Ισως επειδή τον Αύγουστο οι αναγνώστες, όπως όλοι οι πολίτες, κάνουν τις διακοπές τους και πρέπει να διαβάζουν και κάτι διαφορετικό στις σελίδες των εντύπων που έχουν συνηθίσει να αγοράζουν, η συντηρητική γαλλική εφημερίδα Le Figaro δημοσίευσε μία σειρά κειμένων αφιερωμένη στην πεζογραφία που «φωτίζει την οικονομία», όπως σημειώνει.

Το έργο της δεν ήταν εύκολο, επειδή υπάρχουν αμέτρητα βιβλία λογοτεχνίας που θίγουν το θέμα της φτώχειας (της ανισότητας, όπως λέμε ευφημιστικά σήμερα), την οποία και καταδικάζουν σε κάθε χρονική περίοδο. Απέραντος είναι ο σχετικός ωκεανός που φουσκώνει και αφρίζει, με σελίδες από την αρχαία γραμματεία κιόλας μέχρι τη λογοτεχνία της Βιομηχανικής Επανάστασης και του σημερινού κόσμου. Διαλέγετε και παίρνετε.

Βεβαίως, το αντίθετο, να ψάξεις και να βρεις λογοτέχνες που υμνούν τον πλούτο, ειδικά τον παραγόμενο σε συνθήκες καπιταλιστικής οικονομίας (είτε μιλάμε για προϊόντα είτε για υπηρεσίες είτε για χρηματιστηριακό «αέρα»), αυτό είναι το πραγματικά δύσκολο εγχείρημα…

Μιλώντας για τους κολοσσούς της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο επιμελητής τέτοιου είδους αφιερωμάτων πρέπει να μη λησμονεί για ποιον λόγο δεν πρέπει να προβάλει, λόγου χάρη, το κάντο του Εζρα Πάουντ το οποίο καταδικάζει την τοκογλυφία – η φασιστική οπτική θολώνει την εικόνα. Πρέπει, ίσως, να αποσιωπήσει και κάποιους άλλους, που πιθανώς θεωρούνται παρωχημένοι επειδή έζησαν στο μεταίχμιο των οικονομικών εποχών, όταν το προλεταριάτο των πρώτων βιομηχανικών πόλεων έζησε σε ακραίες συνθήκες, αν και ως λογοτέχνες οι ίδιοι έδωσαν το στίγμα τους και με το παραπάνω.

Τον Κάρολο Ντίκενς, ας πούμε, όσον αφορά την αγγλική λογοτεχνία, ή τον κορυφαίο των κορυφαίων, τον Λέοντα Τολστόι, έναν διανοητή που τόσο αγάπησε τον αγροτόκοσμο των καιρών του. (Π.χ. το ολιγοσέλιδο διήγημα «Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος» τα λέει όλα για τα όρια της ιδιοκτησίας ή ακόμη και η νουβέλα «Αφέντης και δούλος» – και αυτά τα κείμενα δεν αφορούν τη φεουδαρχία και μόνο, όσο και να τον κατέκρινε -μετ’ επαίνων, πάντως- ο Λένιν.)

Η εφημερίδα Figaro παρουσιάζοντας τον Φιοντόρ Ντοστογιέφκι του μυθιστορήματος «Εγκλημα και τιμωρία» επικεντρώνει στην εκ μέρους του καταγγελία «των σύγχρονων θεωριών, οι οποίες βλέπουν την ανθρωπότητα σαν αριθμούς» και αναλόγως την ερμηνεύουν.

Ο Ντοστογιέφσκι άρχισε να γράφει το «Εγκλημα και Τιμωρία» το 1865 στο Βισμπάντεν της Γερμανίας, όταν έφυγε από τη Ρωσία για να ξεφύγει από τη φυλακή λόγω των χρεών του. Ζώντας μακριά από την πατρίδα του, ο σπουδαίος ρώσος λογοτέχνης έστησε μία πλοκή με σκοπό να προκαλέσει «τους υποστηρικτές της ευτυχισμένης νεωτερικότητας». Το άρθρο της Figaro διατείνεται ότι «ο Ντοστογιέφσκι υψώνει τη φωνή του ενάντια στους ισχυρισμούς του φιλελευθερισμού».

Η Αν ντε Γκινιέ, που υπογράφει το άρθρο για τον Ντοστογιέφκι, εκφράζει τη θέση ότι ο Ρασκόλνικοφ υπονομεύει τον υποτιθέμενο ορθολογισμό του Homo Εconomicus: «Ο άνθρωπος δεν επιδιώκει τα δικά του συμφέροντα, αλλά τα δικά του φαντάσματα». Για αυτόν τον λόγο, αλλά ίσως και για τις πολλές οικονομικές ζημίες που ο συγγραφέας υπέστη στη ζωή του, «στηλιτεύει τον καπιταλισμό, τον οποίο παρατήρησε στο Λονδίνο και ο οποίος άρχισε να μεταμορφώνει και την Αγία Πετρούπολη» της Βιομηχανικής Επανάστασης στην οποία τοποθετείται χρονικώς το εμβληματικό μυθιστόρημα.

Ο Ντοστογιέφσκι βρήκε τον τρόπο να ενσωματώσει στο μυθιστόρημα την περιφρόνησή του για την μπουρζουαζία: «Ο χαρακτήρας του πλούσιου πλην κακού και ηθικά διεφθαρμένου δικηγόρου δεν υπάρχει τυχαία εκεί». Ο Ντοστογιέφκι απαντά στον Ανταμ Σμιθ και στη ρήση του «δουλεύοντας μόνο για τον εαυτό μου, στην πραγματικότητα δουλεύω για όλους», απαντά στον Ντέιβιντ Ρικάρντο και σε άλλους οικονομολόγους της εποχής, λέει η αρθρογράφος, επισημαίνοντας ότι για τον μεγάλο συγγραφέα δεν υπάρχει τίποτα πιο απάνθρωπο από τη δυστυχία των μεγάλων σύγχρονων πόλεων, οι οποίες στη Δύση (όπου ανήκει, φυσικά, και η Ρωσία) είναι γεννήματα-θρέμματα της Βιομηχανικής Επανάστασης και της οικονομικής εξέλιξης σε κεφαλαιοκρατική βάση.

Ο Ντοστογιέφσκι, ολοκληρώνει το σχόλιό της η Ντε Γκινιέ, «υπερασπίζεται ένα σχεδόν μυστικιστικό όραμα για τους φτωχούς, το οποίο θα φωτίζει τον κόσμο με το ουσιαστικό φως του».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News