Τα «παλιά» τα χρόνια, τότε που υπήρχαν ακόμη οι κοινότητες, η ΚΕΔΕ ήταν ΚΕΔΚΕ και δεν υπήρχε Netflix, οι δήμαρχοι – ως ιδιότητα κι αξίωμα δημόσιο –φιγουράριζαν τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο με πηχυαίους τίτλους στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, ως βασικοί ύποπτοι για τη διαφθορά στη χώρα. Κι οι δήμοι τους (σσ: μαζί με τις εφορίες) ως πιθανοί θύλακες λαμογιάς και καπατσοσύνης. Δεν ήταν φενάκη τα οικονομικά σκάνδαλα και οι παρατυπίες, η προστασία νυχτερινών κέντρων και οι συμβάσεις – μαϊμούδες που τίναζαν στον αέρα τους προϋπολογισμούς των δήμων. Δεν ήταν ψευδαίσθηση ο κύκλος των μιλημένων εργολάβων και τα φίλα προσκείμενα στους δημάρχους πρόσωπα που λυμαίνονταν κοινοτικές επιχορηγήσεις. Αλήθεια ήταν.

Από τότε, κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση εκσυγχρονίστηκε σε μεγάλο βαθμό, απέκτησε σοβαρότερους και πιο συγκροτημένους εκπροσώπους, διδάχθηκε από τα λάθη του παρελθόντος. Οσα κατάλοιπα κι αν βλέπει κανείς, πελατειακού κράτους, η χώρα έχει προχωρήσει ένα βήμα μπροστά.

Η είδηση, με αφορμή την οικεία κοινή υπουργική απόφαση, για το αναπτυξιακό πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» που θα φέρει 2,5 δισ. ευρώ – ζεστό χρήμα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Tαμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, στα χέρια δημάρχων και περιφερειαρχών, είναι ασφαλώς μια είδηση πανηγυρική για την Αυτοδιοίκηση: δεν θα της επιτρέψει να μιζεριάσει στην πιο δύσκολη φάση – όχι μόνο για την Ελλάδα, για την ανθρωπότητα ολόκληρη. Τον καιρό του κορονοϊού, την εποχή που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει ύφεση που θα φθάσει το 10% και μαύρες μέρες στην Οικονομία, οι αυτοδιοικητικοί θα έχουν μπροστά τους μια λαμπρή ευκαιρία για έργα πνοής κι αλληλεγγύης, προσφέροντας 40.000 θέσεις εργασίας – όταν ο δείκτης του φαινομένου υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες, αγγίζοντας το 22,3%.

Είναι πολλοί οι γνωρίζοντες, ενίοτε αντιπολιτευόμενοι, που μιλάνε για τον κίνδυνο επικείμενου πάρτι, για πανίσχυρο εργαλείο που ενδεχομένως η ίδια η Αυτοδιοίκηση υποβιβάσει σε λύση εμβαλωματική. Σε κάθε περίπτωση, τα ερωτήματα που ξεπηδούν, είναι κομβικά.

Πρώτο και καλύτερο, η ωριμότητα των έργων. Στην τηλεδιάσκεψη που είχε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον μπροστάρη του προγράμματος,υπουργό Εσωτερικών Τάκη Θεοδωρικάκο (το «τρέχουν» μαζί του, οι υπουργοί Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας και Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης), του το έθεσε ξεκάθαρα: «Το πιο βασικό είναι κατά το πόσον οι δήμοι έχουν τη δυνατότητα να ωριμάσουν γρήγορα έργα, ώστε να μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα και να τα υλοποιήσουν», τόνισε ο Πρωθυπουργός.

Πόσο έτοιμοι είναι λοιπόν οι δήμοι, για υλοποίηση δράσεων με ορίζοντα το 2023; Ώριμα έργα, σημαίνει έργα που ερείδονται σε μελέτες. Αν είναι ήδη ώριμα τα έργα αυτά, και πληρούν τις προδιαγραφές, γιατί δεν έχουν ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ ή το ΕΠΑ, το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης; Ο φόβος του να τσουβαλιάσουν δήμαρχοι έργα με αδυναμίες, που έχουν απορριφθεί από άλλα προγράμματα, είναι υπαρκτός. Φωνάζει και αντιπολιτεύεται ο ΣΥΡΙΖΑ το «Αντώνης Τρίτσης», αλλά στον δικό του – εξίσου καλών προθέσεων – «Φιλόδημο», υπήρξαν αρκετά έργα που δεν διέθεταν την απαιτούμενη ωριμότητα.

