Πέντε αιώνες μετά τoν διωγμό τους από την Ισπανία και οκτώ δεκαετίες μετά την σχεδόν ολοκληρωτική τους εξόντωση στο Ολοκαύτωμα, η μικρή κοινότητα των Σεφαρδιτών Εβραίων που έχει απομείνει στη Θεσσαλονίκη, στρέφει το βλέμμα της στο παρελθόν, για να προφυλάξει το μέλλον.

Την Τρίτη, η κοινότητα υπέγραψε συμφωνία με το Ινστιτούτο Θερβάντες της ισπανικής κυβέρνησης για να δημιουργηθεί ένα μικρό παράρτημα στη Θεσσαλονίκη, όπου θα διδάσκονται ισπανικά,  λαντίνο –«τη γλώσσα του Δον Κιχώτη», που ακόμα μιλούν οι Σεφαρδίτες, ένα μείγμα εβραϊκών, ισπανικών, ελληνικών, τουρκικών, γαλλικών και ιταλικών– και μαθήματα για την ιστορία και την κουλτούρα της κοινότητας, που προέρχεται από την Ισπανία.

Η υπογραφή για την δημιουργία του παραρτήματος έγινε παρουσία της υπουργού Εξωτερικών της Ισπανίας, Αράντσα Γκονθάλεθ Λάγια, της διευθύντριας του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα, Κριστίνα Κόντε ντε Μπέρολντινγκεν και του πρόεδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ.

Οπως αναφέρει το Ινστιτούτο Θερβάντες σε ανακοίνωσή του, το παράρτημα της Θεσσαλονίκης πρόκειται, από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, να προσφέρει μαθήματα ισπανικών και θα διοργανώνει πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες αποβλέποντας στην αξιοποίηση και τη διάδοση της κληρονομιάς των Σεφαρδιτών στην πόλη.

Πλήθος Ισπανών Εβραίοι ήρθαν στη Θεσσαλονίκη, η οποία ήταν τότε μέρος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, μετά την απέλαση τους από τον Βασιλιά Φερδινάνδο και τη βασίλισσα Ισαβέλλα το 1492.

Η κοινότητα επιβίωσε και άκμασε κατά τη διάρκεια των αιώνων, αλλά έφτασε οριακά στον ολοκληρωτικό αφανισμό την περίοδο του Ολοκαυτώματος, όταν οι Ναζί απέλασαν και εξολόθρευσαν πάνω από το 90% των Εβραίων κατοίκων της πόλης.

Σήμερα στην Θεσσαλονίκη υπολογίζεται πως ζουν περί τους 1.200 Εβραίους, οι περισσότεροι απόγονοι των Σεφαραδιτών. Το 1941, ζούσαν 52.000 Εβραίοι. Μετά το Ολοκαύτωμα, έμειναν 1.500.

«Η κοινότητα εδώ χτίστηκε από Εβραίους από την Ισπανία, oι οποίοι ήρθαν από περιοχές όπως το Τολέδο, η Γρανάδα και η Σεβίλλη», είπε στην Guardian ο κ. Σαλτιέλ. «Ηταν μια κοινότητα που μιλούσε Ισπανικά και είχε ισπανική παιδεία και κουλτούρα. Μιλούσε και τραγουδούσε στα Ισπανικά, είχε ισπανική διατροφή. Μετά το Ολοκαύτωμα, έμειναν μόνο 1.500 Εβραίοι, αλλά διατηρούσαμε πάντα το ισπανικό μας παρελθόν στις καρδιές μας και θέλουμε να κρατήσουμε τις παραδόσεις μας ζωντανές», πρόσθεσε.

«Δεν μπορούμε να αφήσουμε τη γλώσσα μας να ξεχαστεί. Αν το κάνουμε, θα εξαφανιστεί. Οι Ελληνες μπορούν να μάθουν για την ιστορία μας γιατί είναι μέρος και της ελληνικής ιστορίας. Είμαστε εδώ για 530 χρόνια και αυτό είναι ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Χάσαμε το 97% της κοινότητας στο Ολοκαύτωμα, αλλά είμαστε ακόμα εδώ και θα συνεχίσουμε για να δείξουμε σε όλους ότι αυτή η ισπανική-εβραϊκή κοινότητα είναι ζωντανή, μιλά ακόμα ισπανικά και θα συνεχίσει να είναι εδώ», είπε ο ίδιος.

Η διευθύντρια του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα, Κριστίνα Κόντε ντε Μπερόλντινγκεν, σημείωσε ότι η πρωτοβουλία έχει στόχο να μην αφήσει τη Θεσσαλονίκη να χάσει ένα κομμάτι από το παρελθόν της.

Μετά το Ολοκαύτωμα, πολλοί από αυτούς που επιβίωσαν, αποφάσισαν να μετακομίσουν στο Ισραήλ, παίρνοντας μαζί τους, την ιστορία, τη γλώσσα και την κουλτούρα της. «Ετσι, η Θεσσαλονίκη έχασε ένα κομμάτι της δικής της μνήμης. Αλλά όπως είπε και ο πρόεδρος της κοινότητας, τα ισπανικά επιστρέφουν στη Θεσσαλονίκη μετά από 500 χρόνια. Θέλουμε να διασώσουμε αυτή τη μνήμη. Υπήρχαν πολλές εφημερίδες στην πόλη στα εβραϊκά-ισπανικά, οπότε είναι και καλή ευκαιρία να ψάξουμε τα αρχεία».

Οσο για τη διδασκαλία των λαντίνο, η ίδια λέει: «θέλουμε να διδάξουμε στους νέους τη διαφορά μεταξύ των δύο και να μάθουν τις διαφορετικές λέξεις για το ίδιο πράγμα».

Τα λαντίνο μας θυμίζουν την εξορία των Εβραίων της Ιβηρικής αλλά και τον τρόπο που μιλούσαν οι άνθρωποι τα ισπανικά, πριν 500 χρόνια. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη κοινότητα που εξορίστηκε από τη χώρα της και κατάφερε να διατηρήσει την ταυτότητα και τη γλώσσας της για τόσα χρόνια. Είναι η γλώσσα του Δον Κιχώτη, είναι ο τρόπος που γράφονταν τα ισπανικά τότε, είναι τα ισπανικά της εποχής εκείνης, εμπλουτισμένα με λέξεις από τις χώρες που πέρασαν οι εξόριστοι Εβραίοι».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News