Ζήτησαν από την Κάθριν Τζόνσον το φεγγάρι και τους το έδωσε, γράφει στους New York Times, η Μάργκαλιτ Φοξ, περικλείοντας σε ελάχιστες λέξεις το σπουδαίο έργο της αφροαμερικανίδας μαθηματικού και ερευνήτριας, τον θάνατο της οποίας ανακοίνωσε η NASA τη Δευτέρα 24 Φεβρουαρίου.

Η Κάθριν Τζόνσον, που απεβίωσε πλήρης ημερών σε ηλικία 101 ετών, είχε υπολογίσει τις ακριβείς τροχιές οι οποίες επέτρεψαν στην ιστορική αποστολή Απόλλων 11 (Apollo 11) να προσεδαφιστεί στη Σελήνη στις 20 Ιουλίου 1969. Εξι ώρες μετά την προσσελήνωση, ο αρχηγός της αποστολής Νιλ Αρμστρογκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη – 20 λεπτά αργότερα τον ακολούθησε ο Εντουιν Μπαζ Ολντριν και οι δυο τους έγραψαν ιστορία μένοντας έξω περίπου δύο ώρες και ένα τέταρτο και συλλέγοντας 21,5 κιλά σεληνιακού υλικού πριν επιστρέψουν στη Γη.

Η Τζόνσον γνώριζε καλά ότι ένα μοναδικό σφάλμα θα μπορούσε να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες για το σκάφος και για το πλήρωμα. Οι άψογοι υπολογισμοί της είχαν ήδη συμβάλει στην άψογη προετοιμασία και της επιτυχημένης πτήσης του Αλαν Μπάρτλετ Σέπαρντ Τζούνιορ, ο οποίος ήταν ο πρώτος Αμερικανός που ταξίδεψε στο διάστημα με το διαστημόπλοιο Mercury το 1961.

Και ένα χρόνο αργότερα η μαύρη μαθηματικός είχε επίσης βοηθήσει την αποστολή του Τζον Γκλεν στο Διάστημα, ο οποίος ήταν ο πρώτος Αμερικανός που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη (περιστράφηκε τρεις φορές) μέσα στον θαλαμίσκο Friendship 7 (Φιλία 7) του προγράμματος Μέρκιουρι.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της 33χρονης καριέρας της στο Ερευνητικό Τμήμα Πτήσεων της NASA –το γραφείο από το οποίο ξεπήδησε το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα– και για δεκαετίες μετά, σχεδόν κανείς δεν γνώριζε το όνομά της.

Η κυρία Τζόνσον ήταν μια από τις εκατοντάδες εξαιρετικά μορφωμένες, υπέρμετρα ικανές αλλά και σε μεγάλο βαθμό αφανείς γυναίκες, οι οποίες, πολύ πριν από το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα, εργάστηκαν ως μαθηματικοί της NASA.

Δεν ήταν μόνο το φύλο της που την κράτησε στο περιθώριο για τόσο μεγάλο διάστημα: η Κάθριν Κόλμαν Γκομπλ Τζόνσον, από τη Δυτική Βιρτζίνια, η οποία ξεκίνησε την επιστημονική καριέρα της την εποχή των ρατσιστικών μέτρων του Τζιμ Κρόου, ήταν Αφροαμερικανίδα.

Αργότερα όμως και σε μεγάλη ηλικία, η κυρία Τζόνσον έγινε η πιο διάσημη από τις περίπου 30 μαύρες γυναίκες, οι οποίες στα μέσα του προηγούμενου αιώνα εργάστηκαν ως μαθηματικοί στη διαστημική υπηρεσία των ΗΠΑ και την προκάτοχό της, την Εθνική Συμβουλευτική Επιτροπή Αεροναυτικής.

Την ιστορία τους αφηγήθηκε το ιστορικό δράμα του 2016 «Αφανείς ηρωίδες» («Hidden Figures»), που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο της Μάργκοτ Λι Σέτερλι. Στην ταινία πρωταγωνιστούσε η Ταράτζι Π. Χένσον στον ρόλο της Κάθριν Τζόνσον, ενώ επίσης οι Οκτάβια Σπένσερ και Τζανέλ Μονέ υποδύθηκαν τις συναδέλφους της Τζόνσον, Ντόροθι Βον και Μέρι Τζάκσον.

Το 2017, η ταινία τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερου καστ στα Βραβεία Satellite και στα Βραβεία Σωματείου Ηθοποιών. Ηταν επίσης υποψήφια για τρία Οσκαρ στην 89η τελετή της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου στις κατηγορίες καλύτερης ταινίας, Β’ Γυναικείου ρόλου (Οκτάβια Σπένσερ) και διασκευασμένου σεναρίου. Παρά το γεγονός ότι δεν απέσπασε κανένα Οσκαρ, η υποδοχή που επιφύλαξε το κοινό στην τότε 98χρονη κυρία Τζόνσον όταν ανέβηκε στη σκηνή με τους συντελεστές της ταινίας, ήταν συγκλονιστική. Η κυρία Τζόνσον ήταν η μόνη από τις μαύρες γυναίκες, στις οποίες αναφέρεται στην ταινία, που ζούσε στην πρεμιέρα της, και το πιο γνωστό μέλος της ομάδας.

