Το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού ανακοινώνει τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2018, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2017, στα οποία κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης, μέσα από μία συστηματική και γόνιμη διαδικασία.

Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Σταυρούλα Αργυροπούλου για τη μετάφραση του έργου του Αντρέι Μπέλυ με τίτλο «Πετρούπολη», εκδόσεις Κίχλη, 2017.

Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά δεν απονέμεται.

Η «Πετρούπολη» του Αντρέι Μπέλυ (1880-1934) είναι ένα εμβληματικό μυθιστόρημα, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1913. Η έκδοσή του στη χώρα μας προάγει τη γνωριμία του ελληνικού αναγνωστικού κοινού με τη ρωσική πεζογραφία του 20ού αιώνα.

Πρόκειται για συμβολιστικό και μοντερνιστικό έργο, το οποίο ο Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ χαρακτήρισε ως «ένα από τα τέσσερα σημαντικότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα». Ταυτόχρονα, η Πετρούπολη προέρχεται από τη λαμπρή ρωσική λογοτεχνική παράδοση του μεγάλου μυθιστορήματος του 19ου αιώνα αλλά και των διηγημάτων του Γκόγκολ, στα σημαντικότερα των οποίων, εξάλλου, πρωταγωνιστεί η ίδια πόλη: η Πετρούπολη.

Η μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου αποδίδει αριστοτεχνικά τη μουσικότητα του λόγου και τον εσωτερικό ρυθμό του κειμένου καθώς και τον υπόγειο διάλογο του Μπέλυ με τον Γκόγκολ. Σημαντικό είναι επίσης ότι αποδίδεται επιτυχώς από τη μεταφράστρια και το ιδιότυπο ρωσικό χιούμορ, οι διαρκείς εναλλαγές μεταξύ σάτιρας και «πραγματικότητας», μεταξύ εξπρεσιονιστικών εκρήξεων συναισθημάτων και αποστασιοποιημένης απάθειας, μεταξύ κυνισμού και μελαγχολικού λυρισμού — μυθοπλαστικά τεχνάσματα του Μπέλυ που υπογραμμίζουν τις ανθρώπινες αντιφάσεις και, ενώ αντλούν από την παράδοση, δημιουργούν το «λεξιλόγιο» του ρωσικού μοντερνισμού.
Βραβείο μετάφρασης έργου από τα ελληνικά σε ξένη γλώσσα στην ομάδα LEXIS

Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα απονέμεται ομόφωνα στην ομάδα LEXIS (Andreas Gamst, Anne Gasseling, Rainer Maria Gassen, Milena Hienz de Albentiis, Christiane Horstkotter-Brussow, Klaus Kramp, Alkinoi Obernesser), υπό την καθοδήγηση και επιμέλεια της Δρ. Έλενας Παλλαντζά για τη μετάφραση του έργου με τίτλο «Die Schwierige Kunst», του Δημήτρη Ελευθεράκη, εκδόσεις Reineke & Voss (Λειψία).

Η νουβέλα «Η Δύσκολη Τέχνη» του ποιητή Δημήτρη Ελευθεράκη (εκδ. Αντίποδες, Αθήνα 2015) γράφτηκε με αφορμή ένα πραγματικό γεγονός, όταν, τον Μάρτιο του 2015, η πρόσοψη του ιστορικού κτιρίου του Πολυτεχνείου καλύφθηκε από ένα γκράφιτι κολοσσιαίων διαστάσεων.

O δημόσιος διάλογος μεταξύ του πολιτικού, δημοσιογραφικού και καλλιτεχνικού κόσμου για το αν πρόκειται για τέχνη ή κακογουστιά, για διαμαρτυρία ή βανδαλισμό αποκάλυψε πολλές πληγές της ταλαιπωρημένης από την κρίση ελληνικής κοινωνίας και ενέπνευσε τον Ελευθεράκη να γράψει τον μελαγχολικό μονόλογο ενός Αθηναίου που παρουσιάζεται ως «δάσκαλος» και πασχίζει μάταια να εξηγήσει σε ξένους επισκέπτες –συγκεκριμένα, Γερμανούς φιλέλληνες– τις αντιφάσεις της ιστορικής μνήμης, των πολιτικών συμβόλων, των στερεοτύπων και, εντέλει, της ίδιας της νεοελληνικής ταυτότητας.

