Καθόμαστε όλοι μπροστά στο laptop να παρακολουθήσουμε τον γάμο μέσω Ζoom. Εχοντας βεβαιωθεί ότι οι τεχνικές λεπτομέρειες είναι εντάξει, ανοίγω ένα μπουκάλι κρασί για τους ενήλικες. Παρατηρώ την ηλικιωμένη μητέρα μου. Για εκείνη που έχει προλάβει την Κατοχή, ο live streaming γάμος του εγγονού της –και ανιψιού μου– θα πρέπει να είναι ατόφια επιστημονική φαντασία. Παρατηρώ ότι έχει βάλει τα καλά της, παρότι εμείς οι ψηφιακοί guests δεν θα φαινόμαστε. Το μυστήριο λαμβάνει χώρα στην Ισπανία, ελάχιστοι οι καλεσμένοι, η δική της παρουσία εκεί ευνοήτως αδύνατη. Παρακολουθεί χωρίς να διαμαρτύρεται για τίποτα. Για τον ήχο που κάποιες φορές χάνεται, για έναν guest που ξεχνάει να πατήσει το «mute», για τη χαρά και τη συγκίνηση που φθάνει αποσπασματική και αποστραγγισμένη. Εκείνη που πέρασε φέτος μήνες ολόκληρους καθολικού και μοναχικού εγκλεισμού, πίνει λίγο κρασί και –έτσι απλά– απολαμβάνει.

Υπομονή, προσαρμοστικότητα και εν τέλει ψυχικό σθένος. Και βέβαια, υψηλό Α.Q. (Adversity Quotient), ήτοι υψηλός δείκτης αντοχής στις αντιξοότητες. «Σηκώνει βάρη και δεν κλατάρει». Αυτό απαιτείται από εμάς το φετινό φθινόπωρο που τα παλιά September blues –τα περασμένα καλοκαίρια γυρνούσες από τις διακοπές και είχες μια ελαφρά δυσθυμία για λίγες μέρες, επειδή σου έπεφτε κομματάκι βαριά η επιστροφή στην πόλη– μοιάζουν επιεικώς ανόητα.

Φέτος, θέλει αληθινά guts για να τα βγάλεις πέρα, για να μη «φλιπάρεις», για να μη «λαλήσεις» από τη σωρεία των δεινών που μοιάζουν πλέον να σου την έχουν στημένη σε κάθε γωνία. «Οταν σου έρχεται αλέρτ για πυρκαγιά και γίνεται σεισμός # 2020 φορέβα» έγραφε ένας φίλος στο Facebook την περασμένη Πέμπτη. Ακόμα και οι συνήθεις φθινοπωρινές «αγγαρείες» έχουν μια εσάνς απειλής. «Σκέφτομαι με τρόμο όλα αυτά που με περιμένουν τώρα που θα γυρίσω» μου έλεγε μια ελληνίδα φίλη λίγο πριν πετάξει μασκοφορούσα για Λονδίνο. «Πώς θα μπορέσουμε να κάνουμε τη δουλειά μας φέτος;» μου έλεγε έτερη φίλη, εκπαιδευτικός, ιδιαίτερα ανθεκτική, μέχρι πρότινος, στις κακουχίες. Ακόμα και οι πιο γρανιτένιες ψυχοσυνθέσεις κάνουν το 2020 απανωτά «κρακ».

Η λέξη «resilience» (ψυχικό σθένος) θα «παίξει» πολύ στην εποχή της Cοvid-19. Ως και σειρά άρθρων με τη βινιέτα «resilience» έχουν καθιερώσει εδώ και λίγο καιρό οι New York Times: «What we can learn during troubled times from history and personal experiences» («Τι μπορούμε να μάθουμε σε ταραγμένους καιρούς από την ιστορία αλλά και από προσωπικά βιώματα»).

Οπως γράφει ο ενορχηστρωτής της σειράς, Νταν Σάλτστιν: «Μερικές φορές κάνω πλάκα με τους συναδέλφους στο newsroom ότι στη διάρκεια της πανδημίας θα έπρεπε απλώς να δώσουμε στους Times το νέο όνομα “Σβούρα”. Σχεδόν όλοι μας είμαστε αναγκασμένοι να προσαρμοστούμε σε νέες συνθήκες και προκλήσεις – προσωπικές, επαγγελματικές και άλλες. Ομως, το πιο δύσκολο είναι οι αβεβαιότητες: Θα πάει η κόρη μου σχολείο αυτό το φθινόπωρο; Θα υπάρξει έξαρση των κρουσμάτων όταν αρχίσει να πιάνει κρύο στη Νέα Υόρκη; Ολα αυτά τα ανοιχτά ερωτήματα μοιάζουν συχνά να σε ξεπερνούν. Το κοινό που έχουν τα εν λόγω άρθρα “ψυχικής ανθεκτικότητας” είναι ότι επικεντρώνονται στο πώς να πολεμήσουμε αυτό το αρνητικό σπιράλ…».

Η πορεία δεν θα είναι εύκολη. «Είχαμε δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ενός κόσμου ασφαλούς» μου είχε πει προ καιρού, προτού ακόμη σκάσει το δεύτερο κύμα, ο καθηγητής της Ψυχιατρικής Γιάννης Ζέρβας, εκ των επιστημονικών συντονιστών της γραμμής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης για τον κορονοϊό (10306) που είναι και σήμερα σε λειτουργία. «Δεν ήταν στην πραγματικότητα ασφαλής. Πάντα υπήρχαν κρίσεις που κλόνιζαν το οικοδόμημα. Η πεποίθηση περί του αντιθέτου ήταν μια φούσκα».

