«Capitalism, Alone», ο καπιταλισμός, μόνος του. Αυτός είναι ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου του σερβοαμερικανού οικονομολόγου Μπράνκο Μιλάνοβιτς, ενός εκ των εγκυρότερων μελετητών του φαινομένου της οικονομικής ανισότητας. Ο καπιταλισμός είναι μόνος επειδή πλέον αποτελεί ένα ενιαίο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα, το οποίο κυριαρχεί παγκοσμίως, και αυτό είναι κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά στην Ιστορία.

Μετά το τέλος της φεουδαρχίας, αρχικά, και του κομμουνισμού, στη συνέχεια, ο καπιταλισμός επικράτησε καθολικά. Φυσικά υπάρχουν δύο εκδοχές, ο φιλελεύθερος καπιταλισμός της Δύσης, και ο πολιτικός καπιταλισμός της Κίνας, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως «είμαστε όλοι καπιταλιστές».

Συνομιλώντας με τον Φεντερίκο Ραμπίνι, ανταποκριτή της La Repubblica στη Νέα Υόρκη, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του –παρεμπιπτώντος το αγόρασε προσφάτως και ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην προεορταστική βόλτα με την κόρη του στο φημισμένο βιβλιοπωλείο «Πλειάδες»–, ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς στάθηκε κυρίως στην πανδημία Covid-19 και τις επιπτώσεις της στην παγκόσμια οικονομία.

Ερωτηθείς για τις ξεκάθαρα, όπως αποδεικνύεται, καλύτερες επιδόσεις των Κινέζων στην αντιμετώπιση του κορονοïού, αλλά και για το ενδεχόμενο άλλες χώρες να υιοθετήσουν τον κινεζικό πολιτικό καπιταλισμό μετά την πανδημία, ο Μιλάνοβιτς επισήμανε καταρχάς πως «είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε την επιτυχία των ασιατικών χωρών γενικότερα –του Βιετνάμ ή της Ταϊλάνδης, της Νότιας Κορέας, της Ταΐβάν και της Ιαπωνίας–, αλλά και την αποτυχία όχι μόνο των ΗΠΑ, αλλά και της Βραζιλίας και των ευρωπαϊκών χωρών. Πρόκειται περισσότερο για μια επιτυχία της Ασίας παρά μόνον της Κίνας».

Ωστόσο είναι αλήθεια ότι η Κίνα τα πήγε καλύτερα από κάθε άλλη χώρα. «Υπό μία έννοια, αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε να είναι η συνέχιση και η επιτάχυνση της σύγκλισης των κινεζικών εισοδημάτων με τα εισοδήματα της Δύσης. Οσον αφορά τη δυνατότητα εξαγωγής και αναπαραγωγής του κινεζικού μοντέλου, ενδέχεται στο μέλλον η Κίνα να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο, επιδιώκοντας να εξαγάγει το οικονομικο-πολιτικό μοντέλο της στον υπόλοιπο κόσμο».

Ο Ραμπίνι φτάνει στο σημείο να χαρακτηρίζει «σέξι» τον κινεζικό πολιτικό καπιταλισμό, ο Μιλάνοβιτς εξηγεί πως «η ιδέα του πολιτικού καπιταλισμού που χρησιμοποιώ προέρχεται από τον παγκόσμιο ιστορικό ρόλο του κομμουνισμού. Υπήρξε καθοριστικός για τον μετασχηματισμό των αποικισμένων ή ημι-αποικισμένων κοινωνιών σε νέα ανεξάρτητα κράτη μέσω της απελευθέρωσης από την εξωτερική επιρροή. Επιπλέον, η κομμουνιστική ιδεολογία διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στoν μετασχηματισμό των φεουδαρχικών παραγωγικών σχέσεων, όχι μόνο μέσω των αγροτικών μεταρρυθμίσεων, αλλά και μέσω των μεταρρυθμίσεων στην Παιδεία (ειδικά για τις γυναίκες) και στο σύστημα Υγείας. Η Κίνα αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση, ενώ τουλάχιστον ακόμα δώδεκα χώρες ανήκουν σε αυτήν την ομάδα, μεταξύ των οποίων και η Σιγκαπούρη, αλλά όχι, για παράδειγμα, η Ρωσία».

Σύμφωνα με τον Μιλάνοβιτς, η Κίνα ενδιαφέρεται να εξαγάγει το οικονομικό μοντέλο της, όχι μόνον μέσω της κολοσσιαίας επενδυτικής πρωτοβουλίας «Μια Ζώνη, Ενας Δρόμος», αλλά και εκμεταλλευόμενη τις επιτυχίες που σημειώνει στη διαχείριση της πανδημίας – σχεδόν εξαλείφοντας τη μετάδοση του φονικού ιού, απέχοντας ελάχιστα από την ανάπτυξη δικών της εμβολίων και μετριάζοντας σημαντικά τον αντίκτυπο της υγειονομικής κρίσης στην οικονομία.

