Δικαιολογημένη αλλά «τυφλή» απάντηση στην αντιμετώπιση του πανδημικού κύματος θεωρεί τα γενικευμένα lockdown ο Ιωάννης (ή Τζον) Ιωαννίδης, καθηγητής Ιατρικής, Επιδημιολογίας και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Ο ίδιος, σε συνέντευξή του στο Protagon, εξηγεί ότι μπορεί να έχουν σωθεί αρκετές ζωές, όμως ακόμη δεν έχουμε δει όλα τα αποτελέσματα της διαδικασίας. Γι’ αυτό και επισημαίνει ότι, στην περίπτωση που υπάρξει δεύτερο πανδημικό κύμα, τώρα που γνωρίζουμε τις ευαίσθητες ομάδες θα ήταν μεγάλο λάθος να επιχειρηθεί οπουδήποτε στον κόσμο δεύτερο lockdown.

Αναφερόμενος στο δεύτερο κύμα, εξηγεί ότι τα μαθηματικά μοντέλα προβλέπουν ότι θα είναι ισχυρότερο στις χώρες που τα πήγαν καλά στην πρώτη φάση, όπως η Ελλάδα, ενώ δεν εκφράζει ιδιαίτερη αισιοδοξία σε σχέση με την ανακάλυψη ενός αποτελεσματικού εμβολίου για τον κορονοϊό. Παράλληλα, εξηγεί ότι το πανδημικό κύμα έχει συγκεκριμένο χρόνο εμφάνισης σε κάθε περιοχή-χώρα και οι τουρίστες μπορούν να προκαλέσουν αναζωπύρωση.

Σχολιάζοντας το πλήθος των ανεξέλεγκτων κλινικών μελετών που δημοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τις χαρακτηρίζει «ψωρο-μαθηματικές εικασίες με κραυγαλέα εσφαλμένες παραδοχές», ενώ αναφορικά με δημοσίευμα που κατηγόρησε τον ίδιο για υποκινούμενη μελέτη, αποκαλεί τον ισχυρισμό «πιο φαιδρό από ό,τι άθλιο».

O καθηγητής του Στάνφορντ στέκεται απέναντι στη μετριοκρατία, τη «διανοητική δυστοπία», κατηγορεί όποιον κλείνεται στο καβούκι του για να διαφυλάξει τη θέση του, εγκαλεί αυτόν που αρνείται να αναλάβει την ατομική του ευθύνη -μαζί και τον εαυτό του- απορρίπτει την παρωχημένη εδώ και χρόνια ανάγκη για ηγέτες ή οραματιστές και πιστεύει μόνο σε πολλούς σε αριθμό, έντιμους πολίτες, επιστήμονες, γνώστες, καλά πληροφορημένους. «Δεν θέλω άλλον έναν τεχνοκράτη, θέλω πολλούς τεχνοκράτες», έχει πει.

Κύριε Ιωαννίδη, παρατηρούμε το πανδημικό κύμα να περνάει από χώρα σε χώρα και να μένουν μόνο τοπικές εστίες. Εχει συγκεκριμένο «χρόνο ζωής» το πανδημικό κύμα; Παρατηρείται δηλαδή μία «ξέφρενα» μεταδοτική δραστηριότητα του κορονοϊού σε κάθε χώρα συγκεκριμένες ημέρες και μετά «χαλαρώνει» και δημιουργεί εστίες;

Σε κάθε μια περιοχή, από ό,τι έχουμε παρατηρήσει μέχρι τώρα, το επιδημικό κύμα φαίνεται να ακολουθεί πορεία που προσομοιάζει μια συνάρτηση Gompertz, δηλαδή έχει μια αρχική φάση που είναι εκθετική, αλλά πολύ γρήγορα κάμπτεται και μετά σταματάει, ανεξάρτητα αν έγινε «σκληρό» lockdown ή τα περιοριστικά μέτρα ήσαν πιο «χαλαρά»

Αν και οι θάνατοι «απλώνονται» σε περίοδο τεσσάρων μηνών ή και παραπάνω, (επειδή έχουμε την ικανότητα να κρατήσουμε με μηχανική υποστήριξη ασθενείς για μεγάλο διάστημα), το κύριο επιδημικό κύμα διαρκεί πιθανότατα πολύ λιγότερο και η περίοδος μεγάλης ενεργότητας σε κάθε περιοχή που πλήττεται είναι μάλλον διάρκειας λίγων εβδομάδων.

