Τα ελληνικά Γράμματα πενθούν. Οπως πενθεί και η αθωότητά μας. Ηταν η συγγραφέας του «Μεγάλου περίπατου του Πέτρου» των σχολικών μας χρόνων. Αλλά και αυτή της «Αρραβωνιαστικιάς του Αχιλλέα» για όταν μεγαλώσαμε. Στη δύση της ζωής της κάθισε και έγραψε το «Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά». Εζησε ακόμα λίγα χρόνια. Η Αλκη Ζέη έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 97 ετών.

«Είχα μια ζωή με πολλές αφετηρίες…» έλεγε. Και είχε δίκιο. Αθήνα, Σάμος, Σοβιετική Ενωση, Παρίσι, πάλι Αθήνα και πάντα μια ματιά αθώα αλλά και συνάμα διεισδυτική στα πράγματα, στους κόσμους και στις ταραγμένες εποχές που περιέγραφε.

«Τα πρώτα παιδικά χρόνια σε σφραγίζουνε και κατά κάποιο τρόπο είναι πυξίδα για την υπόλοιπη ζωή σου. Νομίζω ότι σχηματίζεσαι στα πρώτα παιδικά χρόνια και είμαι πολύ ευτυχισμένη που τα πέρασα έτσι» είχε πει.

Η Αλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα του Μεσοπολέμου –ήταν Δεκέμβριος του 1923. Ο πατέρας της καταγόταν από την Κρήτη και η μητέρα της από τη Σάμο, όπου πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια. Παντρεύτηκε τον θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου, που πέθανε το 1991. Απέκτησαν δύο παιδιά.

Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας, στο τμήμα σεναριογραφίας.

Από το 1954 έως το 1964 έζησε σαν πολιτική πρόσφυγας στη Σοβιετική Ενωση. Το 1964 επιστρέφει οικογενειακώς στην Ελλάδα, για να ξαναφύγουν πάλι όλοι μαζί με τον ερχομό της Χούντας το 1967. Αυτήν τη φορά ο τόπος διαμονής τους είναι η Γαλλία, και συγκεκριμένα το Παρίσι, απ’ όπου επιστρέφουν μετά τη δικτατορία.

Από πολύ μικρή ασχολήθηκε με το γράψιμο. Στις πρώτες ακόμη τάξεις του Γυμνασίου άρχισε να γράφει κείμενα για το κουκλοθέατρο. Ένας από τους ήρωες που δημιούργησε, ο Κλούβιος, έγινε κατοπινά ο ήρωας του γνωστού κουκλοθέατρου «Μπαρμπα-Μυτούσης».

«Εκείνο που κυρίως πίστευα τότε είναι ότι μέσα στη ζωή, όπως βάζεις τα παπούτσια σου κάθε πρωί, έτσι πρέπει να πάρεις και ένα βιβλίο» είχε πει.

Πρώτο της μυθιστόρημα ήταν «Το καπλάνι της βιτρίνας» (1963), που το έχει εμπνευστεί από τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο και είναι σχεδόν αυτοβιογραφικό. Ακολούθησε μια σειρά μυθιστορημάτων για παιδιά, και το 1987 κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο για μεγάλους, «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα». Το 2013 κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό της βιβλίο «Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο», και το 2017 το «Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά».

Το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της.

«Ευτυχισμένο παιδί είναι εκείνο που έχει όνειρα – ο σκοπός του γονιού είναι να ξεψαχνίσει τα θέλω του και να το βοηθήσει να τα πραγματοποιήσει», έλεγε και αυτό έβγαινε μέσα από τα βιβλία της.

Το «Καπλάνι της βιτρίνας», το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο- σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό.

Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της Αλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό. «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», «Το καπλάνι της βιτρίνας» και «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου», συμπεριλαμβάνονται στα διαχρονικά ευπώλητα βιβλία της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες. Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα. Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.

Η Ζέη θεωρείται -και δικαίως- πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία.

Το 2012 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κύπρου. Το 2014 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2015 απέσπασε την ίδια τιμή από το Πανεπιστήμιο Πατρών της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών.