Η άρτια συλλογική μετάφραση προς τα γερμανικά υπογράφεται από την ομάδα LEXIS, η οποία απαρτίζεται από τους Andreas Gamst, Anne Gaßeling, Rainer Maria Gassen, Milena Hienz de Albentiis, Christiane Horstkötter-Brüssow, Klaus Kramp, Alkinoi Obernesser, με συντονίστρια την Έλενα Παλλαντζά, επιστημονική συνεργάτιδα στο τμήμα Νέων Ελληνικών του Ινστιτούτου Κλασσικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Βόννης. Στο σκεπτικό της βράβευσης συνεκτιμήθηκε και η συνέπεια, με την οποία η ομάδα LEXIS προάγει από το 2014 τα ελληνικά γράμματα στη Γερμανία, έχοντας στο ενεργητικό της, μεταξύ άλλων, τη μετάφραση της Ελένης του Γιάννη Ρίτσου, ποιήματα του Σταμάτη Πολενάκη και τα Χρήσιμα παιδικά παιχνίδια της Δανάης Σιώζιου.

Σκύβοντας με επαγγελματισμό και ευαισθησία πάνω από ένα κείμενο αξιώσεων και μοντέρνας γραφής, η ομάδα συνέλαβε και ανέδειξε τις καφκικές αναφορές του έργου, υπηρετώντας ευφυώς την ατμόσφαιρα και το ύφος του. Οι πραγματολογικές αναφορές σε πρόσωπα και γεγονότα της ελληνικής ιστορίας αποδίδονται με βαθιά γνώση του αντικειμένου, ενώ για όσα χωρία είναι γραμμένα στην καθαρεύουσα επιλέχθηκε η λύση της παλαιότερης γραφειοκρατικής γερμανικής γλώσσας.

Το δυσκολότερο στοίχημα αφορά, ωστόσο, τα σημεία του κειμένου, όπου ο λόγος γίνεται έντονα ποιητικός, καθώς οι διαφορές στους ήχους και στην εικονοπλασία μεταξύ των δύο γλωσσών μοιάζουν ενίοτε ανυπέρβλητες. Και σε αυτή την πρόκληση, η ομάδα LEXIS αντεπεξήλθε με μαεστρία, επινοώντας γλωσσικές γέφυρες και εστιάζοντας στα μέσα μιας εφικτής συνάντησης. Η μετάφραση λειτουργεί άψογα και διαβάζεται χωρίς να δίνει στον αναγνώστη την αίσθηση ότι έχει μεσολαβήσει δεύτερη γλώσσα.

Τα μέλη της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης

Υπενθυμίζεται ότι η σύνθεση της αρμόδιας Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης έχει ως εξής:

1. Jacques Bouchard, καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και Διευθυντής του Διαπανεπιστημιακού Κέντρου Νεοελληνικών Σπουδών, Νεοελληνιστής, Πρόεδρος.

2. Παύλος Καλλιγάς, καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο τη Φιλολογία και Φιλοσοφία, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Αντιπρόεδρος.

3. Άννα Καρακατσούλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτισμού στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος.

4. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών Γρανάδας, Νεοελληνιστής, Μέλος.

5. Διονύσιος Μαρίνος, Δημοσιογράφος-Συγγραφέας, Κριτικός, Μέλος.

6. Ιωάννης Καλλιφατίδης, Μεταφραστής, Μέλος.

7. Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος.

8. Βίκτωρ Κωνσταντίνος Ιβάνοβιτς, επίτιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μεταφραστής, Μέλος.

9. Γιώργος Τσακνιάς, Ιστορικός στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, Κριτικός, Μέλος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News