Η παρατεινόμενη «ουρά» των κρουσμάτων που συνεχίζουν να ανιχνεύονται για πολύ μεγαλύτερο διάστημα προκύπτει γιατί τα μοριακά τεστ PCR μπορεί να παραμένουν θετικά για περισσότερες από 45 μέρες, ενώ πλέον τα κρούσματα αυτά έχουν πάψει να είναι μολυσματικά.

Υπάρχει πάντα πολύ μεγαλύτερη δεξαμενή αδιάγνωστων κρουσμάτων που μπορεί να καταγραφούν όψιμα, αν και δεν είναι μολυσματικά, μάλιστα αυτή η δεξαμενή με τα απομεινάρια-σκουπίδια του σβησμένου επιδημικού κύματος είναι ακόμα μεγαλύτερη όταν δεν γίνονται αρκετά τεστ στην αρχή της επιδημίας.

Με απλά λόγια ενώ το επιδημικό κύμα εκτινάσσεται ταχύτατα αλλά και κάμπτεται ταχύτατα, εμείς βλέπουμε μόνο την απατηλή, μακρόσυρτη εικόνα που αποσπασματικά καταγράφεται στις καθημερινές ενημερώσεις.

Αυτό που δεν γνωρίζουμε καλά είναι σε τι βαθμό το κύμα ίσως αφήνει πίσω μικρά ποσοστά μολυσματικών ατόμων που συνεχίζουν να αποτελούν πιθανές εστίες αναζωπύρωσης και πόσο υψηλά ακριβώς είναι αυτά τα ποσοστά. Κάποιοι, επισφαλείς, υπολογισμοί που έχουμε κάνει με την ομάδα μου, υπολογίζουν αυτή τη στιγμή το ποσοστό του πληθυσμού που είναι ενεργά μολυσματικό σε περίπου 0,4% στη Νέα Υόρκη (όπου μολύνθηκε μάλλον το 25-40% του πληθυσμού), 0,01% στη Γενεύη (όπου μολύνθηκε μάλλον περίπου το 8% του πληθυσμού) και 0,1% στο Βέλγιο και την Ολλανδία. Για την Ελλάδα δεν έχουμε δεδομένα, αλλά πρέπει να είναι μικρό το ποσοστό.

Επίσης αναζωπύρωση μπορεί να προέλθει σε μια περιοχή από νέες εισαγωγές του ιού από το εξωτερικό, π.χ. από επισκέπτες-τουρίστες. Οπως έλεγα και από την αρχή της επιδημίας, συνεχίζω να επιμένω ότι είναι σημαντικό να γίνεται εντατική χρήση τεστ στα αρχικά στάδια, ώστε να πιάσει κάποιος νωρίς πιθανή αναζωπύρωση.

Την πιο επιτυχημένη διαχείριση μέχρι τώρα την είχαν χώρες όπως η Ταϊβάν και η Σιγκαπούρη που κατόρθωσαν να κάνουν εντατική χρήση τεστ για ανίχνευση κρουσμάτων και ιχνηλάτηση επαφών και να μην αφήσουν το επιδημικό κύμα καν να υψωθεί.

Για παράδειγμα η Σιγκαπούρη έχει διαγνώσει 40 χιλιάδες κρούσματα και έχει μόλις 25 θανάτους. Χώρες που είχαν μεγάλο αριθμό εισαγόμενων κρουσμάτων και δεν έκαναν εντατικά τεστ (π.χ. βόρεια Ιταλία, ΗΠΑ) είχαν μεγάλο πρόβλημα. Χώρες που είχαν μικρό αριθμό εισαγόμενων κρουσμάτων και δεν έκαναν εντατικά τεστ (π.χ. χώρες νότιας Βαλκανικής) στάθηκαν τυχερές και τα πήγανε καλά, αλλά μπορεί να μην τα πάνε καλά αν υπάρξει δεύτερο κύμα με μεγαλύτερο επιδημικό φορτίο που δεν εντοπιστεί και σβηστεί εγκαίρως.

