Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι ο Φρεντερίκ Σοπέν έτρεφε ερωτικά συναισθήματα για άνδρες, αλλά το γεγονός αποσιωπήθηκε συστηματικά, όχι μόνον από τον ίδιο, κατά τη διάρκεια της ζωής του, αλλά και στη συνέχεια, μετά τον θάνατό του, από τους αρχειοθέτες και τους βιογράφους του, ούτως ώστε η εικόνα του εξαίρετου πολωνού συνθέτη να συνάδει με τον συντηρητισμό της πατρίδας του.

Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο ελβετός δημοσιογράφος και μουσικός Μόριτζ Βέμπερ στους «Ανδρες του Σοπέν», μια δίωρη ραδιοφωνική εκπομπή που μεταδόθηκε από την SRF, τη γερμανόφωνη δημόσια ραδιοτηλεόραση της Ελβετίας. Διατείνεται ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι ομοερωτικές επιστολές του Σοπέν μεταφράστηκαν εσκεμμένα λάθος, φήμες περί σχέσεων του με γυναίκες μεγαλοποιήθηκαν, ενώ υπόνοιες ότι αναζητούσε ερωτικούς συντρόφους ή συνευρισκόταν μαζί τους σε δημόσιες τουαλέτες δεν αναδείχθηκαν ποτέ.

Ο Μόριτζ Βέμπερ άρχισε να ασχολείται με τις επιστολές του Σοπέν κατά τη διάρκεια του ανοιξιάτικου lockdown, ανακαλύπτοντας κατά την πορεία της έρευνάς του, πάρα πολλές «εκφράσεις αγάπης που απευθύνονται σε άνδρες», επιστολές άλλοτε ξεκάθαρα ερωτικές και άλλοτε διανθισμένες με σκερτσόζικες παρανοήσεις. Σε μία από αυτές ο Σοπέν περιέγραψε τις φήμες για τις σχέσεις του με γυναίκες ως «μανδύα για κρυμμένα συναισθήματα».

«Δεν σου αρέσει να σε φιλάνε», έγραψε μια φορά στον παιδικό του φίλο Τίτους Βοïτσιχόφσκι σε ένα (από τα πολλά που του απέστειλε) γράμμα του. «Σε παρακαλώ άσε με να το κάνω σήμερα. Πρέπει να πληρώσεις για το βρώμικο όνειρο που είδα για σένα χθες τη νύχτα». Τα γράμματα που απέστειλε ο Σοπέν στον αγαπημένο του φίλο που συμμετείχε ενεργά στην πολωνική Εξέγερση του Ιανουαρίου του 1863, συχνά ξεκινούν με τη φράση «Αγαπημένη μου ζωή» και τελειώνουν με τον συνθέτη να λέει «Δώσε μου ένα φιλί, αγαπημένε μου εραστή».

Ο Σοπέν μεγάλωσε στη Βαρσοβία αλλά εγκατέλειψε την πόλη όταν έγινε είκοσι χρόνων και δεν επέστρεψε ποτέ ξανά στην πατρίδα του. Αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως εθνικός ήρωας στην Πολωνία, όπου το όνομά του φέρουν όχι μόνον πολλά μουσικά φεστιβάλ αλλά και το κύριο αεροδρόμιο της πολωνικής πρωτεύουσας. Ομως οι επιστολές που έφερε στο φως ο Μόριτζ Βέμπερ, αναμφίβολα προκαλούν αμηχανία – επισημαίνουν oι Φίλιπ Ολτερμαν και Σον Γουόκερ του Guardian – «σε μια χώρα ο πρόεδρος της οποίας, Αντρζεϊ Ντούντα, κατήγγειλε το κίνημα για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ, ως “ιδεολογία χειρότερη από τον κομμουνισμό”».

Στην εκπομπή του ο Βέμπερ αναφέρθηκε σε μια επιστολή του 1829 προς τον Τίτους στην οποία ο Σοπέν γράφει πως «έχω το ιδανικό μου, το οποίο υπηρετώ πιστά, και με τον οποίο δεν μιλάω εδώ και έξι μήνες, το ιδανικό που ονειρευόμουν επί έξι μήνες, και από την ανάμνηση του οποίου γεννήθηκε το αντάτζιο για το κονσέρτο μου, και σήμερα το πρωί εμπνεύστηκα αυτό το βαλς που σου στέλνω». Σύμφωνα με τον ελβετό δημοσιογράφο το περιεχόμενο του γράμματος καθιστά σαφές πως «το ιδανικό» είναι ο αποδέκτης του γράμματος.

Ωστόσο σε μια αγγλική μετάφραση των επιστολών του Σοπέν που εκδόθηκε το 2016 από το  Fryderyk Chopin Institute της Βαρσοβίας, το «ιδανικό» προσδιορίζεται με προσωπική αντωνυμία γένους όχι αρσενικού, όπως στο πρωτότυπο, αλλά θηλυκού  –«και με την οποία δεν μιλάω εδώ και έξι μήνες»– παρότι η αντωνυμία στα πολωνικά είναι γένους αρσενικού.

