Το κάπνισμα βρέθηκε «μπροστά» στις περισσότερες ανακοινώσεις του ευρωπαϊκού συνεδρίου που έγινε πρόσφατα στη Βαρκελώνη και οι ογκολόγοι ανά τον κόσμο έκαναν λόγο για τον νούμερο ένα παράγοντα που επηρεάζει τα γονίδια σε όλα τα επίπεδα, από την πρόκληση της νόσου, μέχρι και τη θεραπεία της.

Κάτι που δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι, είναι ότι οι καπνιστές δεν ανταποκρίνονται τόσο καλά όσο οι μη καπνιστές στις θεραπείες για τον καρκίνο του πνεύμονα, με τις οποίες επιβιώνει πλέον στην πενταετία το 18%, όταν πριν από μερικά χρόνια το ποσοστό αυτό στη χώρα μας ήταν περίπου το μισό.

Αυτό βέβαια οφείλεται «σε καλύτερες τεχνικές ακτινοθεραπείας, πιο καλά εξελιγμένα μηχανήματα, σε καλύτερες χειρουργικές τεχνικές και φυσικά σε καλύτερα φάρμακα και όχι στην πρόληψη, η οποία όχι απλώς δεν έχει βελτιωθεί στην Ελλάδα, αλλά μάλλον υποχώρησε», λέει στο Protagon ο Κωνσταντίνος Συρίγος, καθηγητής Παθολογίας και Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ.

Oπως εξηγούν οι ειδικοί, είναι σημαντικό το κάπνισμα να διακοπεί σε οποιαδήποτε φάση της ζωής, ακόμη και όταν κάποιος κάνει θεραπεία. «Υπήρχε παλαιότερα η άποψη ότι από τη στιγμή που εκδήλωσε καρκίνο, τι χειρότερο μπορεί να του συμβεί; Αρα, μην τον ταλαιπωρείς, άστον να καπνίζει…». Αυτό επιστημονικά είναι λάθος, γιατί υπάρχει μελέτη που έχουμε κάνει στο ΕΚΠΑ και έχει φανεί ότι υπάρχει πολύ καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία στους μη καπνιστές, από ότι στους καπνιστές. Αρα, ακόμα και τελευταία στιγμή αξίζει τον κόπο η προσπάθεια», συμβουλεύει ο καθηγητής.

Οσον αφορά στον καρκίνο του πνεύμονα, τα νέα που παρουσιάστηκαν στο ESMO είναι ιδιαίτερα αισιόδοξα για έναν τύπο που δεν υπήρχε καινούργιο φάρμακο εδώ και πολλά χρόνια. «Η ανοσοθεραπεία στον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία έδειξε πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα. Νομίζω ότι οι ογκολόγοι θα πρέπει να το καθιερώσουν αυτό αύριο κιόλας, αν τους δώσει τη δυνατότητα το σύστημα και μάλιστα ως θεραπεία πρώτης γραμμής. Η ατεζολιζουμάμπη φάνηκε από τη μελέτη να έχει αποτελέσματα και ενδείκνυται γι’ αυτούς που έχουν μεταστατική νόσο», εξηγεί ο ίδιος.

Αλλες σημαντικές ανακοινώσεις αφορούσαν και τη θεραπεία ασθενών που έχουν μεταλλάξεις σε ογκογονίδια, τα οποία στοχεύουμε με τις λεγόμενες στοχευμένες θεραπείες , όπως είναι το EGFR, το ALΚ κ.λπ. και είναι περίπου το 10% – 15% των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα που έχουν μεταλλαγμένο EGFR», εξηγεί ο ίδιος.

Οι ανοσοθεραπείες, δηλαδή τα φάρμακα που εκπαιδεύουν το ίδιο μας το ανοσοποιητικό να αντιμετωπίζουν τις ασθένειες, είναι αυτές που έχουν φέρει τις βελτιώσεις σε αρκετούς θεραπευτικούς τομείς τα τελευταία χρόνια. «Δεν είναι απλώς ότι βλέπουμε αλλαγές, οι ανοσοθεραπείες αλλάζουν τελείως τον αλγόριθμο του καρκίνου και ένα από τα πολλά καλά μηνύματα προς τους ασθενείς, είναι ότι έχουμε ένα νέο συνδυασμό για μικροκυτταρικό καρκίνο, για τον οποίο δεν είχαμε διαθέσιμες λύσεις τα τελευταία 20 χρόνια.