Οι κλινικές δοκιμές φαρμάκων δεν ολοκληρώνονται λόγω μικρού αριθμού συμμετεχόντων, καθώς οι πανδημίες «λήγουν» τοπικά. Τώρα, μεταφέρουν τις δοκιμές στη Βραζιλία για να προλάβουν το πανδημικό κύμα. Τα εμβόλια πώς θα τα δοκιμάσουν;

Η κλινική ερευνητική μηχανή που στήθηκε για την πανδημία σε χρόνο ρεκόρ, αποτέλεσε μια πραγματικά ηρωική προσπάθεια. Μαζί με συνεργάτες μου έχουμε φτιάξει μια βάση δεδομένων, την COVID Evidence, όπου μπορεί κάποιος να βρει πληροφορίες και αξιολογήσεις για όλες τις κλινικές δοκιμές που έχουν ξεκινήσει. Η βάση περιλαμβάνει περισσότερες από 1.100 κλινικές μελέτες, αλλά φοβάμαι ότι σε μεγάλο βαθμό πρόκειται για μια «φούσκα» που είναι έτοιμη να σκάσει.

Μόνο 28 από αυτές τις μελέτες έχουν ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα. Υπολογίζω, με επιφύλαξη, ότι περίπου 80% ή περισσότερες θα εγκαταλειφθούν λόγω έλλειψης ασθενών. Μπορεί βέβαια να υπάρξει δεύτερο κύμα και να βρεθούν οι ασθενείς.

Οσο για τα εμβόλια, ψάχνουν υγιείς εθελοντές και μάλλον θα τους βρουν πιο εύκολα από ό,τι τους ασθενείς. Πολύ φοβάμαι όμως μήπως στην υπερπροσπάθεια να βρεθούν αποτελεσματικά εμβόλια, δεν γίνουν επαρκείς κλινικές δοκιμές.

Τα εμβόλια είναι τεράστια κατάκτηση της ανθρωπότητας, αλλά κάθε νέο εμβόλιο πρέπει να ελέγχεται σχολαστικά για αποτελεσματικότητα και ασφάλεια. Με προβληματίζει ότι κάποιες από τις εταιρείες που υπόσχονται πολύ γρήγορη επιτυχία είναι προβληματικές, π.χ. η Moderna, που έχει ένα προφίλ ήδη από την προ Covid-19 εποχή, όπου υποσχόταν πολλά και θεαματικά, αλλά δημοσίευε λίγα πράγματα στην αυστηρή επιστημονική βιβλιογραφία.

Για τους προηγούμενους κορονοϊούς έχει υπάρξει εμβόλιο; Πόσο δύσκολο ή επικίνδυνο είναι να γίνει άμεσα ένα αποτελεσματικό εμβόλιο;

Η έρευνα για εμβόλια εναντίον των κορονοϊών έχει αποτύχει εδώ και δεκαετίες. Ενα βασικό πρόβλημα είναι ότι ίσως οι καταστρεπτικές συνέπειες του ιού δεν προκύπτουν συνήθως από τον ίδιο τον ιό, αλλά από την ανοσολογική απάντηση στον ιό.

Με πιο απλά λόγια, ο ίδιος ο ιός είναι σχετικά «άκακος» από μόνος του, αλλά ο τρόπος που αντιδρά ο οργανισμός στον ιό οδηγεί στη νόσο και τον θάνατο του ασθενούς. Παλαιότερες προσπάθειες σε μοντέλα κορονοϊών ζώων έδειξαν ότι ο εμβολιασμός οδηγούσε το πειραματόζωο σε άσχημη έκβαση, επειδή δημιουργούσε υπερευαισθησία όταν δεχόταν έκθεση στον ιό.

Επίσης, δεν γνωρίζουμε καλά ποια είναι η σχετική συνεισφορά διαφόρων μηχανισμών του οργανισμού στην απάντηση κατά του κορονοϊού. Κλασικά σκεφτόμαστε ότι θέλουμε ένα εμβόλιο να παράγει αντισώματα, αλλά μπορεί η εγγενής και η κυτταρική ανοσία να είναι σημαντικοί ή και σημαντικότεροι μηχανισμοί ανταπόκρισης.

Δεν θέλω να δώσω μια υπερβολικά απαισιόδοξη προοπτική για τα εμβόλια κορονοϊού και αναγνωρίζω ότι πολλοί εξαιρετικοί επιστήμονες δουλεύουν εντατικά σε αυτό το πεδίο, και μακάρι να επιτύχουν, αλλά διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις. Επίσης, ακόμα και αν βρεθούν αποτελεσματικά εμβόλια (π.χ. μέχρι το τέλος του έτους όπως ισχυρίζονται μερικοί), η μαζική παραγωγή τους χρειάζεται συνήθως άλλους 6-12 μήνες επιπλέον.