Οχι ότι αυτή η κρίση είναι σαν όλες τις άλλες. Εν αντιθέσει, π.χ., με έναν σεισμό ή μια πυρκαγιά που αφήνουν πίσω τους ρωγμές και στάχτες, η πανδημία είναι αόρατη, και αυτό είναι πολύ πιο επιβαρυντικό ψυχικά. «Δεν μπορείς να τη δεις, να τη γευτείς, απλά δεν ξέρεις» έλεγε στο αμερικανικό Atlantic ο Τσαρλς Μπινάιτ, καθηγητής Ψυχολογίας, ειδικός στις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών. «Κοιτάζεις έξω και όλα δείχνουν καλά».

Ψυχική ανθεκτικότητα, λοιπόν. Αναμφίβολα, τα παιδιά και οι έφηβοι του 2020 θα χρειαστούν μπόλικη από δαύτη. Εξυπακούεται ότι εκείνοι που εμφανίζουν ήδη τη μεγαλύτερη δυσανεξία στo new normal είναι οι ίδιοι οι γονείς. Ιδιαίτερα η νέα εγχώρια γενιά γονέων, στην πλειονότητά τους άβγαλτοι Generation Xers και ξερόληδες Millennials. Που στην προ-Covid εποχή ήθελαν να μεγαλώνουν τέλεια παιδιά, σε ένα τέλειο κόσμο (χωρίς αποτυχίες, προβλήματα, ρωγμές, στραπατσαρίσματα, ματαιώσεις). Παιδιά με μηδέν ψυχικό σθένος που θα μπουσουλούσαν εις το διηνεκές σε ένα αποστειρωμένο playroom με σουηδικά ξύλινα παιχνίδια και αχνιστά σπιτικά cupcakes, παιδιά που θα κυνηγούσαν συγκλονιστικές ακαδημαϊκές επιδόσεις («Η Αννούλα μας πήρε το το Proficiency στα αγγλικά από την Α’ Γυμνασίου») αλλά δεν θα σκάμπαζαν γρυ από την άλλη όχθη. Οι συμφορές, τα λάθη και τα χτυπήματα της μοίρας αφορούσαν πάντα τους –μακρινούς– άλλους.
Ωσπου ήρθε ο κορονοϊός. Γκρέμισε χωρίς πολλά πολλά τον χάρτινο γονεϊκό πύργο και τα παιδιά βρέθηκαν βίαια εκτεθειμένα στον φόβο, τη μάσκα, το social distancing. O μπαμπάς και η μαμά καλούνται τώρα να σταθούν στο δυσθεώρητο ύψος των περιστάσεων, με πολλά βλαστάρια παντελώς «άψητα» και απροετοίμαστα για τα ραπίσματα της ζωής. Διόλου τυχαίο ότι κάποιοι φθάνουν στα άκρα. Ενδεικτικό το πρόσφατο «κρούσμα» ζεύγους στη Σουηδία που από τον Μάρτιο ως τις αρχές Ιουλίου κρατούσαν τα τρία παιδιά τους «φυλακισμένα» μέσα στο σπίτι (με καρφωμένη την πόρτα!) προκειμένου να τα προστατεύσουν από την επέλαση του θανάσιμου ιού.

Είναι κάτι παραπάνω από σαφές ότι αυτό θα είναι το φθινόπωρο της ψυχικής αντοχής. Καλούμαστε να επιστρατεύσουμε δυνάμεις, να δώσουμε βοήθεια αλλά και να ζητήσουμε βοήθεια (συγγενών, φίλων και, όπου είναι αναγκαίο, ειδικών). Είναι το φθινόπωρο που καλούμαστε να αναπτύξουμε, αυτό που εδώ και κάμποσα χρόνια θεωρείται ύψιστο προσόν, όταν γίνονται οι προσλήψεις στελεχών σε μεγάλες εταιρείες (τον όρο «Α.Q.» εφηύρε το 1997 ο Πολ Σολτς). Οι δείκτες ευφυΐας και συναισθηματικής νοημοσύνης θα φάνε φέτος τη σκόνη του! A.Q. σημαίνει, εν ολίγοις, προσαρμογή στις ριζικές αλλαγές, τα ασυνήθη δεδομένα και τις σφαλιάρες του βίου που φέτος έχουν την τιμητική τους.

Και επειδή στην εποχή αυτής της νέας στωικότητας επιστρατεύεται μετά μανίας η σοφία των αρχαίων φιλοσόφων (οι εκδόσεις Ικαρος ετοιμάζουν για τον Οκτώβριο το «Πώς να είμαστε Στωικοί» του Μάσιμο Πιλιούτσι), κρίνω πρέπον να τελειώσω με ολίγον Επίκουρο: «Γεννηθήκαμε μια φορά και δεν γίνεται να γεννηθούμε και δεύτερη· και κατ’ ανάγκην δεν υπάρχει πια κάτι αιώνια. Ομως εσύ, που δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις την ευτυχία σου: και η ζωή σπαταλιέται στις αναβολές κι ο καθένας μας πεθαίνει γεμάτος ασχολίες».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News