Ως το 2010 και για πολλές δεκαετίες, το πρώτο πράγμα που έφτιαχναν τα κόμματα μόλις προκηρύσσονταν εκλογές, ήταν τα περίφημα «εκλογικά κέντρα ετεροδημοτών». Μεγάλα καταστήματα που νοικιάζονταν για λίγες βδομάδες ή ελεύθεροι χώροι στο κέντρο της Αθήνας (θυμάμαι πρόχειρα το άδειο τότε οικόπεδο Ακαδημίας και Χαριλάου Τρικούπη) διαμορφώνονταν κατάλληλα για να εξυπηρετήσουν όσους ψηφοφόρους του κόμματος ήθελαν να μετακινηθούν προς τον τόπο που ψήφιζαν. Δωρεάν εννοείται.

Για να αποκτήσετε (οι νεότεροι) μια εικόνα από τα παλιά, υπήρχε ένα γκισέ για κάθε νομό της χώρας. Οποιος για παράδειγμα ήθελε να ψηφίσει στην Καβάλα, πήγαινε στον αντίστοιχο γκισέ και δήλωνε στην κοπέλα που ήταν εκεί πότε ήθελε να πάει και πότε να γυρίσει. Διάλεγε και το μέσο μεταφοράς. Λεωφορείο ή τρένο; Αεροπλάνο ή πλοίο (για τα νησιά); Υπήρχαν και πολλαπλές επιλογές. Αεροπλάνο της Ολυμπιακής ή τσάρτερ; Πλοίο της ακτοπλοΐας ή κρουαζιερόπλοιο; Λεωφορείο των ΚΤΕΛ ή τουριστικό;

Οι οδηγίες των κομμάτων προς τους εθελοντές στα γκισέ ήταν σαφείς. Ο ψηφοφόρος έπρεπε να φύγει οπωσδήποτε, όσο δύσκολος κι αν ήταν ο προορισμός του, όσο σφιχτές κι αν ήταν οι ημερομηνίες του. Ο πολύς κόσμος έπεφτε Σάββατο-Κυριακή για το πήγαινε και Κυριακή-Δευτέρα για το έλα. Μιλάμε για μεγάλου πληθυσμούς, όμως το 90% τελικά βολευόταν. Η βασική μετακίνηση ήταν από την Αθήνα προς την επαρχία και πίσω, όμως καμιά ψήφος δεν αφηνόταν στην τύχη της. Ήθελε κάποιος από το Ηράκλειο να πάει Γιάννενα για να ψηφίσει και να επιστρέψει στην Κρήτη; Με λίγο ζόρι τον τακτοποιούσαν κι αυτόν.

Ένα ειδικό τμήμα αυτών των εκλογικών χώρων ήταν οι «ετεροδημότες εξωτερικού». Ήθελε κάποιος να φέρει ψηφοφόρο από την Γερμανία, το Βέλγιο, την Αγγλία ή την Γαλλία; Ναυλωμένα αεροπλάνα ή τραίνα ή λεωφορεία, έφευγαν από τις κεντρικές πόλεις αυτών των χωρών (απ’ όπου υπήρχε συγκεντρωμένο ελληνικό στοιχείο) και κατέβαιναν στην πατρίδα. Μέχρι και υπερατλαντικές πτήσεις (λίγες είναι αλήθεια) γίνονταν, από Αμερική ή Αυστραλία. Για την μετακίνηση από το εξωτερικό προεξάρχοντα ρόλο έπαιζαν οι οργανώσεις των ελληνικών κομμάτων εκεί, όμως συχνά-πυκνά η μετακίνηση κανονιζόταν από συγγενείς που είχαν οι μετανάστες στην Ελλάδα. Δεν ήταν και μικρό πράγμα να τους κανονίσουν δωρεάν εισιτήρια για μια επίσκεψη στο χωριό τους (και μάλιστα στο εκλογικό πανηγύρι), σε μια εποχή που οι μετακινήσεις ήταν πανάκριβες.

Η μάχη των ετεροδημοτών εσωτερικού και εξωτερικού, ήταν κρίσιμο μέγεθος για το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα. Αναφέρομαι βέβαια στους δυο μεγάλους (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ), τα μικρότερα κόμματα δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα. Αν ο ένας μεγάλος μετακινούσε 250.000 άτομα και ο άλλος μόνο 100.000 (για τέτοια μεγέθη μιλάμε), τότε το αποτέλεσμα είχε εν πολλοίς κριθεί. Οι εκλογές του 1985 κρίθηκαν για 317.000 ψήφους και οι εκλογές του 2000 για μόλις 72.000 ψήφους.

Φυσικά, για να μετακινήσει ένα κόμμα ένα τέταρτο του εκατομμυρίου ανθρώπους μέσα σε λίγες μέρες, διέθετε τρομερές οργανωτικές ικανότητες. Κυρίως όμως διέθετε άπειρα χρήματα. Μεγάλο μέρος των δυσθεώρητων χρεών που δημιούργησαν τα κόμματα, οφειλόταν σε αυτές τις μετακινήσεις εκλογικών πληθυσμών. Τα χρέη όλων τους προς την Ολυμπιακή, προς ναυτιλιακές εταιρείες, στα ΚΤΕΛ αλλά και σε πολλούς ιδιώτες, ήταν αποτέλεσμα αυτού του άρρωστου πανάκριβου εθίμου που συνεχιζόταν για δεκαετίες με την ανοχή όλων.

