Ενώ κάποιος βιβλιόφιλος έχει διαβάσει μερικές εκατοντάδες βιβλιοκριτικών και έχει ακούσει μερικές χιλιάδες γνώμες για βιβλία, είναι απίθανο να έχει διαβάσει έστω και ένα άρθρο για το σημαντικότερο. Πως και που πρέπει να διαβάζει τα βιβλία. Δεν εννοώ φυσικά τα προφανή «από τα αριστερά στα δεξιά και καθιστοί», ούτε τα οφθαλμοφανή «σε ένα χαλαρό και ήσυχο περιβάλλον» αλλά τα ψαγμένα. Τις ιδανικές συνθήκες. Από μπιμπλιοφάιλ σε μπιμπλιοφάιλ.

Είναι αξιοπρόσεκτο πόσο λίγη σημασία δίνουν οι βιβλιόφιλοι στο ίδιο βιβλίο. Περιλαμβανομένου εμού. Μέχρι να διαβάσω το The Discoverers του Daniel J. Boorstin δεν είχα σκεφτεί ότι το κόψιμο του χαρτιού σε σελίδες ήταν από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας. 

Την εποχή των scrolls ο αναγνώστης, αν ήθελε να διακόψει, έπρεπε να αφήσει τον πάπυρο στη βάση και στο σημείο που είχε σκρολάρει, για να συνεχίσει την επόμενη φορά. Αν ο πάπυρος έμενε ανοιχτός, η βάση δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, ενώ η αναφορά σε δύο παπύρους, δίπλα ο ένας στον άλλον, ήταν αδύνατη. Το πρόβλημα λύθηκε με τα βιβλία, το κόψιμο και την αρίθμηση των σελίδων που έδωσαν τη δυνατότητα δουλειάς με αναφορά σε περισσότερα συγγραφικά έργα ταυτόχρονα.

Σε πιο πρακτικά θέματα και στην επιλογή του μεγέθους του βιβλίου, τα λογικά μεγέθη είναι από σκληρό εξώφυλλο και Α4, μέχρι τσέπης. Ξεκίνησα από φανατικός των βιβλίων τσέπης και κατέληξα φανατικός με τα σκληρόδετα. Η προτίμηση όμως εξηγείται.

Αν δεν ξέρεις σε ποιο κρεβάτι θα ξυπνήσεις, το να κουβαλάς τον ΧΙ τόμο της Ιστορίας του Ελληνικού Εθνους της Εκδοτικής Αθηνών είναι κομμάτι δύσκολο. Με το βιβλίο τσέπης υπάρχει επίσης μεγαλύτερο συναισθηματικό δέσιμο. Εχει φάει τα τσαλακώματα που έχεις φάει και εσύ και έχεις μάθει να το αγαπάς παρά τον λεκέ από αντιηλιακό, στη σελίδα 104 και την παραμόρφωση στη ράχη.

Αν τα βιβλία τσέπης σού ανήκουν, τα σκληρόδετα ανήκουν στην βιβλιοθήκη σου. Είναι κυριλέ, σνομπ και τόσο απόμακρα που κάποια δεν έχεις τολμήσει να τα ακουμπήσεις. Από την άλλη, κάθε σοβαρό βιβλίο μόνο σε σκληρόδετο διαβάζεται. Τα «μπαχάρια της Ανατολής που καλωσορίζουν στο λιμάνι» και «η άμμος που χάιδευε αισθησιακά τα πέλματα των ποδιών της» είναι καλά για trade paperback. Να διαβάζεις όμως Decline and Fall of the Roman Empire σε βιβλίο τσέπης είναι σαν να πίνεις Pommery από πλαστικό ποτήρι. 

Ενα άλλο θέμα με τα βιβλία στο οποίο λίγοι βιβλιόφιλοι δίνουν σημασία είναι το χαρτί. Το illustration χαρτί αρχικά εντυπωσιάζει αλλά στην πραγματικότητα είναι καλό για λευκώματα και αίθουσες αναμονής υπουργών, που μετά από ένα μισάωρο στο περίμενε φτάνεις στο σημείο να ανοίξεις το «Αγνωστοι Λαογραφικοί Θησαυροί της Κεντρικής Ελλάδας». Το illustration χαρτί είναι καλό μόνο για φωτογραφίες και αναγνώστες που το αγόρασαν για τις ζωγραφιές και όχι για τα λόγια.

Οσο πιο ματ και φθηνό είναι το χαρτί τόσο πιο καλό είναι για το διάβασμα. Σε σημείο που το υπόλευκο, το pulp να είναι καλύτερο γιατί διαβάζεται πιο εύκολα. Για τα βιβλία ισχύει ότι και με τις κυρίες στην αγγλική φράση. Προτιμώνται οι κύριοι με μέλλον αλλά οι γυναίκες με παρελθόν.

