Δυστυχώς είναι αναντίρρητο ότι η ανθρωπότητα βρέθηκε απροετοίμαστη ενώπιον της πανδημίας. Ομως περισσότερο οργή και συγχρόνως ανησυχία πρέπει να προκαλεί το γεγονός ότι πλήθος ειδικών επισήμαιναν – επί χρόνια μάλιστα, τόσο σε επιστημονικές επιθεωρήσεις όσο και σε κυβερνητικές εκθέσεις – τον κίνδυνο να ξεσπάσει μια νέα πανδημία.

Οταν, οπότε, συνειδητοποίησε και αποδέχτηκε ότι οι προειδοποιήσεις τους εν πολλοίς αγνοήθηκαν και τώρα πληρώνουμε όλοι τις συνέπειες, ο δημοσιογράφος του Politico Γκάρετ Γκραφ άρχισε να διερωτάται εάν υπάρχουν και άλλες απειλές για την αντιμετώπιση των οποίων η παγκόσμια κοινότητα είναι κάθε άλλο παρά επαρκώς προετοιμασμένη, παρότι οι κίνδυνοι είναι ήδη γνωστοί.

Κάθε χρόνο στις ΗΠΑ οι επικεφαλής των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών εμφανίζονται όλοι μαζί ενώπιον μιας ειδικής επιτροπής για να παρουσιάσουν στην κυβέρνησή τους τα κύρια σημεία της αποκαλούμενης Worldwide Threat Assessment, μιας έκθεσης στην οποία αποτιμώνται οι πιο ανησυχητικές τάσεις που παρατηρούνται και οι πιο σοβαροί από τους κινδύνους που ελλοχεύουν ανά τον κόσμο.

Φέτος, ωστόσο, η σχετική δημόσια ακρόαση που συνήθως πραγματοποιείται τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο ακυρώθηκε λόγω της πανδημίας. Και δεδομένου ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει ακόμα δώσει στη δημοσιότητα ούτε καν τη σχετική έκθεση για το τρέχον έτος, ο αμερικανός δημοσιογράφος αποφάσισε να εκθέσει ο ίδιος τις επόμενες μεγάλες απειλές για την ανθρωπότητα με βάση τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε σε συνεργασία με άλλους δημοσιογράφους του Politico, αφού εξέτασαν πλήθος κυβερνητικών και επιστημονικών εκθέσεων και συνομίλησαν με πάσης φύσεως ειδικούς και νυν αλλά και τέως στελέχη των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών και εθνικής ασφάλειας.

Πρόκειται για απειλές που ενδεχομένως να κληθούν να αντιμετωπίσουν οι Αμερικανοί (και συνεπώς και ο υπόλοιπος, άμεσα ή έμμεσα, κόσμος) κατά τα επόμενα πέντε έως και πενήντα χρόνια ενώ οι περισσότερες από αυτές δεν είναι «μαύροι κύκνοι», απρόβλεπτες δηλαδή ανατροπές, αλλά «γκρίζοι ρινόκεροι», ήτοι απειλές εξαιρετικά επικίνδυνες τις οποίες σχεδόν όλοι μπορούν να διακρίνουν στον ορίζοντα αλλά συνήθως τείνουν να υποτιμούν.

Πέρα από τις πανδημίες, οι οποίες εκτιμάται πως θα πλήττουν την ανθρωπότητα κάθε δέκα ή είκοσι χρόνια, υπάρχουν ακόμη οχτώ πραγματικές απειλές που ανησυχούν ιδιαίτερα τους ειδικούς στην αξιολόγηση κινδύνων.

1. Παγκοσμιοποίηση των υποστηρικτών της ανωτερότητας της λευκής φυλής

Στο άκουσμα της λέξης «τρομοκρατία» οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο σκέφτονται σχεδόν αυτόματα τζιχαντιστές του ISIS και βομβιστές αυτοκτονίας. Σύμφωνα, όμως, με αξιωματούχους των αμερικανικών υπηρεσιών ασφαλείας η μεγαλύτερη τρομοκρατική απειλή που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ και ο υπόλοιπος κόσμος έγκειται στη δραματική αύξηση της «λευκής εθνικιστικής βίας» αλλά και στο ότι ομάδες λευκών εθνικιστών που έως πρόσφατα δρούσαν σχεδόν αποκλειστικά σε τοπικό επίπεδο, πλέον επιδιώκουν (χάρη κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) τη σύσταση ενός παγκόσμιου δικτύου. Πρόσφατα, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε το Ρωσικό Αυτοκρατορικό Κίνημα, μια ομάδα ρώσων υποστηρικτών της ανωτερότητας της λευκής φυλής, τρομοκρατική οργάνωση, εν μέρει επειδή τα ηγετικά στελέχη της προσπαθούν να αποκτήσουν υποστηρικτές σε ολόκληρο τον κόσμο, με απώτερο σκοπό να προβούν σε τρομοκρατικά χτυπήματα, όπως συνέβη με δύο άνδρες από τη Σουηδία που εξαπέλυσαν μια σειρά από βομβιστικές επιθέσεις στο Γκέτεμποργκ το 2016 και το 2017. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πως αρκετά από τα μέλη παρόμοιων οργανώσεων σε ολόκληρο τον κόσμο είναι δυνητικά εξίσου επικίνδυνα με τους θιασώτες του ισλαμικού φονταμενταλισμού.