Χρονικά πότε θα γνωρίζουμε αν θα υπάρξει δεύτερο πανδημικό κύμα; Από πού θα ξεκινήσει και ποιες βασικές πληροφορίες θα έχουμε από τις πρώτες ημέρες;

Είναι εντελώς άγνωστο αν θα υπάρξει δεύτερο επιδημικό κύμα και, αν υπάρξει, πότε ακριβώς θα συμβεί και πόσο ισχυρό θα είναι. Μαθηματικά μοντέλα προβλέπουν την ύπαρξη δεύτερου κύματος και μάλιστα με πιο θεαματική ισχύ στις χώρες που τα πήγαν καλά στο πρώτο κύμα (π.χ. στην Ελλάδα). Με βάση όμως το πόσο θεαματικά έχουν πέσει έξω τα ταλαίπωρα μαθηματικά μοντέλα σε αυτή την πανδημία μέχρι τώρα, δεν μπορούμε να πάρουμε αυτή την πρόβλεψη της μετρητοίς, και μακάρι και αυτή η πρόβλεψη να βγει λανθασμένη.

Ομως έχει τεράστια σημασία να είμαστε προετοιμασμένοι για ένα δεύτερο κύμα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παρακολουθούμε πάρα πολύ στενά τις εισαγωγές στα νοσοκομεία, να κάνουμε εντατική χρήση τεστ, και ιδανικά κάθε 2 με 3 εβδομάδες αντιπροσωπευτική δειγματοληψία στον γενικό πληθυσμό (π.χ. δείγματα από περίπου 3.000 άτομα που αντιπροσωπεύουν τον γενικότερο πληθυσμό) για να διαπιστώσουμε από νωρίς πιθανή νέα αναζωπύρωση και να την καταστείλουμε εγκαίρως.

Καθώς οι ιοί έχουν «νοημοσύνη» και ο στόχος τους είναι να συμβιώσουν και να επιζήσουν, η συμπεριφορά του συγκεκριμένου, όπως καταγράφεται από τις μέχρι τώρα μεταλλάξεις που έχει παρουσιάσει, ποια προβλέπεται να είναι στο μέλλον;

Δεν νομίζω ότι οι ιοί έχουν νοημοσύνη, απλώς αυτά είναι ζητήματα βιολογικής ισορροπίας πληθυσμών. Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για την πιθανή εξέλιξη του ιού, αλλά το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι η μεταβλητότητά του SARS-CoV-2 θα είναι μικρότερη από τις γρίπης. Δεν νομίζω ότι θα γίνει πιο επιθετικός, αλλά μάλλον ούτε και πιο ήπιος από βιολογικής πλευράς.

Ομως εξαρτάται από εμάς να τον κάνουμε πολύ πιο ήπιο από πλευράς του αντίκτυπου που έχει. Γνωρίζουμε ότι σε αυτό το πρώτο κύμα σε χώρες που πλήγηκαν κατ’ εξοχήν, περίπου οι μισοί θάνατοι ήταν σε γηροκομεία, με την εκτίμηση να είναι από 41% έως 52% για τις ΗΠΑ (μάλιστα μέχρι και 81% στη Μινεσότα) και εξίσου υψηλά ποσοστά για ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. 53% στο Βέλγιο).

Επιπλέον ποσοστό από 10% έως 30% των θανάτων ήταν νοσοκομειακές λοιμώξεις (λοιμώξεις που έγιναν μέσα στα νοσοκομεία).

Επίσης δεν προστατεύσαμε αρκετά περιθωριοποιημένους, φτωχούς συνανθρώπους μας με μαζικές λοιμώξεις σε καταφύγια αστέγων, σε φυλακές, και σε μερικά χαμηλόμισθα επαγγέλματα, όπως επεξεργασία κρεάτων.

Εχουμε λοιπόν την ευκαιρία να προστατεύσουμε με δρακόντεια μέτρα αυτούς τους πληθυσμούς, αντί να διακινδυνεύουμε τα πάντα (μαζί και την υγεία όλων) με τυφλά μέτρα παρατεταμένου μεσαιωνικού εγκλεισμού για όλο τον πληθυσμό.

