Είναι ασυνήθιστο, αν όχι πρωτοφανές, ένας αξιωματούχος του status του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ να επικαλείται συζητήσεις με ηγέτες που διαψεύδεται ότι έγιναν. Οπως είναι ασυνήθιστο, αν όχι πρωτοφανές, ένα κράτος-μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας να βγαίνει και να αδειάζει με τόσο εκκωφαντικό τρόπο τον επικεφαλής της. Και όμως, αυτή η συζήτηση για τον διάλογο της Τουρκίας και την Ελλάδα, ο οποίος προεξοφλήθηκε από τον Γενς Στόλτενμπεργκ το βράδυ της Πέμπτης για να διαψευστεί από την Αθήνα, δείχνει κάτι, μια τάση, μια αλλαγή σκηνικού. Και κρύβει ένα μεγάλο γεωπολιτικό παρασκήνιο.

Θα καθήσουν τελικά Αθήνα και Αγκυρα στο τραπέζι του διαλόγου; Είναι αυτό δυνατόν να γίνει με τους δύο στόλους παρατεταγμένους ο ένας απέναντι από τον άλλον και το «Oruc Reis» να συνεχίζει επί εβδομάδες τον πλου του σε νερά που είναι ελληνικά; Και αν όντως οι δύο πλευρές δεχτούν να συζητήσουν ποια θα είναι τελικά η ατζέντα;

Σε κάθε περίπτωση η ανακοίνωση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, ότι Ελλάδα και Τουρκία «συμφώνησαν» να ξεκινήσουν συζητήσεις, σε επίπεδο έστω τεχνικών κλιμακίων, με στόχο την αποφυγή συγκρούσεων και τη μείωση του κινδύνου γεγονότων και ατυχημάτων στην ανατολική Μεσόγειο, συνιστά μια σημαντική εξέλιξη και ένδειξη ότι υπάρχει μια ευρύτερη επιθυμία για αποκλιμάκωση.

Την ανακοίνωση έκανε ο Στόλτενμπεργκ μέσω tweet που ανήρτησε στον λογαριασμό του, κάνοντας λόγο για συζητήσεις του με τις ηγεσίες των δύο κρατών και «δύο συμμάχους» που θα συζητήσουν στους κόλπους του ΝΑΤΟ για τους μηχανισμούς που θα μειώσουν τις εντάσεις στην περιοχή.

Following my discussions with Greek & Turkish leaders, the two Allies have agreed to enter into technical talks at #NATO to establish deconfliction mechanisms and reduce the risk of incidents & accidents in the #EastMed. https://t.co/Kc70MlNPzY

— Jens Stoltenberg (@jensstoltenberg) September 3, 2020

To tweet του Στόλτενμπεργκ δεν μπορεί να είναι σύμπτωση ότι έγινε λίγο μετά την τηλεδιάσκεη που είχε η Ανγκελα Μέρκελ με τον τούρκο πρόεδρο, Ταγίπ Ερντογάν –όπως μετέδωσε ο ΣΚΑΪ, σε αυτήν την επικοινωνία του προέδρου της Τουρκίας με το Βερολίνο, συμμετείχε και ο υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ. Ακολουθεί δε αυτή η ανακοίνωση του νορβηγού επικεφαλής του ΝΑΤΟ τις συστάσεις του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, προς Αθηνα και Αγκυρα για την έναρξη διαλόγου (εδώ) –σε αυτή τη διαδικασία, διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι το ΝΑΤΟ θα μπορούσε τελικά να έχει ρόλο «διαιτητή».

Ωστόσο η Αθήνα δεν είχε την ίδια αντίληψη με τον Στόλτενμπεργκ, ο οποίος για άγνωστους λόγους φαίνεται ότι βιάστηκε να προεξοφλήσει «συμφωνία» και να υπονοήσει μάλιστα ότι είχε έρθει σε επαφή σχετικά με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, χωρίς κάτι τέτοιο να έχει συμβεί.

Η αντίδραση της Αθήνας ήταν ιδιαίτερα σκληρή και διπλωματικές πηγές στην ουσία διέψευσαν τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ. «Οι πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας σχετικά με φερόμενες τεχνικές συνομιλίες στο ΝΑΤΟ δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα» ανέφεραν οι πηγές, για να συμπληρώσουν: «Σε κάθε περίπτωση, έχουμε συγκρατήσει την πρόθεση του ΓΓ του ΝΑΤΟ να εργαστεί για να θεσπίσει μηχανισμούς αποκλιμάκωσης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Πλην όμως, αποκλιμάκωση συνιστά μόνον η άμεση απομάκρυνση όλων των τουρκικών πλοίων από την ελληνική υφαλοκρηπίδα».