«Ιστορικά οι πιο επιτυχημένες οικονομικά χώρες είχαν οπαδούς. Η Βρετανία, για παράδειγμα, με τη βιομηχανική επανάσταση. Η Γερμανία, όταν ήταν στο ζενίθ της ισχύος της με την Πρωσία και με την ένωση, κατέστη παράδειγμα για την Ιαπωνία. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει για τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Θα ήταν περίεργο εάν το κινεζικό μοντέλο, έπειτα από σαράντα χρόνια επιτυχιών, δεν έβρισκε οπαδούς», σημείωσε ο ο Μιλάνοβιτς.

Επιστρέφοντας στη Δύση, ο ιταλός δημοσιογράφος υπενθύμισε ότι «βρισκόμαστε εν μέσω ενός μεγάλου πειράματος οικονομικών πολιτικών», αναφερόμενος στις ιδιαίτερα επεκτατικές νομισματικές πολιτικές και στην αύξηση των δημόσιων δαπανών με στόχο τον μετριασμό της ύφεσης.

Ωστόσο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, από τα μέσα Μαρτίου έως τα μέσα Σεπτεμβρίου, ο Τζεφ Μπέζος αύξησε τον πλούτο του κατά 73 δισεκατομμύρια δολάρια ενώ ο κινέζος ανταγωνιστής του Τζακ Μα, ιδρυτής της Alibaba, κατά 45% μέσα σε δέκα μήνες.

«Υπάρχει ο κίνδυνος δημιουργίας μιας νέας μόνιμης ανώτερης τάξης, μιας νέας αριστοκρατίας. Πρέπει να σπάσουμε αυτήν την αλυσίδα με διάφορους τρόπους», επισημαίνει ο Μιλάνοβιτς.

Αναφέροντας ότι μελέτες του Τομά Πικετί και του Βάλτερ Σέιντελ αποδεικνύουν ότι στο παρελθόν οι συμφορές και οι καταστροφές –οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι για παράδειγμα– συνέβαλαν στη μείωση των ανισοτήτων, ο Ραμπίνι ρώτησε τον συνομιλητή του εάν υπάρχουν πιθανότητες για πρώτη φορά μια καταστροφή (του κορονοïού στην προκειμένη περίπτωση) να συμβάλει όχι στη μείωση αλλά στην αύξηση των ανισοτήτων, παρά τη διεύρυνση του ρόλου του κράτους.

«Ο ρόλος του κράτους βρίσκεται εκ νέου στο επίκεντρο του πολιτικού διαλόγου. Οταν οι συνθήκες είναι εξαιρετικές, όταν έχεις ανάγκη από προστασία, όταν πρέπει να υπάρχουν νοσοκομεία ικανά να δεχτούν ένα επαρκή αριθμό ασθενών, πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος του κράτους σε σχέση με όταν ο στόχος ήταν μόνον η μεγιστοποίηση του κέρδους, ακόμη και στο σύστημα υγείας», ανέφερε ο Μιλάνοβιτς.

Οσον αφορά τις ανισότητες, παραδέχτηκε ότι «τα κέρδη στην κορυφή της πυραμίδας είναι τεράστια. Πλέον εξηγείται εύκολα ο πλουτισμός της Amazon και της Alibaba των μετόχων τους. Η αξία των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων αυξήθηκε και αυτοί που κέρδισαν ήταν οι ήδη πλούσιοι. Αυτό ήταν όντως ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα της κρίσης».

Πώς, όμως, μπορούν να περιοριστούν οι ανισότητες; Κυρίως επενδύοντας στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση. «Λαμβάνοντας υπόψη τις συστημικές δυνάμεις που αυξάνουν τις ανισότητες στις καπιταλιστικές κοινωνίες, διαπιστώνεται ότι αυτές οδηγούν στη δημιουργία μιας ανώτερης τάξης τα μέλη της οποίας είναι ιδιαίτερα μορφωμένα και τείνουν να κληροδοτούν όλα τα προνόμια τους στα παιδιά τους. Αυτό συμβαίνει μέσω της κληρονομιάς, οπότε οικονομικά, μέσω εκπαίδευσης υψηλού επιπέδου και μέσω των κοινωνικών σχέσεων που διατηρούν. Υπάρχει ο κίνδυνος δημιουργίας μιας νέας, μόνιμης ανώτερης τάξης, μιας νέας αριστοκρατίας. Πρέπει να σπάσουμε αυτήν την αλυσίδα με διάφορους τρόπους. Φορολογώντας την περιουσία που κληρονομείται και καθιστώντας τη δημόσια εκπαίδευση, καλύτερη από την ιδιωτική», επισήμανε ο Μιλάνοβιτς.

Το βιβλίο του Μιλάνοβιτς βρέθηκε και στην

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News