Το μόνο που είχαμε ήταν να αντιμετωπίζουμε τους ασθενείς με χημειοθεραπεία και τα αποτελέσματα ήταν αβέβαια», λέει ο καθηγητής Μάρτιν Ρεκ, πνευμονολόγος – ογκολόγος στο τμήμα θωρακικής ογκολογίας του νοσοκομείου «Grosshansdorf» στη Γερμανία, που παρουσίασε τη μελέτη στο ESMO. «Τώρα, ο συνδυασμός χημειοθεραπείας με ατεζολιζουμάμπη έχει ξεκάθαρα αποτελέσματα για τους ασθενείς και είναι μάλιστα ένας συνδυασμός που έχει εγκριθεί και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, άρα είναι κάτι που εισάγεται άμεσα στην καθημερινή κλινική πρακτική στα νοσοκομεία και μπορούν να λάβουν όλοι οι κατάλληλοι ασθενείς».

Νέες θεραπείες

Μία από τις πιο εντυπωσιακές ανακοινώσεις αφορούσε στο μελάνωμα, δηλαδή τον πιο επιθετικό καρκίνο του δέρματος. Σε μία μεγάλη μελέτη που παρουσιάστηκε, φάνηκε ότι 50% των ασθενών παρέμειναν εν ζωή στην πενταετία. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ασθενείς συνεχίζουν να είναι καλά στην υγεία τους και να μην έχουν κάνει υποτροπές, «και αν αυτό διατηρηθεί και στα 10 χρόνια, τότε πια μιλάμε για θεραπεία», σχολιάζει ο κ. Συρίγος.

Υπήρξαν επίσης αποτελέσματα σε σπανιότερα νοσήματα, όπως το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Σε μελέτη που παρουσιάστηκε στο ESMO, φάνηκε ότι και εδώ η ανοσοθεραπεία είναι πολύ καλύτερη από τις υπάρχουσες θεραπείες. Μάλιστα, επειδή πρόκειται για μία νόσο που δεν είχε μέχρι σήμερα θεραπεία, την παρακολουθούσαν οι γαστρεντερολόγοι. Τώρα, οι ασθενείς θα πρέπει να παραπέμπονται στους ογκολόγους, κάτι που είναι πολύ σημαντικό.

Το φετινό συνέδριο είχε επίσης πολύ καλά αποτελέσματα στον καρκίνο των ωοθηκών. Υπήρξαν μελέτες με τρία διαφορετικά φάρμακα μιας νέας κατηγορίας που λέγονται «αναστολείς του μονοπατιού PARP», τα οποία υποστηρίζουν ότι είτε αυτό το φάρμακο μόνο του, που είναι χάπι (κι αυτό είναι πολύ σημαντικό), είτε μαζί με μπεβασιζουμάμπη, όταν τα δώσουμε ως θεραπεία συντήρησης μετά από χημειοθεραπεία, αυξάνουν σημαντικά τον χρόνο επιβίωσης χωρίς εξέλιξη της νόσου στις γυναίκες με καρκίνο των ωοθηκών. Και όταν τρία διαφορετικά φάρμακα της ίδιας κατηγορίας έχουν τα ίδια αποτελέσματα, τότε η δράση τους επισφραγίζεται. Είναι κάτι που αλλάζει τελείως την κλινική πρακτική μας στον καρκίνο των ωοθηκών.

Σημαντικές ήταν οι ανακοινώσεις και στον καρκίνο του ήπατος, αλλά και στον καρκίνο του μαστού. Εκεί διάφορες μελέτες έδειξαν όφελος στον ορμονο-ανθεκτικό καρκίνο του μαστού, με δύο διαφορετικά φάρμακα (χάπια). Κάτι που με τη σειρά του σημαίνει ότι οι θεραπείες αλλάζουν από ενέσιμες μορφές σε χάπια, τα οποία έχουν λιγότερες παρενέργειες και είναι πιο φιλικά στη χρήση προς τους ασθενείς. Που είναι ακόμη πιο σημαντικό σε μακροχρόνιες θεραπείες, όπως είναι αυτές που γίνονται για τον μαστό και τις ωοθήκες.

Προστάτης

Ενώ υπάρχει μεγάλη ανάγκη, στον καρκίνο του προστάτη τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν ήταν περιορισμένα. Μόνο μία μελέτη ήταν σημαντική, η οποία κατέδειξε ότι ίσως η ακτινοθεραπεία μετά το χειρουργείο να είναι περιττή, δηλαδή ότι ίσως γίνεται υπερβολική θεραπεία. Ο προστάτης τα τελευταία χρόνια είχε πολύ καλά αποτελέσματα με ορμονοθεραπείες και ανταγωνιστές των ορμονικών μονοπατιών, αλλά φέτος δεν είχε κάτι ξεχωριστό στο ESMO.