Τον Ιανουάριο του 2015 έλαβε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής, διάκριση που αποδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε διαπρεπείς προσωπικότητες των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2015 τιμήθηκε από τη Γαλλία με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres).

Η κηδεία της Αλκης Ζέη θα γίνει την Τρίτη από το Α΄Νεκροταφείο, όπου αναπαύεται και ο σύζυγος της Γιώργος Σεβαστίκογλου. Θα συναντηθούν ξανά ύστερα από 29 χρόνια…

«Φωτεινό ορόσημο των Γραμμάτων μας» χαρακτήρισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος την Αλκη Ζέη, υπογραμμίζοντας παράλληλα, ότι θα είναι πάντα μαζί μας ως κορυφαίο υπόδειγμα πνευματικής προσωπικότητας.

Τη σπουδαία συγγραφέα αποχαιρέτησε με μήνυμά του στο Twitter ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Η «γιαγιά Άλκη», όπως ήθελε να την λέμε, δεν είναι πια εδώ. Πιο φτωχά τα ελληνικά γράμματα χωρίς τη γραφή της, πιο λυπημένη η κοινωνία μας χωρίς τη φωνή της. Συλλυπητήρια στους δικούς της ανθρώπους.

— Prime Minister GR (@PrimeministerGR) February 28, 2020

Από την πλευρά του ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, σε ανάρτησή του στο Facebook, έγραψε:

Ο Πρόεδρος της Βουλής, Κωνσταντίνος Τασούλας, σημείωσε:

«Αποχαιρετούμε σήμερα με θλίψη την Αλκη Ζέη, την πολυαγαπημένη συγγραφέα μικρών και μεγάλων, τη δημιουργό έργων που αποτέλεσαν σταθμούς στην ελληνική λογοτεχνία για παιδιά.

» Η Αλκη Ζέη με τα σπουδαία κείμενα της, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πάνω από είκοσι γλώσσες, κατάφερε να ταξιδέψει το ελληνικό παιδικό μυθιστόρημα πέρα από τα σύνορα της χώρας μας και να “μιλήσει” με τις συναρπαστικές της ιστορίες, στις ψυχές εκατομμύριων παιδιών και εφήβων παγκοσμίως, κάνοντας τους να αγαπήσουν τα βιβλία και τη λογοτεχνία.

Αποτύπωνε πάντα τις προσωπικές της εμπειρίες υπό το πρίσμα των πολιτικών γεγονότων, με ένα τρόπο άμεσο και ιδιαίτερο, δημιουργώντας εμβληματικά βιβλία όπως “Το καπλάνι της βιτρίνας”, για τα οποία έλαβε σπουδαίες διακρίσεις στη διάρκεια της μακράς πορείας της.

Ο θάνατός της αποτελεί μεγάλη απώλεια για τα σύγχρονα ελληνικά γράμματα.

Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους της».

Στο συλλυπητήριο μήνυμά της, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ανέφερε:

«Με το έργο της και τη δημιουργική κοινωνική της παρουσία, η Αλκη Ζέη χαρακτήρισε και άφησε το αποτύπωμά της σε μια ολόκληρη κατηγορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Μαζί της μεγάλωσαν διαδοχικά γενεές. Γιαγιάδες και παππούδες, αλλά και τα παιδιά τους, γονείς οι ίδιοι σήμερα, και τα δικά τους παιδιά. Δεν ήταν απλώς η αγαπημένη συγγραφέας, που γνώρισε τεράστια επιτυχία και αναγνώριση. Αν μέναμε εκεί θα μειώναμε αυτό που ήταν στην πραγματικότητα: Γιατί η Αλκη Ζέη πέρα από βραβεία, διακρίσεις και υψηλές πωλήσεις, ήταν η λατρεμένη γιαγιά και ταυτόχρονα η απολύτως νεανική παρουσία, η προσωποποίηση της εφηβείας στο διηνεκές. Με την προσωπική γραφή της δημιούργησε ένα εντελώς νέο είδος, το εφηβικό μυθιστόρημα, που εμπεριείχε ιστορικά στοιχεία με ένα τρόπο άμεσο και διακριτό! Χρησιμοποίησε τις αυτοβιογραφικές της αναφορές μετατρέποντας τις σε συναρπαστικές ιστορίες. Από εκείνες που σε κάνουν να γυρίζεις στη δική σου εφηβεία, σπεύδοντας να διαβάσεις την επόμενη σελίδα. Η Αλκη δε μιμήθηκε τη νεανική γλώσσα ούτε την ευαισθησία της παιδικής ηλικίας. Τα κατείχε απόλυτα και ζούσε με αυτά! Αφηγήθηκε τις ιστορίες της χωρίς να καταφεύγει στη νοσταλγία. Εζησε η ίδια μια ζωή, σχεδόν μυθιστορηματική, με πολλές δυσκολίες, τις οποίες αντιμετώπισε με χαμόγελο και γενναιότητα. Το εμβληματικό της “Καπλάνι της Βιτρίνας“, με τις αμέτρητες μεταφράσεις σε όλο τον κόσμο, γράφεται “για αναγνώστες από 11 έως 111 ετών”. Είναι διαπίστωση απόλυτα ακριβής. Το έργο της ανήκει σε όλους μας και σε όλες τις ηλικίες. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένειά της και στους φίλους της».