Το 2015, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα την τίμησε με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, λέγοντας ότι «η Κάθριν Γ. Τζόνσον αρνήθηκε να περιοριστεί  από τις προσδοκίες της κοινωνίας για το φύλο και τη φυλή της, επεκτείνοντας παράλληλα τα όρια της ανθρωπιάς».

Το 2017, η NASA έδωσε το όνομά της σε ένα κτίριο προς τιμήν της, το «Katherine G. Johnson Computational Research Facility», στο Eρευνητικό της Kέντρο Langley, στο Χάμπτον της Βιρτζίνια.

Εκείνη τη χρονιά η εφημερίδα The Washington Post την περιέγραψε ως «τον καλύτερο υπολογιστή». «Υπολογιστές» ήταν ο όρος που χρησιμοποιούσαν παλιά για να περιγράψουν τη δουλειά της Τζόνσον και των συναδέλφων της, όπως παλιότερα τον 19ο αιώνα ονόμαζαν «γραφομηχανές» τις επαγγελματίες δακτυλογράφους.

Οπως άρεσε στην κυρία Τζόνσον να λέει για τη θητεία της στο Langley –από το 1953 μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 1986– ήταν «μια εποχή που οι υπολογιστές φορούσαν φούστες».

«Βοήθησε το έθνος μας να διευρύνει τα σύνορα του Διαστήματος», δήλωσε ο διευθυντής της NASA, Τζιμ Μπράιντεσταϊν, σε δήλωσή του τη Δευτέρα, «ακόμη έκανε τεράστια βήματα που άνοιξαν επίσης τις πόρτες σε έγχρωμες γυναίκες και άνδρες στην παγκόσμια ανθρώπινη προσπάθεια για την εξερεύνηση του Διαστήματος».

Οπως της άρεσε να λέει, η θητεία της στο Langley –από το 1953 μέχρι τη συνταξιοδότησή της το 1986– ήταν «μια εποχή που οι υπολογιστές φορούσαν φούστες», αναφέρει η Μάργκαλιτ Φοξ στους New York Times.

Για μερικά χρόνια στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, οι μαύρες γυναίκες που εργάζονταν ως «υπολογιστές» υποβάλλονταν σε διπλό διαχωρισμό: Δούλευαν σε χωριστά γραφεία, έτρωγαν σε χωριστή τραπεζαρία και χρησιμοποιούσαν χωριστή τουαλέτα. Τις κρατούσαν μακριά από την πολύ μεγαλύτερη ομάδα λευκών γυναικών, που επίσης εργάζονταν ως μαθηματικοί της NASA. Οι λευκές γυναίκες με τη σειρά τους δούλευαν απομονωμένες από τους άνδρες μαθηματικούς και μηχανικούς του οργανισμού.

«Καλή όσο ο καθένας»

Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η εργασία της κυρίας Τζόνσον και των συναδέλφων της –οι μυριάδες υπολογισμοί γίνονταν κυρίως με το χέρι– τους πρόσφερε ένα επίπεδο αποδοχής πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με άλλους της φυλής τους.

«Η NASA ήταν μια πολύ επαγγελματική οργάνωση», δήλωσε η Κάθριν Τζόνσον στον  The Observer of Fayetteville, το 2010. «Δεν είχαν χρόνο να ενδιαφερθούν για το χρώμα μου». Αλλά ούτε και εκείνη ενδιαφερόταν: «Δεν έχω αίσθημα κατωτερότητας», δήλωσε η κυρία Τζόνσον τουλάχιστον μία φορά, «Δεν είχα ποτέ. Είμαι τόσο καλή όσο ο καθένας, αλλά όχι καλύτερη».

Μέχρι το τέλος της ζωής της, η Κάθριν Τζόνσον απέρριπτε τους επαίνους για τον ρόλο της στην αποστολή αστροναυτών στο Διάστημα, κρατώντας τους σε σωστή πορεία και φέρνοντάς τους με ασφάλεια πίσω στην πατρίδα τους. «Εκανα απλώς τη δουλειά μου» την άκουσε η Μάργκοτ Λι Σέτερλι να λέει επανειλημμένα κατά τη διάρκεια της έρευνας για το βιβλίο της.

Αλλά ήταν η δουλειά μιας γυναίκας που γεννήθηκε σε μια εποχή «κατά την οποία είχε μεγαλύτερες πιθανότητες να πεθάνει πριν από τα 35, παρά να τελειώσει το λύκειο», όπως έγραψε η Σέτερλι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News