Μεγάλες μελέτες και από την Ελλάδα

Στον ουροθηλιακό καρκίνο, ο οποίος μπορεί να προσβάλει όλο το σύστημα απέκκρισης ούρων, δηλαδή από τους νεφρούς μέχρι την κύστη και την ουρήθρα και είναι ακόμη ένας καρκίνος που σχετίζεται με το κάπνισμα, η ελληνική συμμετοχή ήταν μεγάλη. Η πολυεθνική μελέτη IMvigor130 στην οποία μεταξύ άλλων κέντρων συμμετείχε και το νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», παρουσιάστηκε στις προεδρικές ανακοινώσεις του συνεδρίου ESMO και αφορούσε ασθενείς που είχαν διαγνωστεί με μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο και δεν είχαν λάβει κάποια προηγούμενη θεραπεία.

«Η θεραπεία εκλογής μέχρι σήμερα ήταν η χημειοθεραπεία με πλατίνα. Η μελέτη έδειξε ότι η προσθήκη μιας μοντέρνας ανοσοθεραπείας, της ατελιζουμάμπης, η οποία είναι μια ουσία που ενισχύει την ανοσολογική απάντηση του οργανισμού έναντι του όγκου, επιμήκυνε σημαντικά το διάστημα μέχρι να χειροτερέψει η νόσος. Είναι η πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια που έχουμε μία θεραπεία στον ουροθηλιακό καρκίνο που να βελτιώνει τα πράγματα και μάλιστα φαίνεται να αλλάζει το τοπίο σε αυτή τη νόσο», εξηγεί στο Protagon ο καθηγητής θεραπευτικής και διευθυντής της ογκολογικής κλινικής στο Νοσοκομείο «Αττικόν» Αριστείδης Μπάμιας.

Στη μελέτη συγκρίθηκαν τα σκέλη της χημειοθεραπείας μόνο και ο συνδυασμός της με ατεζολιζουμάμπη. Περιμένουμε και άλλου είδους αποτελέσματα από τη μελέτη, ενώ στο ESMO παρουσιάστηκαν και αποτελέσματα για τη συνολική επιβίωση που ήταν ενθαρρυντικά. Παρόλα αυτά ακόμα δεν έχουμε ώριμες αναλύσεις για την επιβίωση όπως επίσης δεν έχουμε και πλήρεις αναλύσεις σχετικά με την έκφραση του βιοδείκτη PD-L1 το οποίο ενδεχομένως θα είναι πιο σημαντικό εύρημα. Οι μεταστάσεις που δίνει ο ουροθηλιακός καρκίνος είναι στους λεμφαδένες και μετά οι πιο συχνές εστίες είναι οι πνεύμονες, το συκώτι και τα οστά.

Σημαντικό είναι ότι όλες αυτές οι μεγάλες μελέτες και τα φάρμακα θα συνεχίσουν να είναι διαθέσιμα στους έλληνες ασθενείς μέσω των κλινικών μελετών που γίνονται στην χώρα μας, κάτι που μπορούν να ζητήσουν και οι ίδιοι οι ασθενείς και οι γιατροί τους. Tο νοσοκομείο Αττικόν θα είναι ένα από τα κέντρα στα οποία θα τρέξουν οι επόμενες κλινικές μελέτες για τον ουροθηλιακό καρκίνο.

Νέα φάρμακα στο «οικονομικό» μικροσκόπιο

Βέβαια από τα δεκάδες φάρμακα και μάλιστα υψηλού κόστους, ελάχιστα είναι πραγματικά αποτελεσματικά, όπως ανακοινώθηκε. Το πραγματικό κλινικό όφελος των ογκολογικών φαρμάκων που εγκρίθηκαν τα τελευταία 15 χρόνια αναζητήθηκε σε δύο μεγάλες έρευνες που ανακοινώθηκαν στο ESMO, μία Αμερικανική και μία Ευρωπαϊκή. Αυτό που προέκυψε είναι ότι μόνο το ένα τρίτο από αυτά, τα οποία είναι εξαιρετικά υψηλού κόστους, είχαν κλινικό όφελος στον ασθενή και ανταποκρίνονταν στην τιμή του.

Η μέση τιμή τους ήταν 2.500 ευρώ τον μήνα. «Καινούριο φάρμακο σημαίνει πάντα ακριβό, αλλά δεν σημαίνει πάντα και καλύτερο», λέει ο κ. Συρίγος και εξηγεί ότι ένα φάρμακο μπορεί να κοστίζει πάρα πολύ ακριβά και η «απόδοσή του» να είναι μόλις 15 μέρες ζωής για τον ασθενή. «Αρα, αξίζει να δώσεις μία τόσο μικρή παράταση ζωής σε έναν άνθρωπο και να μην έχεις να πληρώσεις εμβόλια; Αυτά είναι διλήμματα που, όσο περισσότερο τα αποφεύγουμε, τόσο περισσότερο επιστρέφουν πίσω ως χιονοστιβάδα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News