2. Επιθέσεις κατά της αλήθειας και της εμπιστοσύνης

Ερωτώμενος πέρυσι, κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου του ιδρύματος Hewlett ποια θα είναι η επόμενη μεγάλη αρνητική εξέλιξη για το αμερικανικό έθνος η οποία, ωστόσο, δεν θα προβλεφθεί εγκαίρως, ο πρώην επικεφαλής του Πενταγώνου Ερικ Ρόουζενμπαχ μίλησε αμέσως για την απώλεια της εμπιστοσύνης των πολιτών σε σημαντικούς θεσμούς. Εάν κατά τη διάρκεια των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016 αποδείχθηκε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο πόσο απειλούν τη δημοκρατία η ελλιπής ενημέρωση, η παραπληροφόρηση, η διασπορά ψευδών ειδήσεων και η αποκαλούμενη κυβερνοτρομοκρατία, οι ειδικοί στη κυβερνοασφάλεια προειδοποιούν πως στο άμεσο μέλλον αρκετοί θα είναι εκείνοι που θα αποπειραθούν να παραποιήσουν ή να εξαφανίσουν διάφορα στοιχεία με στόχο ακόμα και «να εγείρουν αμφιβολίες μεταξύ των πολιτών όσον αφορά το κατά πόσο όλα όσα παρουσιάζονται ως πραγματικά είναι όντως πραγματικά».

Οι δημοσιογράφοι του Politico σημείωσαν ενδεικτικά πως το 2013 χάκερ του Συριακού Ηλεκτρονικού Στρατού, τα μέλη του οποίου αρχικά στήριζαν το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Ασαντ, εισέβαλαν στον λογαριασμό του Associated Press στο Twitter και κατάφεραν να αναρτήσουν μήνυμα που ανέφερε πως μια βόμβα που εξερράγη στον Λευκό Οίκο, επέφερε τον τραυματισμό του Μπαράκ Ομπάμα. Εως ότου να διορθωθεί το ψευδές τιτίβισμα, το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης είχε ήδη χάσει 100 δισεκατομμύρια δολάρια.

3. Βιοασφάλεια

Η βιοασφάλεια αφορά σε γενικές γραμμές τη δυνατότητα αντιμετώπισης αρνητικών και αναπάντεχων εξελίξεων που σχετίζονται με βιολογικούς παράγοντες όπως είναι οι πανδημίες, τα εργαστηριακά ατυχήματα/δυστυχήματα, οι τρομοκρατικές επιθέσεις με βιολογικά μέσα και ο βιολογικός πόλεμος. Η πρόοδος της τεχνολογίας και η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού καθιστούν και τις τέσσερις απειλές εξαιρετικά επικίνδυνες. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των βιολογικών απειλών είναι ο παραλυτικός φόβος που προκαλούν στους ανθρώπους.

4. Τεχνολογική διατάραξη

Ο κίνδυνος όχι μόνον είναι υπαρκτός αλλά και εντείνεται διαρκώς καθώς, όσο περισσότερο δικτυώνονται οι κοινωνίες τόσο περισσότερο εξαρτώνται από την αλληλοσύνδεση τεχνολογικών συστημάτων τα περισσότερα από τα οποία δεν σχεδιάστηκαν με γνώμονα την ασφάλεια. Ειδικά για τις ΗΠΑ πολλοί υποστηρίζουν πως οι ψηφιακές υποδομές της χώρας δέχονται ήδη επίθεση. Φέτος, μια άσκηση που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί για να διαπιστωθεί η ετοιμότητα των αμερικανικών αρχών για την αντιμετώπιση μιας εκτεταμένης κυβερνοεπίθεσης από τη Ρωσία, ακυρώθηκε τελικά τον περασμένο Μάρτιο λόγω της πανδημίας.