Ιδανικός φωτισμός για διάβασμα είναι εκείνος που φωτίζει μικρή περιφέρεια του χώρου αφήνοντας το υπόλοιπο δωμάτιο στο σκοτάδι. Το καλύτερο διάβασμα που έχω κάνει είναι με λάμπα πετρελαίου. 

Το επόμενο ερώτημα είναι το πού διαβάζουμε. Εκτός από την τουαλέτα, που για σκληρόδετα βιβλία απορρίπτω μετά βδελυγμίας, το χορτάρι στο πάρκο που διαβάζουν μόνο στα promo των αμερικάνικων πανεπιστημίων και τα πλοία της ακτοπλοΐας, στο σπίτι οι λογικοί χώροι για διάβασμα είναι τρεις. Στο τραπέζι, στην πολυθρόνα με το βιβλίο στα γόνατα και ξαπλωμένος στο κρεβάτι.

Το τραπέζι είναι μία ενδιαφέρουσα επιλογή, κυρίως επειδή βοηθάει να φανεί πόσο το βιβλίο πραγματικά σε ενδιαφέρει. Αντίθετα με την πολυθρόνα και το κρεβάτι στο τραπέζι μετά από πέντε, δέκα λεπτά το βιβλίο θα δείξει αν πραγματικά μπορεί να σε κρατήσει. Το τραπέζι έχει δύο μειονεκτήματα. Συνήθως ο φωτισμός είναι άθλιος. Δεύτερον, για να διαβάσει κάποιος ώρα, εκτός από καλή καρέκλα χρειάζεται και αναλόγιο βιβλίου. Αν δεν έχετε αξίζει να πάρετε ένα. Υπάρχει για όλες τις τσέπες και είναι ο μόνος τρόπος για να διαβάσετε ανθρώπινα βιβλίο σε τραπέζι.

Για το διάβασμα σε πολυθρόνα εξαρτάται από την πολυθρόνα. Εχω την εντύπωση ότι το καλύτερο διάβασμα γίνεται σε μπερζέρα λόγω των αυτιών που σε απομονώνουν αλλά δεν αξιώθηκα να έχω μία. Μπορώ να διαβεβαιώσω όμως ότι καλό διάβασμα γίνεται σε δερμάτινη Winchester. Όχι φυσικά με το διάχυτο φως του living room αλλά με κολώνα με μανιτάρι φως στην πλάτη της πολυθρόνας. Το διάβασμα στην πολυθρόνα είναι από τους ελάχιστους λόγους που δικαιολογούν την ύπαρξη στομαχιού. Αν έχετε την συνήθεια ενώ κάθεστε στην πολυθρόνα να πατάτε τα πόδια στο τραπεζάκι του σαλονιού το στομάχι βοηθάει στο να στηριχτεί επάνω του το κάτω μέρος του βιβλίου.

Στο κρεβάτι όπως και στο Far West υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι. Αυτοί που διαβάζουν ανάσκελα και αυτοί που διαβάζουν στο πλάι. Μπορώ να μιλήσω μόνο εξ ονόματος των δευτέρων. Το ιδανικό set up είναι led φως στον τοίχο ή σε υπερυψωμένο ράφι και στο πλάι κομοδίνο πιο χαμηλό από το κρεβάτι για να ακουμπάει το βιβλίο. 

Για να διαβάζουμε όμως άνετα υπάρχει η «πατέντα Πανούτσου». Τέσσερα, πέντε βιβλία στο κομοδίνο. Από το μεγαλύτερο για βάση, στο μικρότερο για κορυφή. Σχηματίζουν πυραμίδα των Ινκας. Στο κάθε σκαλοπάτι της μπορεί να στηρίζεται η ράχη του σκληρόδετου βιβλίου βοηθώντας να μένει ανοιχτό σε γωνία πάνω από τις 90 μοίρες ώστε να διαβάζεται εύκολα.

Επίσης καλό είναι να υπάρχουν στο κομοδίνο μερικοί σελιδοδείκτες. Το τελευταίο πράγμα που θέλεις είναι να διάβαζες το προηγούμενο βράδυ το Πόλεμος και Ειρήνη και το επόμενο να ψάχνεις σε ποια σελίδα ο Πρίγκηψ Αντρέι Μπολκόνσκι παντρεύεται τη Λίζα. Θα μου πείτε, μπορείς να τσακίσεις την σελίδα. Θα σας απαντήσω ότι αυτοί που τσακίζουν σελίδες σε βιβλία πάνε στον έκτο κύκλο της κόλασης των βιβλιοφίλων. Εναν πάνω από αυτούς που κρατούν σημειώσεις γράφοντας με μπικ, που ο Θεός θα τους τιμωρήσει βάζοντάς τους να διαβάσουν τα άπαντα της Χρυσηίδας Δημουλίδου. Σε tabletop, gothic και illustration χαρτί.