Μία αμφιλεγόμενη ιστορική προσωπικότητα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο πάπας Πίος ΙΒ’, ο πάπας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατηγορείται ότι αν και γνώριζε για τα γερμανικά εγκλήματα στην Πολωνία και στην Ουκρανία εις βάρος των εκεί εβραϊκών πληθυσμών ουδέν έπραξε και, επιπλέον, κράτησε αυτές τις πληροφορίες για τον εαυτό του και δεν ενημέρωσε την αμερικανική κυβέρνηση όταν αυτή του ζήτησε πληροφορίες.

Τα στοιχεία που αποδεικνύουν τις παραπάνω αιτιάσεις προέρχονται από έγγραφα που μελέτησε ομάδα γερμανών πανεπιστημιακών, του Πανεπιστημίου του Μίνστερ, με επικεφαλής έναν ιστορικό βραβευμένο από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία κιόλας, τον 60χρονο Χούμπερτ Βολφ. Το θέμα έφερε στην επικαιρότητα δημοσίευμα της Washington Post η οποία επικαλείται πηγές από τη Γερμανία.

Σύμφωνα με τους Γερμανούς, ο πάπας Πίος ο 12ος είχε γνώση των σφαγών στη Βαρσοβία και στο Λβιβ (Λβοβ, τον καιρό του πολέμου) που διέπραηαν οι Γερμανοί. Οι καθηγητές δεν είχαν πολύν καιρό στη διάθεσή τους για διεξοδική έρευνα στα αρχεία του πάπα, τα οποία άνοιξαν στο Βατικανό την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου αλλά έκλεισαν και πάλι έπειτα από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού, ωστόσο κατάφεραν να εντοπίσουν τις αποδείξεις που γύρευαν.

Τον Σεπτέμβριο του 1942, ένας αμερικανός διπλωμάτης έδωσε στο Βατικανό μια μυστική έκθεση η οποία τεκμηρίωνε τη δολοφονία 100.000 εβραίων στη Βαρσοβία, ενώ ανέφερε και ότι 50.000 Εβραίοι είχαν σκοτωθεί στην Ουκρανία. Οι Αμερικανοί ζήτησαν από το Βατικανό επιβεβαίωση των στοιχείων της έκθεσης από δικές του πηγές, αλλά έλαβαν ως  απάντηση ότι το Βατικανό δεν δύναται.

Μέχρι την αποκάλυψη των εγγράφων, ο πάπας είχε κακή φήμη βέβαια, εξαιτίας της σιωπής του κατά τη διάρκεια του πολέμου που συγκλόνισε την Ευρώπη, της «ουδέτερης στάσης» απέναντι στο ναζιστικό φαινόμενο και στην εξόντωση των εβραίων, αλλά δεν είχε κατηγορηθεί ότι γνώριζε λεπτομέρειες προερχόμενες από ένα εκτεταμένο δίκτυο και ότι, ακολούθως, τις απέκρυψε.

Η αμερικανική εφημερίδα μάλιστα γράφει ότι ένας βοηθός του τον προέτρεψε να καταστήσει τις εν λόγω πληροφορίες απόρρητες, θεωρώντας παρακινδυνευμένο να εμπιστευτεί το Βατικανό αναξιόπιστες εβραϊκές πηγές από την Πολωνία και την Ουκρανία. Τώρα οι γερμανοί ιστορικοί πιθανολογούν ότι το Βατικανό «έθαψε» τα συγκεκριμένα έγγραφα στην παχιά σκόνη με σκοπό να προστατεύσει την υστεροφημία του πάπα.

Υπάρχουν πάντως και οι υπερασπιστές του αδιαμφισβήτητα αντικομμουνιστή πάπα Πίου του 12ου, οι οποίοι ισχυρίζονται πως ό,τι μπόρεσε έκανε για να προστατεύσει τους εβραίους της Ιταλίας από τους χιτλερικούς διώκτες τους, κρύβοντας κόσμο ακόμη και στα κτίρια του Βατικανού (περί τα 4.000 άτομα).

Αν ισχύουν τα παραπάνω, άλλο τόσο γεγονός είναι η συμμετοχή καρδιναλίων και εν γένει κληρικών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στο μεταπολεμικό δίκτυο διαφυγής (στην Αμερική, κυρίως) κορυφαίων στελεχών του χιτλερισμού. Οι πιο γνωστές περιπτώσεις τέτοιας χείρας βοηθείας από χριστιανούς σε παγανιστές (ναζιστές) αφορούν τις περιπτώσεις του Αϊχμαν και του Μένγκελε. (Κάποιοι εξακολουθούν να επιμένουν και για την περίπτωση του Μπόρμαν, παρά το ότι η Γερμανία τελικώς αναγνώρισε το πτώμα του επισήμως το 1998, δηλώνοντας έτσι ότι αυτοκτόνησε στη Γερμανία το 1945.)

Ο ιστορικός λόγος του

Ο πάπας Πίος ο 12ος ηγήθηκε της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από το 1939 έως το 1958. Μπροστά στα τρομερά γεγονότα του Β’ ΠΠ παρέμεινε καθολικά σιωπηλός, με μία σημαντική εξαίρεση: στις 24 Δεκεμβρίου 1942 εξεφώνησε στα Ιταλικά έναν από τους πλέον αμφιλεγόμενους χριστουγεννιάτικους λόγους της Ιστορίας, ο οποίος μετεδόθη από το ραδιόφωνο.

Σε αυτόν ο ποντίφικας έκανε αναφορές σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους οι οποίοι, χωρίς δικό τους φταίξιμο, μόνο και μόνο λόγω της εθνικότητάς τους ή της φυλής τους, καταδικάστηκαν σε θάνατο ή σε σταδιακή εξόντωση. Σε αυτό το μήνυμα ούτε οι εβραίοι ονοματίστηκαν ούτε οι τσιγγάνοι ούτε οι Σλάβοι. Και, εννοείται, ούτε οι Γερμανοί.

Ο Βολφ λέει τώρα ότι οι γερμανοί ρωμαιοκαθολικοί ουδέποτε άκουσαν εκείνο το παπικό χριστουγεννιάτικο μήνυμα, παρά μόνο οι ναζιστές: «Αν ο πάπας ήθελε το μήνυμά του να φθάσει στους γερμανούς πιστούς, τότε θα μπορούσε να μιλήσει στα Γερμανικά». Και συνεχίζει: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πάπας γνώριζε για την εξόντωση των εβραίων. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι πότε το έμαθε πρώτη φορά και αν πίστεψε σε αυτές τις πληροφορίες».

• Ας σημειωθεί και αυτό το ενδιαφέρον στοιχείο: η είδηση για τις αποκαλύψεις που ακολούθησαν την έρευνα στα αρχεία του πάπα Πίου του 12ου καταχωρίζεται στον παγκόσμιο Τύπο την 30ή Απριλίου 2020. Δηλαδή, κατά την 75η επέτειο της  αυτοκτονίας του Χίτλερ στο μπούνκερ του Βερολίνου…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News