Κυβερνητικές πηγές εξήγησαν ότι τα όσα υποστήριξε ο Στόλτενμπεργκ πιθανόν να αφορούσαν συζήτηση σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσώπων στο ΝΑΤΟ. Υπογράμμιζαν δε ότι ο γγ της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας δεν είχε ενημερώσει κανέναν από την ελληνική πολιτική ηγεσία, είτε τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, είτε τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια, ή τον υπουργό Αμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο. Πρόσθεσαν πάντως ότι δεν αποκλείεται να υπάρξει αργότερα κάποια συνομιλία.

Τι συνέβη τελικά; 

Πληροφορίες αναφέρουν πως ο Γενς Στόλτενμπεργκ έδωσε στους στρατιωτικούς αντιπροσώπους Ελλάδας και Τουρκίας στις Βρυξέλλες κάποιες πρώτες ιδέες-προτάσεις σε ένα έγγραφο για το πώς θα μπορούσε να στηθεί ένα μηχανισμός αποφυγής σύγκρουσης του ΝΑΤΟ. Αλλά μέχρι εκεί. Κανένας διάλογος δεν ξεκίνησε σημείωναν χαρακτηριστικά κύκλοι του υπουργείου Εξωτερικών. «Οι προτάσεις αυτές δεν κοινοποιήθηκαν στις πολιτικές ηγεσίες και συνακόλουθα σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε συμφωνία για έναρξη διαλόγου. Οι ίδιοι κύκλοι ξεκαθάριζαν πως «η μονομερής εγχείριση εγγράφου με την παράκληση για σχόλια εντός μίας εβδομάδας σε καμία περίπτωση δεν συνιστά έναρξη διαλόγου».

Σύμφωνα με tovima.gr, το εν λόγω έγγραφο, το οποίο περιλαμβάνει μία σειρά από προτάσεις, δεν φαίνεται να καλύπτει σε αυτή τη φάση τις επιθυμίες της ελληνικής πλευράς, ιδιαίτερα σχετικά με την αποχώρηση του «Oruc Reis» από την Ανατολική Μεσόγειο.

Ωστόσο, η Αθήνα έκρινε, σε πρώτη φάση και όταν εκδηλώθηκε αρχικά η σκέψη Στόλτεμπεργκ, ότι δεν υπήρχε λόγος να απορρίψει αμέσως την πρωτοβουλία του. Είναι επίσης σαφές, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ότι υπάρχει κινητοποίηση από συγκεκριμένες πηγές εντός ΝΑΤΟ (Ηνωμένες Πολιτείες, Γερμανία, ίσως και άλλες).

To μεσημέρι της Παρασκευής, σε μια επίσης ασυνήθιστη για αξιωματούχο τέτοιου επιπέδου αναδίπλωση, ο Γενς Στόλτενμπεργκ αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι δεν υπάρχει συμφωνία για διάλογο. «Δεν υπάρχει τέτοια συμφωνία, μόνο συζητήσεις σε τεχνικό επίπεδο» δήλωσε χαρακτηριστικά, σε συνέντευξη Τύπου.

Ηδη πάντως, ίδιος ο Ερντογάν είχε προλειάνει το έδαφος, μιλώντας για διάλογο, αποφεύγοντας έστω και προς ώρας τις εμπρηστικές δηλώσεις και επαναφέροντας το περίφημο «kazan kazan», ότι δηλαδή και η Ελλάδα και η Τουρκία μπορούν να κερδίσουν από μια συζήτηση. Η Τουρκία, είπε, έχει 100% δίκιο, όμως «μπορούμε να βρούμε κοινό έδαφος όπου όλοι να κερδίσουν. Μπορούμε να εφαρμόσουμε μια πολιτική kazan – kazan. Εντούτοις, η Ελλάδα δεν το αποδέχεται», είχε πει. Το τουρκικό υπ. Εξωτερικών ουσιαστικά χαιρέτισε την πρωτοβουλία του Στόλτενμπεργκ και δήλωσε έτοιμο «για άνευ όρων διάλογο με την Ελλάδα».

Το ζήτημα βέβαια είναι ότι η Αθήνα αποδέχεται ως αντικείμενο διαλόγου μόνο την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, ενώ η Αγκυρα ως γνωστόν θέλει να συζητηθούν και άλλα ζητήματα (από τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, μέχρι τα νησιά του Αιγαίου κλπ.). Δεν είναι τυχαίο πως την ίδια ώρα που ο Ερντογάν άφηνε να διαφανεί ένα περιθώριο διαλόγου, ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Φουάντ Οκτάι αμφισβητούσε την εκχώρηση από την Ιταλία του Καστελορίζου στην Ελλάδα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News