Η μίσθωση αεροπλάνων για εσωτερικό και εξωτερικό, πλοίων για όλα τα νησιά ή χιλιάδων λεωφορείων, δεν είναι καμιά φθηνή υπόθεση. Αντιθέτως, ήταν σκανδαλωδώς ακριβή για κάποιους που ήδη χρωστούσαν πάρα πολλά. Κι επειδή όλο αυτό το σύστημα δεν έμπαινε μπροστά μόνο με την αύξηση χρεών αλλά χρειαζόταν και ζεστό χρήμα, είναι προφανές ότι τα κομματικά ταμεία διαχειρίζονταν και πολλά «μαύρα» εκατομμύρια. Πού τα έβρισκαν; Είναι εύκολο να φανταστούμε.

Ολα αυτά τα ‘κοψε μαχαίρι η κρίση. Να κι ένα καλό μέσα στην μαυρίλα της. Το ΠΑΣΟΚ παλεύει ακόμα με τα ονόματα και τα ΑΦΜ του, η ΝΔ λέει πως πληρώνει τις ρυθμίσεις που έκανε για το χρέος της, ενώ ο Μητσοτάκης απαγόρευσε καταστατικά κάθε καινούργιο δανεισμό του κόμματος του. Εμαθαν κι οι ψηφοφόροι όμως. Οποιος θέλει να πάει να ψηφίσει, πληρώνει πλέον από την τσέπη του όπως είναι το σωστό. Παλιότερα, ενώ είχαν σαφώς περισσότερα λεφτά στην τσέπη, εκβίαζαν: «Αν δεν μου δώσετε δωρεάν το εισιτήριο, δεν πάω. Δεν έχω». Λογικό. Ποιος μπορεί να απολαύσει κάτι τσάμπα κι αυτός θα βγάλει λεφτά να το πληρώσει;

Γιατί άραγε υπενθυμίζω όλα τούτα τα θλιβερά του εθνικού πολιτικού μας βίου; Διότι προσωπικά είμαι αναφανδόν υπέρ της επιστολικής ψήφου και από το εξωτερικό και στο εσωτερικό. Φυσικά να μπουν αυστηρές προϋποθέσεις για το ποιος θα μπορεί να ψηφίζει με επιστολή από το εξωτερικό, ασφαλώς να εξασφαλιστεί με κάθε τρόπο η νομιμότητα και το αδιάβλητο της ψήφου, όμως ο Ελληνας που ζει στην Αλάσκα και έχει τις τυπικές προϋποθέσεις ή ο κάτοικος της Ηγουμενίτσας που ψηφίζει στο Καστελόριζο, θα πρέπει να μπορούν να ψηφίσουν από ‘κει που βρίσκονται. Τελεία και παύλα.

Η υποχρέωση της φυσικής παρουσίας για να μετράει η ψήφος σου είναι ένας γελοίος αναχρονισμός. Όταν ζεις στην Αθήνα και μπορείς να εργάζεσαι στο Γιοχάνεσμπουργκ, να ψωνίζεις απ’ την Σανγκάη και να μετέχεις σε συζητήσεις στην Νέα Υόρκη, είναι γελοίο να θεωρείται διαβλητή η ψήφος σου στις Σέρρες. Αυτά δε που λέει το ΚΚΕ, ότι ο ψηφοφόρος πρέπει να δείχνει κάποια διάθεση συμμετοχής, είναι αέρας κοπανιστός. Το Σύνταγμα της χώρας δεν βάζει τέτοιες προϋποθέσεις κι αν αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε τέτοια κριτήρια, στο τέλος θα δώσουμε δικαίωμα ψήφου μόνο σε όσους παίρνουν μέρος σε απεργίες ή σε πορείες στο κέντρο ή σε όσους παρακολουθούν το κανάλι της Βουλής μια ώρα την εβδομάδα.

Θα πείτε επίσης, ότι η παλιότερη διαφθορά των κομμάτων στο θέμα της μετακίνησης των ψηφοφόρων, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα υπέρ της επιστολικής ψήφου. Και όμως είναι μια χαρά επιχείρημα. Οταν ένας φορολογούμενος λαδώνει έναν εφοριακό, το θέμα είναι ηθικής τάξεως και εφαρμογής των νόμων, πλην η πολιτεία φροντίζει θεσμικά να κόψει το καθημερινό αλισβερίσι ανάμεσα στους δυο για να ελαχιστοποιήσει τις ευκαιρίες στην διάπραξη παρανομίας. Το ίδιο πρέπει να κάνει και για την σχέση κομμάτων-ψηφοφόρων, σε θέματα όπου μπορούν να παρεισφρήσουν ιδιοτελείς επιδιώξεις. Και μη μου πείτε ότι το θέμα λύθηκε απ’ την κρίση, διότι σε δέκα χρόνια μπορεί να είμαστε ξανά σε περίοδο ευμάρειας και να ξυπνήσουν οι παλιές καλές συνήθειες όλων μας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News