Δεύτερον και εξίσου κρίσιμο: θα πρέπει να διασφαλιστεί πλήρως ότι τα λεφτά αυτά θα πιάσουν τόπο, θα αξιοποιηθούν δηλαδή κατά τον βέλτιστο δυνατό τρόπο – ουδείς θέλει κι άλλα συντριβάνια σε πλατείες. Τα 2,5 δισ. δεν είναι απλώς κινητήριος μοχλός της αγοράς, μπορούν να μετεξελιχθούν σε ευκαιρία για έργα υψηλής ανταποδοτικότητας. Ακριβώς μετά την έλευση της πανδημίας, θα ήταν κρίμα – τώρα, μεγαλύτερο παρά ποτέ – να μην υπάρξουν κοινωνικές δομές και παρεμβάσεις αλληλεγγύης, δράσεις με επίκεντρο τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, ενδυνάμωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας τώρα που δοκιμάζονται τα συστήματα υγείας, στήριξη των αδύναμων. Ο κορονοϊός έχει αναχθεί αυτομάτως σε πυξίδα, και ποιοτικό κριτήριο, θα ήταν ολέθριο λάθος να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα αυτό, έργα με προφανή οψιόν χρηματοδότησης από άλλες πηγές, πχ. το ΕΣΠΑ. Το ίδιο το «Αντώνης Τρίτσης» τα ευαγγελίζεται όλα αυτά, θα πρέπει να τα «κλειδώσει» κιόλας.

Τρίτο και βασικό: το περίφημο monitoring, ο έλεγχος και η παρακολούθηση των έργων, οφείλεται να είναι ο αυστηρότερος δυνατός, ώστε να μη χωρέσουν μαϊμουδιές, δοσοληψίες, πρακτικές Μεσαίωνα, να μην επιτραπούν «καλόγεροι» που θα βαφτίζουν ψάρι το κρέας, για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της Σαρακοστής. Ας έχει τον νου του ο κ. Θεοδωρικάκος και η όποια Επιτροπή, για την αποτελεσματική ταυτοποίηση των έργων και την απουσία «μαύρων κουτιών». Ας είναι σε εγρήγορση και οι ίδιοι οι τοπικοί άρχοντες : η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων – που δίνει το 1,5 δις, τα περισσότερα δηλαδή απ’ τα λεφτά αυτά – δεν αστειεύεται. Έχει τη δυνατότητα ελέγχου τόσο των προδιαγραφών ενός εκάστου έργου, όσο και της προόδου του, με επισκέψεις και αυτοψίες ιδίοις όμμασι.

Στο παρελθόν – από όσο είναι σε θέση να γνωρίζει το Protagon -, μια φορά το ίδιο το ελληνικό Δημόσιο (χωρίς διάθεση παρατυπίας, και μάλλον από κακό σχεδιασμό) τόλμησε να ομολογήσει ελαφρά τη καρδία ότι διέθεσε ποσό για διαφορετικό σκοπό από τον οποίο είχε προβλεφθεί, και επιτελικά στελέχη θυμούνται ακόμη τον κακό χαμό που είχε επακολουθήσει. Κατέφθασε σε χρόνο ρεκόρ αποστολή από το Λουξεμβούργο, όπου η καρδιά της Τράπεζας, και χίλιοι μύριοι ειδικοί ενεπλάκησαν για να μετριασθούν οι συνέπειες. Σημειωτέον: σε χειρότερες εκδοχές συνεργασίας με κράτη – μέλη, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει κατά καιρούς βρεθεί σε ανοικτή γραμμή και με την OLAF, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης.

Η πρωτοβουλία είναι βεβαίως στα σπάργανα ακόμη, μόλις υπεγράφη η σχετική ΚΥΑ, μια ιδέα παρόλα αυτά θα ήταν να μην υπάρχει απλώς ένα δάκτυλο που να κουνιέται απαγορευτικά για κάθε λογής πονηρούς, αλλά σκιά πραγματικά ατιμωτική: διαθέτει το θάρρος και την πρόνοια το σύστημα, να τους αποκλείει από μελλοντικά εργαλεία χρηματοδότησης;

Θα ήταν άδικο να βρεθεί η χώρα υπόλογη καθ΄οιονδήποτε τρόπο για έργα αετονύχηδων, που δε θα συνάδουν με τον μεγαλόπνοο χαρακτήρα του προγράμματος. Άδικο για τον πολίτη, που θα πληρώσει τον λογαριασμό – το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (δια αυτού θα αποπληρώνεται το αναπτυξιακό δάνειο που θα χορηγηθεί στην Αυτοδιοίκηση), λεφτά του έλληνα πολίτη είναι. Άδικο για την ίδια την Αυτοδιοίκηση, τον κατεξοχήν δημοκρατικό θεσμό στη χώρα, και τους εκπροσώπους της, που ίσως καταφέρουν να απογειώσουν τις τοπικές κοινωνίες τους, χωρίς αναταράξεις, και να συμβάλουν στην ανασυγκρότηση της χώρας τη δύσκολη «επόμενη μέρα».

Άδικο και για το brand που έχει καταφέρει με την πειθαρχία της, η Ελλάδα να δημιουργήσει. Συνιστά επιταγή, η σοβαρότητα να μην εξαντληθεί στα σημερινά μέτρα, αλλά να διατρέξει εγκάρσια και κάθετα τις δράσεις. Σε κρίση είμαστε (υγειονομική), σε κρίση θα παραμείνουμε (οικονομική). Η ευθύνη βαραίνει όλους τους stakeholders – τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα. Ας μη χαθεί αυτό το πλεονέκτημα. Ηθικό είναι κι αυτό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News