως εύλογη εξαίρεση χάριν του γενικού καλού.

«Το ίδιο ισχύει και για ενέργειες τρομοκρατικής φύσεως. Οι δύο αυτές περιπτώσεις έχουν ασφαλή ομπρέλα και κάθε φορά καθορίζεται τι ισχύει», εξηγεί στο Protagon ο κ. Δρίτσας. «Αν, για παράδειγμα, για λόγους υγιεινής οι πολίτες στα ταξίδια που κάνουν μεταξύ των χωρών της ΕΕ θα πρέπει να έχουν κάνει το εμβόλιο, τότε κατά πάσα πιθανότητα θα ζητηθεί και θα είναι νόμιμο. Και δεν θα το ζητούν μόνο για να ταξιδέψεις, αλλά οπουδήποτε υπάρχει πρόβλημα διασποράς, όπως για παράδειγμα τη συμμετοχή σε ένα συνέδριο».

Είναι δεδομένο πάντως ότι υπάρχει παράθυρο να πραγματοποιηθεί τέτοιου είδους ερμηνεία του κανονισμού, καθώς πουθενά δεν διευκρινίζονται οι προϋποθέσεις για την άρση της εξαίρεσης.

Καθώς όμως πρόκειται για χρονοβόρα διαδικασία, «τα αρμόδια όργανα, όπως είναι η Επιτροπή για τα Προσωπικά Δεδομένα, θα πρέπει σύντομα να λάβει θέση σε αυτό και να γνωμοδοτήσει», καταλήγει ο κ. Δρίτσας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News