Και πιο πρόσφατα, πριν από μία διετία, ο αγγλοκαναδός μουσικολόγος Αλαν Γουόκερ, συγγραφέας μιας βιογραφίας του Σοπέν περιέγραψε τον Τίτους Βοïτσιχόφσκι απλά ως «επιστήθιο φίλο» του συνθέτη. Στο βιβλίο του «Fryderyk Chopin: A Life and Times» υποστηρίζει ότι τα ερωτικά φορτισμένα  γράμματα που είχαν αποδέκτη έναν άνδρα αποτέλεσαν προϊόν «συναισθηματικής σύγχυσης», μιας «ψυχικής στρέβλωσης» εξαιτίας της οποίας ο Σοπέν εξέτρεπε τις όποιες σεξουαλικές σκέψεις του στον φίλο του, αντί να τις εκφράσει στην Κοστάντσια Γκλαντκόβσκα, μια πολωνή σοπράνο με την οποία υποστηρίζεται ότι ο Σοπέν είχε ξεμυαλιστεί.

Ωστόσο, κατά την έρευνά του ο Μόριτζ Βέμπερ δεν βρήκε στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι ο Σοπέν έτρεφε ερωτικά συναισθήματα για την Γκλαντκόβσκα ή πως αρραβωνιάστηκε κάποια στιγμή με κάποια 16χρονη ονόματι Μαρία Βοτζίνσκα. «Αυτές οι σχέσεις ήταν απλώς φήμες που βασίζονταν σε διανθισμένες υποσημειώσεις βιογραφιών των περασμένων δύο αιώνων. Ούτε το Ινστιτούτο Σοπέν ούτε οι βιογράφοι του κατάφεραν να παράσχουν στοιχεία», επισήμανε ο ελβετός δημοσιογράφος και μουσικός, μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα.

Εκπρόσωπος του Fryderyk Chopin Institute ο οποίος μίλησε στην ελβετική ραδιοτηλεόραση παραδέχτηκε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι ο Σοπέν είχε πάθος με τις γυναίκες, υπάρχουν μόνον αναφορές από μέλη της οικογένειάς του.

Ερωτηθείς, όμως, για το περιεχόμενο των επιστολών, ο πολωνός εκπρόσωπος ανέφερε πως ο ερωτικός τους τόνος οφείλεται στον ρομαντισμό της εποχής αλλά και στο γεγονός πως ο Σοπέν συναναστρεφόταν με ανθρώπους υψηλού μορφωτικού επιπέδου. «Εαν τις διαβάσετε στα πολωνικά, ακούγονται κάπως διαφορετικά. Ο τρόπος με τον οποίο ο Σοπέν χειρίζεται τη γλώσσα είναι τόσο μουσικός και τόσο περίπλοκος, το να μεταφραστούν όλα αυτά είναι τρέλα».

Μιλώντας στον Guardian ο Ντέιβιντ Φρικ, συνταξιούχος καθηγητής σλαβικών γλωσσών στο Γέιλ και μεταφραστής των επιστολών του Σοπέν στα αγγλικά, δήλωσε πως όντως ενδέχεται ο αποδέκτης της επίμαχης επιστολής του 1829 να είναι ο Τίτους Βοïτσιχόφσκι, αλλά απέρριψε τον ισχυρισμό πως οι επιστολές του Σοπέν λογοκρίθηκαν.

Εξήγησε επίσης ότι ο Σοπέν «ήταν ένας ρομαντικός, ο οποίος σίγουρα δεν διέκρινε τους άνδρες από τις γυναίκες όταν εξέφραζε την αγάπη του. Αλλά το να υποστηρίζεται ότι υπάρχει κάποιου είδους συνωμοσία είναι παράλογο». Παραδέχτηκε επίσης ότι το Fryderyk Chopin Institute είναι ένας συντηρητικός οργανισμός. Συγχρόνως, όμως, υπογράμμισε ότι δεν εντόπισε καμιά ύποπτη «διόρθωση» ούτε στην πρωτότυπη πολωνική έκδοση, ούτε στις δικές του σημειώσεις σχετικά με εδάφια των επιστολών στα οποία γίνεται λόγος για τη σεξουαλικότητα του Σοπέν.

Πάντως ο Μόριτζ Βέμπερ ανέφερε πως ευελπιστεί να αποτελέσει η εκπομπή του αφορμή για να μελετηθεί ο τρόπος με τον οποίο η σεξουαλικότητα του Σοπέν επηρέασε τη μουσική του.  «Το γεγονός πως ο Σοπέν έπρεπε να κρύβει ένα μέρος της ταυτότητάς του για πολύ καιρό, όπως ο ίδιος γράφει στις επιστολές του, ενδέχεται να σημάδεψε την προσωπικότητά του και την τέχνη του. Η μουσική τού επέτρεπε να εκφράζεται πλήρως γιατί η μουσική του πιάνου έχει το πλεονέκτημα να μην εμπεριέχει λέξεις», ανέφερε, γνωρίζοντας πως σε μια επιστολή του προς τον Τίτους Βοïτσιχόφσκι ο Σοπέν είχε γράψει πως «Εκμυστηρεύομαι στο πιάνο αυτά που μερικές φορές θέλω να πω σε σένα».

Πέρα από τον Τίτους Βοïτσιχόφσκι, ο ελβετός δημοσιογράφος εντόπισε και άλλους άνδρες με τους οποίους διαφαίνεται ότι ο Σοπέν διατηρούσε στενές σχέσεις, φίλοι του όλοι από φοιτητικά του χρόνια στη Βαρσοβία. «Πίστεψέ με, σε σκέφτομαι όσο και τον Τίτους», έγραψε σε έναν από αυτούς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News