Σύμφωνα με το σενάριο, ρώσοι χάκερ, έχοντας βάλει στο στόχαστρό τους τις υποδομές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, επρόκειτο να αποπειραθούν να θέσουν εκτός λειτουργίας τμήματα του ηλεκτρικού δικτύου των ΗΠΑ. Ρώσοι χάκερ έχουν ήδη πραγματοποιήσει κυβερνοεπιθέσεις κατά της Ουκρανίας, καταφέρνοντας πράγματι να θέσουν εκτός λειτουργίας το ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας. Εχουν επίσης μπλοκάρει τις δραστηριότητες πολυεθνικών εταιρειών, επιφέροντας ζημιές εκατοντάδων εκατομμυρίων ενώ έβαλαν και κατά θεσμών που προάγουν την πολυμέρεια και τη διεθνή αλληλεγγύη.

Κυβερνοεπιθέσεις κατά στόχων στο εξωτερικό έχουν πραγματοποιήσει και χάκερ από τη Βόρεια Κορέα, βάλλοντας επιτυχώς για παράδειγμα κατά του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Βρετανίας. Συγχρόνως, η αυξανόμενη πολυπλοκότητα και η διασύνδεση των διαφόρων δικτύων που υποστηρίζουν την καθημερινή ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων, καθιστά ολοένα και πιο πιθανό το ενδεχόμενο να βρεθεί αντιμέτωπη η ανθρωπότητα με τις συνέπειες μιας «ψηφιακής αστοχίας». Κι αυτό επειδή το να θέσουν ηλεκτρικά δίκτυα εκτός λειτουργίας και να προκαλέσουν ζημιές στη Wall Street μπορούν να το κάνουν, πέρα από τους χάκερ, και οι αλγόριθμοι, απλά και μόνο παρερμηνεύοντας μια σχετικά ασήμαντη πληροφορία.

5. Πυρηνικά όπλα

Οι πολίτες τείνουν πλέον, έχοντας κουραστεί έπειτα από τόσα χρόνια που γίνεται λόγος για την απειλή των πυρηνικών όπλων, να υποτιμούν τον κίνδυνο. Στις σχετικές λίστες απειλών, ωστόσο, όλων των ισχυρών κρατών του κόσμου τα πυρηνικά όπλα κατατάσσονται ακόμα στις πρώτες θέσεις. Τόσο μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ όσο και μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου οι αξιωματούχοι ασφαλείας ανησυχούσαν κυρίως για το ενδεχόμενο μια τρομοκρατική οργάνωση, για παράδειγμα, να μπορέσει να αποκτήσει, κλέβοντάς τα ή αγοράζοντάς τα, πυρηνικά όπλα. Η ανάληψη, όμως, διμερών πρωτοβουλιών από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία είχε ως αποτέλεσμα να ληφθούν μέτρα για την καλύτερη προστασία των διάσπαρτων στην αχανή πρώην σοβιετική επικράτεια αποθηκών που ήταν γεμάτες με πυρηνικά όπλα ενώ κάποιες από αυτές εκκενώθηκαν εντελώς.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η διαρκής μάχη κατά της τρομοκρατίας περιόρισε σημαντικά τις επιχειρησιακές δυνατότητες αρχικά της Αλ Κάιντα και στη συνέχεια του ISIS, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την απόκτηση πυρηνικών όπλων από τους ισλαμιστές τρομοκράτες. Σήμερα, ωστόσο, τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η μεγαλύτερη πρόκληση όσον αφορά τα πυρηνικά όπλα είναι και πάλι η στάση των κρατών (και των ηγετών) που τα διαθέτουν, με τους ειδικούς να προειδοποιούν πως πλέον κινδυνεύουμε από «ακούσιους πολέμους», από πολέμους, δηλαδή, που θα μπορούσαν να ξεσπάσουν κατά λάθος, όχι μόνον μεταξύ των ΗΠΑ και της Βόρειας Κορέας αλλά και μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας ή της Ρωσίας.

6. Κλιματική αλλαγή

Ελάχιστοι είναι πλέον εκείνοι (τουλάχιστον μεταξύ των ειδικών) που δεν αναγνωρίζουν πως η κλιματική αλλαγή δεν απειλεί άμεσα μόνον τον πλανήτη αλλά και την γεωπολιτική σταθερότητα ανά την υφήλιο και αυτό εξηγεί γιατί, πέρα από τους επιστήμονες, εξαιρετικά ανήσυχοι όσον αφορά τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης είναι και οι αξιωματούχοι ασφαλείας πολλών δυτικών κρατών.