Μπορεί  σε λίγους μήνες να εξελιχθεί σε ένα ιό «κοινού κρυολογήματος» άνευ ουσίας;

Ηδη ο ιός αυτός είναι ένας ιός «κοινού κρυολογήματος», όπως λέτε, για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που μολύνει. Οι περισσότεροι είτε δεν έχουν καθόλου συμπτώματα, είτε έχουν τόσο ελαφρά συμπτώματα που δεν του δίνουν προσοχή και δεν πάνε καν να ελεγχθούν.

Αυτό που τον κάνει εξαιρετικά επικίνδυνο είναι ότι πρόκειται για το πρώτο πέρασμά του ιού ανάμεσά μας. Έχουμε τέσσερις κορονοϊούς απλού κρυολογήματος, όχι τους ιούς του SARS και MERS, αλλά αυτούς που μολύνουν ήπια όλο τον πληθυσμό από την παιδική ηλικία και μετά κάνουν επαναλοιμώξεις σε μεγαλύτερες ηλικίες με συντριπτική επιθετικότητα όταν «χτυπούν» γηροκομεία ή νοσοκομεία και ανοσοκατασταλμένους ασθενείς.

Από αυτούς τους τέσσερις ιούς, ο OC43 φαίνεται να πέρασε από τα ζώα σε ανθρώπινους πληθυσμούς για πρώτη φορά σχετικά πρόσφατα, κάπου στα τέλη του 19^ου αιώνα.

Μάλιστα κάποιοι ισχυρίζονται ότι η θανατηφόρα πανδημία γρίπης του 1890 δεν ήταν από στέλεχος ινφλουέντσας, αλλά από τον OC43. Η πρώτη εισαγωγή ενός νέου ιού σε ανθρώπινους πληθυσμούς προκαλεί πολλούς θανάτους και αυτό είναι που φοβόμαστε.

Ομως στην περίπτωση του SARS-COV-2 κάτι περίεργο φαίνεται να τον «σταματάει», ίσως λοιπόν υπάρχει κάποια διασταυρούμενη κυτταρική ή άλλη ανοσία με τους προηγούμενους κορονοϊούς. Ενα άρθρο στο Cell, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, έδειξε ότι περίπου το 50% των ανθρώπων έχουν CD4 κυτταρική ανοσία στον SARS-CοV-2, αν και δεν έχουν καν εκτεθεί.

Ολα αυτά είναι αισιόδοξα, αλλά καλό είναι να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί για να αποφύγουμε τα χειρότερα, καθώς είναι η πρώτη μας φορά που αλληλεπιδρούμε σαν ανθρώπινο είδος με τον συγκεκριμένο ιό

Τι «σημάδια» θα αφήσει στην κοινωνική ψυχολογία η πανδημία και ποιες μεγάλες αλλαγές θα δούμε στις ζωές μας;

Η δικαιολογημένη μεν τυφλή δε απάντηση με τα γενικευμένα lockdown ήδη έκανε τεράστια βλάβη στη ζωή και στην υγεία μας και ελπίζω να μην επαναλάβουμε τέτοια μεσαιωνικά μέτρα τώρα που ξέρουμε καλύτερα το τι συμβαίνει.

Το ερώτημα δεν είναι «υγεία ή οικονομία», όπως αφελώς το παρουσίασαν μερικοί προσπαθώντας να φτιάξουν ένα ψευτο-ηρωικό αφήγημα εγκλεισμού. Τα παρατεταμένα lockdown καταφέρνουν συντριπτικές βλάβες στην υγεία. Κατάρρευση της ψυχικής υγείας, αυτοκτονίες, οικογενειακή βία, αλκοολισμός, αύξηση σε χρόνια νοσήματα όπως στεφανιαία νόσος, μη αντιμετώπιση σοβαρών παθήσεων από το σύστημα υγείας είναι μόνο μερικά από τα προβλήματα.

