Είναι γεγονός πως τις στιγμές της εντονότερης συναισθηματικής φόρτισης απαιτούνται και τα μεγαλύτερα αποθέματα ψυχραιμίας. Ιδιαίτερα σε ένα θέμα που αγγίζει την ταυτότητα του νέου ελληνισμού είναι εύκολο ο δημόσιος διάλογος να εκτραπεί προς μια ανεξέλεγκτη ένταση ή μια λογική πολιτιστικών ή ιστορικών αντιποίνων. Σήμερα, νομίζω, με την απόσταση λίγων ημερών να μας χωρίζει αφενός μεν από την απόφαση του τουρκικού Ανωτάτου Δικαστηρίου αφετέρου από την 24η Ιουλίου, την πρώτη ημέρα της λειτουργίας του ιστορικού μνημείου ως τζαμιού, είναι ο κατάλληλος χρόνος για την εξαγωγή ψύχραιμων και για αυτό χρήσιμων συμπερασμάτων.

Το πρώτο που έρχεται στο μυαλό σε όποιον παρακολούθησε την υπόθεση στενά και έχει μια στοιχειώδη εικόνα της λειτουργίας των θεσμών είναι η πλήρης ποδηγέτηση της ανεξαρτησίας της τουρκικής Δικαιοσύνης. Το τουρκικό Ανώτατο Δικαστήριο, αφενός εξέπεμπε διαφορετικά σήματα, υπέρ ή κατά της ακύρωσης της κεμαλικής απόφασης μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσείο, ανάλογα με την επικοινωνιακή τακτική του Ερντογάν την αντίστοιχη ημέρα αφετέρου δεν δίστασε να αποκαθηλώσει εν μία νυκτί την εικόνα της κοσμικότητας του τουρκικού κράτους της οποίας υπήρξε στο παρελθόν ένας από τους κορυφαίους θεματοφύλακες. Φαίνεται λοιπόν πως ο έλεγχος των «αρμών της εξουσίας» από τον τούρκο πρόεδρο, ένα ζήτημα το οποίο μας έχει απασχολήσει και στο παρελθόν, είναι πλέον πλήρης, έχοντας σβήσει κάθε ελπίδα ύπαρξης θεσμικών αντιβάρων.

Ένας συνταγματικά αλλά και εν τοις πράγμασι ανεξέλεγκτος πρόεδρος αποτελεί έναν επιπλέον κίνδυνο αναφορικά με την εξωτερική του πολιτική. Και αυτό γιατί μπορεί να ξεδιπλώσει πλήρως και χωρίς φραγμούς μια ατζέντα που απέχει από αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως «δυτικές αξίες» αλλά και επιταγές του διεθνούς δικαίου. Η περίπτωση της Αγίας Σοφίας είναι ενδεικτική: η απόφαση μετατροπής σε τζαμί ενός μνημείου το οποίο χτίστηκε και λειτούργησε ως εκκλησία για σχεδόν μια χιλιετία κάθε άλλο παρά σέβεται την ιστορικότητά του. Αντιθέτως φανερώνει μια νέο-οθωμανική «κουλτούρα κατάκτησης» που αντιμετωπίζει την πολιτιστική κληρονομιά ως απλή ιδιοκτησία του κράτους που συμβαίνει να την κατέχει. Μια τέτοια αντίληψη, δύσκολα μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα, αν αυτή τηρεί απαρέγκλιτα τις αξίες της, όπως διατυπώνονται σε σειρά νομικών κειμένων.

Η αντιμετώπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς ως λαφύρου ή τροπαίου φανερώνει λοιπόν μια αντίληψη που δύναται να επεκταθεί σε σειρά άλλων τομέων, με πρώτες τις διεθνείς σχέσεις της γείτονος χώρας. Η λογική της Τουρκίας «μου ανήκει πλήρως και δικαιωματικά ό,τι έχω κατακτήσει ή κατακτώ, ανεξάρτητα από τυχόν διεθνείς δικαιικές δεσμεύσεις» μπορεί να δημιουργήσει σειρά περιπλοκών. Η πτυχή αυτή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής οφείλει να αναδεικνύεται σε κάθε forum ως ασύμβατη με το διεθνές δίκαιο. Και επιπλέον: η απόφαση για την Αγία Σοφία έρχεται να καταδείξει πως λογικές όπως αυτή που μόλις πέρσι διακήρυξε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς μέσω της φράσης «ας μην είμαστε μοναχοφάηδες στις διεθνείς σχέσεις» δεν εξυπηρετούν αποτελεσματικά τα εθνικά συμφέροντα: αντίθετα από όσα γνωρίζουμε μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο δράσης, η Τουρκία ίσως επιθυμεί να διεκδικήσει όχι ό,τι θεωρεί πως δικαιούται κατά το δίκαιο αλλά ό,τι επιθυμεί να επιβάλει πως δικαιούται κατά ένα νομιζόμενο «δίκαιο του ισχυρού».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News