Στην περσινή έκθεση αξιολόγησης κινδύνων ανά τον κόσμο, οι επικεφαλής των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών δεν παρέλειψαν να υπογραμμίσουν πως η περιβαλλοντική υποβάθμιση που συντελείται σε κάθε γωνιά τη Γης και η κλιματική αλλαγή «ενδέχεται να εντείνουν σημαντικά τον ανταγωνισμό για φυσικούς πόρους, την οικονομική δυσχέρεια και την κοινωνική δυσφορία καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αλλά και μετά. Οι κλιματικές απειλές εντείνονται, θέτοντας σε κίνδυνο τις υποδομές, την υγεία και την επισιτιστική ασφάλεια», όχι μόνον των ΗΠΑ αλλά ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Σήμερα βρισκόμαστε ήδη στο μετά και λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη απροθυμία των ΗΠΑ και της Κίνας να αναλάβουν άμεσα τις τεράστιες ευθύνες τους, θα πρέπει να αποδεχτούμε πως μάλλον είναι απίθανο πλέον να αποτραπούν τα χειρότερα σενάρια όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Αρκεί να σημειωθεί πως βασική προϋπόθεση για την αποφυγή τους είναι καταρχάς η μείωση των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 7% σε ετήσια βάση καθ’ όλη σχεδόν την επόμενη δεκαετία. Στόχος ανέφικτος εάν αναλογιστούμε πως παρά την σχεδόν ολική παράλυση των οικονομιών και των κοινωνιών όλου του κόσμου που επέφερε η πανδημία, αδειάζοντας συγχρόνως τους ουρανούς από αεροπλάνα και τους δρόμους από αυτοκίνητα, σύμφωνα με τις προβλέψεις των ειδικών έως το τέλος του τρέχοντος έτους η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα ανέλθει γύρω στο 8%.

7. Ο αντίκτυπος της πανδημίας στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων

Πέραν όλων των άλλων, εκτιμάται επίσης πως η πανδημία θα επιταχύνει και την ανακατανομή ισχύος που συντελείται στη διεθνή σκηνή κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών, στο πλαίσιο της οποίας «η Αμερική υποχωρεί και η Κίνα ενισχύεται ενόσω κλονίζεται η δημοκρατική ενότητα της Ευρώπης». Εστιάζοντας στην Αμερική οι δημοσιογράφοι του Politico επισημαίνουν πως το ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διαχειρίζονται «ολέθρια» την πανδημία, αποδεικνύει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου πως δεν μπορούν πλέον να βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην εκάστοτε αμερικανική κυβέρνηση για την αντιμετώπιση των όποιων παγκόσμιων κρίσεων. Αυτό σημαίνει πως όταν τελικά απαλλαχτεί οριστικά η ανθρωπότητα από τον κορονοϊό, σε ένα ή δύο χρόνια, δεν αποκλείεται οι ΗΠΑ να διαπιστώσουν πως κατά τη διάρκεια της πανδημίας έπαψαν να αποτελούν, έπειτα από 75 χρόνια απόλυτης κυριαρχίας, την ηγέτιδα δύναμη του πλανήτη.

8. Το άγνωστο

Αποτελεί μία από τις βασικές και μόνιμες ανησυχίες των ειδικών στην πρόβλεψη, την ανάλυση και τη διαχείριση κινδύνων: το γεγονός ότι, παρά τα εντυπωσιακά άλματα των επιστημών και της τεχνολογίας, εξακολουθούμε ουσιαστικά να γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα για τον κόσμο που μας περιβάλλει και τις όποιες πολλές απειλές εγκυμονεί. «Το γεγονός πως δεν καταβάλλονται μεγάλης κλίμακας προσπάθειες για την κατανόηση των υπαρξιακών απειλών μοιάζει με αποτυχία. Δυσκολευόμαστε ήδη στην ιεράρχηση των κινδύνων που γνωρίζουμε και είμαστε αμελείς όσον αφορά την εξέταση των κινδύνων που δεν έχουμε κατηγοριοποιήσει, παρότι διακρίνονται στον ορίζοντα», εξήγησε ο Τζέισον Μάθενι, επικεφαλής του Κέντρου Ασφάλειας και Αναδυόμενων Τεχνολογιών του πανεπιστημίου Τζόρτζταουν και πρώην στέλεχος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών.

Σύμφωνα με τον αμερικανό ειδικό είναι πάρα πολύ πιθανό το να μην καταφέρει η ανθρωπότητα να προβλέψει εγκαίρως την επόμενη μεγάλη απειλή που θα κληθεί να αντιμετωπίσει, οπότε πρέπει άμεσα τόσο οι ΗΠΑ όσο και τα υπόλοιπα κράτη του κόσμου να εργαστούν εντατικά με στόχο να καταστούν οι κοινωνίες τους πιο ανθεκτικές αλλά και προσαρμοστικές στο απρόβλεπτο. Το χάος, ωστόσο, που προκάλεσε και εξακολουθεί να προκαλεί «μια πανδημία σχετικά ήπιας μορφής δεν αποτελεί καλό οιωνό».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News