Η κατάρρευση της οικονομίας τσακίζει το σύστημα υγείας και πρόνοιας και αυτό οδηγεί σε πιο γρήγορο θάνατο τόσο τους ηλικιωμένους όσο και τους νέους. Σε κάποιες παλαιότερες οικονομικές κρίσεις βέβαια μειώθηκαν οι θάνατοι από τροχαία και επίσης θάνατοι από μερικά χρόνια νοσήματα, γιατί οι άνθρωποι ήταν άνεργοι μεν, αλλά είχαν χρόνο να δούνε και να αγκαλιάσουν τους φίλους τους, να χαλαρώσουν, να κάνουν άλλα ενδιαφέροντα πράγματα – όλα αυτά τα πλεονεκτήματα δεν υπάρχουν με το lockdown και την αποστασιοποίηση.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα παρατεταμένα lockdown κινδυνεύουν να αυξήσουν κατακόρυφα τον αριθμό θανάτων από φυματίωση. Περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από φυματίωση, κυρίως νέοι, όσο κι αν τα ΜΜΕ δεν έχουν γράψει ούτε μια υποσημείωση για αυτούς, όσο πουλάνε υστερική τρομολαγνεία κορονοϊού.

Επίσης με τα lockdown, έχουν ανασταλεί τα προγράμματα παιδικών εμβολιασμών με κίνδυνο να πεθάνουν εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά, ενώ ο αριθμός ατόμων σε κίνδυνο λιμού έχει αυξηθεί σε 1,1 δισεκατομμύριο.

Αν παραταθούν, τα τυφλά lockdown μπορεί να γίνουν ίσως το σημαντικότερο σφάλμα στην Ιστορία του σύγχρονου κόσμου. Δημιουργούν δυστοπικές, απάνθρωπες κοινωνίες φοβικών, αποξενωμένων, καταθλιπτικών, στενά εποπτευόμενων και χειραγωγούμενων ανθρώπων.

Εχουμε λόγο στην Ελλάδα να ανησυχούμε σε αυτή τη φάση; Τι εκτιμάτε ότι θα γίνει όταν ανοίξουν τελείως τα σύνορα;

Χρειάζεται εγρήγορση, ακόμα δεν έχουν κριθεί όλα. Αυτό που με προβληματίζει είναι ότι με σχετικά περιορισμένη χρήση τεστ και με έλλειψη συνεχούς αντιπροσωπευτικής επιδημιολογικής επιτήρησης, αν υπάρξει ένα νέο επιδημικό κύμα, αυτό θα το καταλάβουμε με καθυστέρηση δύο εβδομάδων όταν θα αρχίσουν να έρχονται ασθενείς για νοσηλεία και σοβαρή κλινική εικόνα.

Τα κύματα του κορονοϊού είναι ταχύτατα, δύο με τρεις χαμένες εβδομάδες μπορεί να κάνουν τεράστια διαφορά.

Η Ελλάδα ήταν τυχερή ότι το πρώτο κύμα που την έπληξε δεν ήταν υψηλό, καθώς ειδικά το χειμώνα είμαστε σχετικά μια απομονωμένη χώρα με λίγους επισκέπτες και μάλλον υποτονική κινητικότητα πληθυσμών. Μακάρι να μην υπάρξει σημαντικό δεύτερο κύμα, το σενάριο αυτό είναι σχετικά πιθανό, το εύχομαι, αλλά δεν είναι βέβαιο. Αλλά αν υπάρξει, και ειδικά αν είναι υψηλό (π.χ. λόγω του τουρισμού), πρέπει να προετοιμαστούμε όσο γίνεται καλύτερα ώστε να το αντιμετωπίσουμε.

Βλέπουμε τον τελευταίο καιρό κλινικές μελέτες που δεν έχουν περάσει peer review, μελέτες με χαμηλό αριθμό συμμετεχόντων και γενικά μία έντονη επιστημονική δραστηριότητα με δημοσιεύσεις που θα κατέληγαν στον κάδο των απορριμμάτων πριν από πέντε μήνες. Τι αποτελέσματα μπορεί να έχει η «ανεξέλεγκτη» επιστήμη;

Κυκλοφορούν πολλά σκουπίδια δυστυχώς ακόμα και στα καλύτερα ιατρικά περιοδικά. Δεν συζητώ βέβαια για τα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα όπου γίνεται το «έλα να δεις» από συνωμοσίες, παρερμηνείες, και όπου ακόμα και σοβαροί επιστήμονες τιτιβίζουν και μπλογκάρουν αστοχίες και αυτο-εκτίθενται καθημερινά στο Facebook.