Το Κίνημα Αλλαγής σημείωσε:

«Σήμερα τα ελληνικά γράμματα σημειώνουν άλλη μια πολύ σημαντική απώλεια. Η εμβληματικότερη ίσως συγγραφέας της μεταπολεμικής νεανικής λογοτεχνίας και όχι μόνο, η Άλκη Ζέη ξεκίνησε άλλο ένα μεγάλο ταξίδι.

» Με την ευαίσθητη γραφή της συγκίνησε γενιές ελληνόπουλων και συντρόφεψε τα πρώτα λογοτεχνικά μας αναγνώσματα. Μια αγωνίστρια της ζωής, μετέτρεψε τα βιώματα της γενιάς της, της Κατοχής, της εξορίας, του επαναπατρισμού, της δεύτερης εξορίας, σε δημιουργία και φως. Υπηρέτησε το δύσκολο είδος της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, με εξαιρετικό τρόπο.

» Η ελληνική λογοτεχνία της οφείλει γενιές αναγνωστών και εμείς αποχαιρετούμε την αγαπημένη συγγραφέα των παιδικών μας χρόνων, των παιδικών χρόνων όλων μας».

Η ΚΕ του ΚΚΕ ανέφερε:

«Αποχαιρετούμε με θλίψη την Αλκη Ζέη, που με τα εξαίσια διηγήματα και μυθιστορήματά της ανατράφηκαν ήδη τρεις γενιές.

Τα έργα της αποτέλεσαν τομή στην παιδική – εφηβική λογοτεχνία για το πρωτοπόρο ιδεολογικό, πολιτικό περιεχόμενό τους, σε πείσμα του κυρίαρχου αφηγήματος ότι η πολιτική σκοτώνει τη λογοτεχνία. Είναι έργα που βοηθούν τους νέους ανθρώπους να αναγνωρίσουν την αξία των κοινωνικών αγώνων, να συμμεριστούν τα μεγάλα κοινωνικά ιδανικά, να αγαπήσουν εκείνους που τα υπερασπίζονται, θυσιάζοντας ακόμη και τη ζωή τους, σε αντίθεση με τον ατομικισμό, τη ματαιοδοξία, την ιδιοτέλεια που καλλιεργεί το κυρίαρχο σύστημα από τα παιδικά κιόλας χρόνια.

Γι’ αυτό η ΚΝΕ τιμά και αγκαλιάζει τη λογοτεχνική δημιουργία της Άλκης Ζέη, παρουσιάζοντας μάλιστα σε πρόσφατα Φεστιβάλ της θεατρικά της παιδικής θεατρικής ομάδας εμπνευσμένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα “To καπλάνι της βιτρίνας” και “Κοντά στις ράγες”.

Το σπουδαίο έργο της Άλκης Ζέη οφείλει πολλά στα συνταρακτικά βιώματά της από τη συμμετοχή της στον αντιστασιακό αγώνα, μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, τον εκτοπισμό της από το αστικό κράτος για τη δράση της, την πολιτική προσφυγιά.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια σε όλους τους δικούς της ανθρώπους, συγγενείς και φίλους».

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News