Οι μελέτες που αποσύρθηκαν από το Lancet και το New England Journal of Medicine ήταν εκρήξεις μεγατόνων. Μεγάλα ονόματα, πχ. καθηγητές του Harvard, είχαν προσθέσει το κύρος του ονόματός τους σε μελέτες όπου δεν είχαν δει τα δεδομένα ούτε οι ίδιοι! Αυτό είναι κάτι που πολλοί από εμάς το έχουμε στηλιτεύσει πολλές φορές στο παρελθόν, αλλά με τη βιασύνη που έχει φέρει η πανδημία, οι χρόνιες δυσπραγίες του συστήματος μεγαλώνουν περισσότερο.

Μερικές άλλες δημοσιεύσεις μεγάλης επιδραστικότητας στο δημόσιο διάλογο είναι αστρονομικά εσφαλμένες, αλλά δεν αποσύρονται καν, με το δικαιολογητικό ότι είναι μαθηματικά μοντέλα και άρα μπορούν να ισχυρίζονται ότι τους καπνίσει και να μένουν στο απυρόβλητο.

Μαζί με την επιδημία αυτή έχουμε δει μια επιδημία απάτης και μια ακόμα μεγαλύτερη επιδημία άστοχων μοντέλων και θεωριών. Το χειρότερο είναι ότι οι οπαδοί των αστοχιών προσπαθούν να καταπνίξουν αυτούς που συγκεντρώνουν πραγματικά δεδομένα κι όχι ψωρο-μαθηματικές εικασίες με κραυγαλέα εσφαλμένες παραδοχές. Διεξάγεται αυτή τη στιγμή μια μάχη για την ψυχή της επιστήμης – ελπίζω η επιστήμη να μην ξεψυχήσει.

Πρόσφατα υπήρξαν αρνητικά δημοσιεύματα, τα οποία εμμέσως πλην σαφώς σας κατηγόρησαν ότι κάνατε ελεγχόμενη έρευνα, ώστε ο κορονοϊός να «παρουσιαστεί, στατιστικά, λιγότερο θανατηφόρος». Και αυτό διότι η αεροπορική εταιρεία JetBlue Airways είχε κάνει δωρεά για να φαίνονται ασφαλέστερα τα ταξίδια. Μάλιστα, γράφτηκε ότι έδωσαν 5.000 δολάρια για τους «επιστήμονες». Πόσο αληθείς είναι οι ισχυρισμοί;

Στη συγκεκριμένη έρευνα δεν είμαι ο κύριος ερευνητής, αλλά ένας από τους 17 συγγραφείς και πολλοί περισσότεροι ερευνητές συμμετείχαν στη μελέτη. Και εγώ και πάνω από 100 άλλοι επιστήμονες προσφέραμε το χρόνο μας και τη δουλειά μας σε αυτή την προσπάθεια χωρίς καμία απολύτως αμοιβή, η μελέτη ήταν πλήρως αμερόληπτη, η χρηματοδότηση η πιο ανεξάρτητη και ανεπηρέαστη που μπορεί να υπάρξει (από το γραφείο Ανάπτυξης του πανεπιστημίου με ανώνυμες δωρεές), και τα αποτελέσματα της μελέτης έχουν ήδη επικυρωθεί από πολλές άλλες μελέτες (ήδη 130 επιστημονικά άρθρα αναφέρουν την μελέτη αυτή μέσα σε λιγότερο από δυο μήνες).

Αν πιστέψει κάποιος αυτά που γράφτηκαν από σκανδαλοθηρική ιστοσελίδα, έχουμε εδώ έναν ισχυρισμό ότι κάποιοι ερευνητές σε ένα κορυφαίο πανεπιστήμιο επηρεάστηκαν από τον μηχανισμό του «μια πάστα και εκατόν πενήντα κουταλάκια, παρακαλώ». Ο ισχυρισμός είναι περισσότερο φαιδρός από ό,τι άθλιος. Καταλαβαίνω βέβαια ότι η βιομηχανία λάσπης είναι από τους λίγους τομείς δραστηριότητας που δεν έχουν πληγεί επί κορονοϊού. Τι να πω και τι να ευχηθώ. Υγεία μόνο.

---

O κ. Ιωαννίδης θα μιλήσει σε ανοιχτή διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα «Αποδομώντας τη νόσο Covid-19 – Ανοικοδομώντας την οικονομία» (εδώ), που διοργανώνει στις 22 Ιουνίου ο Ελληνικός Σύλλογος Αποφοίτων του Πανεπιστημίου του Stanford.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News