Η «ακτινογραφία» των πρόσφατων εκλογών αποτυπώθηκε σε ημερίδα που πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας στις 7 Οκτωβρίου, ακριβώς τρεις μήνες μετά τα αποτελέσματα του Ιουλίου. Σε αυτή συμμετείχαν γνωστοί πολιτικοί επιστήμονες, δημοσκόποι και ακαδημαϊκοί, όπως οι Ηλίας Νικολακόπουλος, Θωμάς Γεράκης, Γιάννης Μαυρής, Δημήτρης Μαύρος, Γεράσιμος Μοσχονάς ενώ σε ένα από τα πάνελ συμμετείχε ο υφυπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος.

Η ημερίδα ξεκίνησε με τις ομιλίες για τους μεγάλους νικητές και ηττημένους των εκλογών της 7^ης Ιουλίου. Οι περισσότεροι συμφώνησαν ότι αυτές τις εκλογές δεν πρέπει να τις εξετάζουμε μεμονωνμένα και ότι επηρεάστηκαν από τις ευρωεκλογές – είχαμε να ψηφίσουμε τέσσερα χρόνια, σηκώθηκαν από τον καναπέ να ψηφίσουν από τη δεξαμενή της αντιδεξιάς, οπότε έδωσαν ένα υψηλότερο ποσοστό στον ΣΥΡΙΖΑ από αυτό που είχε πετύχει στις ευρωεκλογές.

Αδιαμφισβήτητος νικητής ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε προσωποπαγές μάλιστα επίπεδο. Δύο από τους ομιλητές έκαναν λόγο για στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ και ιδεολογικού τύπου ήττα της Αριστεράς, ενώ υπήρξαν και σχόλια σε σχέση με το σλόγκαν της νυν αντιπολίτευσης, «Ήρθε η ώρα των πολλών», το οποίο δημιουργεί αποκλεισμούς σε σχέση με το «Ανάπτυξη για όλους» της ΝΔ. Ειπώθηκε ακόμα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ενδεχομένως να έχει παγιωθεί με το αποτέλεσμα του 31,5% που πέτυχε, το οποίο ήταν αρκετά αυξημένο σε σχέση με το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών.

«Συρρίκνωση της Δημοκρατίας»

 Παίρνοντας πρώτος το λόγο, ο Θωμάς Γεράκης, από την εταιρεία δημοσκοπήσεων MARC, είπε ότι μέσα στη δεκαετία έως το 2019 έχουμε και συρρίκνωση της δημοκρατίας: η συμμετοχή από το 71% το 2009 έπεσε στο 58% στις πρόσφατες εκλογές, δηλαδή χάθηκαν περίπου 1 εκατομμύριο ψήφοι.

Επιπλέον ανέφερε ότι ο δικομματισμός επανήλθε στη θέση του και ότι τα ποσοστά του επέστρεψαν στα προμνημονιακά επίπεδα, καθώς και ότι για πρώτη φορά μετά το 2009 έχουμε μείωση των κομμάτων στη Βουλή. Τα δύο προαναφερόμενα στοιχεία μπορεί να αποτελούν ένδειξη επιστροφής στην κανονικότητα, σημείωσε ο κ. Γεράκης.

Επεσήμανε ακόμη ότι οι πρόσφατες αναμετρήσεις –συμπεριλαμβανομένων των ευρωεκλογών- ήταν προσωποπαγείς και ότι έπεφτε λιγότερο βάρος στα κόμματα – ακόμα και στα νέα: το ΜέΡΑ 25 και η Ελληνική Λύση σχεδόν ταυτίζονται με τους αρχηγούς τους.

Συγκεκριμένα ανέφερε ως μεγάλο νικητή τον Κυριάκο Μητσοτάκη λέγοντας ότι αρχικά λίγοι πίστευαν ότι θα κέρδιζε τις εσωκομματικιές της εκλογές της ΝΔ. Μετά λίγοι περίμεναν ότι θα συγκρατούσε το κόμμα ενωμένο. Μετά ότι θα κερδίσει τις εκλογές της 7^ης Ιουλίου. Και ότι θα έχει αυτοδυναμία. Η απόδειξη ότι το «πρόσωπο» του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν αυτό που αναδείχθηκε σε αδιαμφισβήτητο νικητή ενισχύεται και από τη δημοτικότητά του, η οποία από 45% πριν από τις εκλογές, εκτοξεύθηκε στο 65% μετά.

Σύμφωνα με τον κ. Γεράκη υπήρξε επίσης διαφορά στον συναισθηματικό καμβά των πρόσφατων εκλογών – αυτή τη φορά δεν είχαμε ακραία συναισθήματα να υπερισχύουν όπως οργή, θυμός ή πολύ έντονη ελπίδα. Για παράδειγμα, ο θυμός έγινε απογοήτευση, σηματοδοτώντας το κλείσιμο ενός κύκλου αυταπατών και δίνοντας τη θέση του σε συγκρατημένη αισιοδοξία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, είπε, βίωσε μία στρατηγική ήττα, από την άποψη ότι όταν χάνεις, χάνει και η στρατηγική σου. Όμως αυτή η ήττα με τίποτα δεν ταυτίζεται με «κατάρρευση» ή «συντριβή». Εάν υποθέσουμε ότι η ελληνική κοινωνία χωρίζεται σε 70% αντιΣΥΡΙΖΑ και 30% ΣΥΡΙΖΑ, ο Αλέξης Τσίπρας κατόρθωσε να συσπειρώσει σχεδόν το σύνολό του.  Από την άλλη, το ΠΑΣΟΚ αύξησε τις δυνάμεις του κατά λίγο, ενώ στον χώρο της Κεντροαριστεράς μετέτρεψε την αναλογία των ποσοστών του με τον ΣΥΡΙΖΑ από το 1:8 στο 1:4.

Τα νέα ρεκόρ

 Στη συνέχεια ο δρ. Πολιτικής Επιστήμης Παναγιώτης Κουστένης συμφώνησε για την επιστροφή στο δικομματισμό και στην κανονικότητα και τόνισε ότι και οι ευρωεκλογές επηρέασαν το αποτέλεσμα. Για την ακρίβεια σε αυτές τις ευρωεκλογές, ανέφερε, συνέβησαν διάφορες «πρωτιές»: η Νέα Δημοκρατία βρέθηκε με +5% από τα προηγούμενα εκλογικά αποτελέσματα, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ με -11,7%. Πρόκειται για μία συνολική μεταβολή ρεκόρ, ως προς τα αποτελέσματα του 2015 με 16,7%, ενώ η διαφορά ΝΔ/ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές διαμορφώθηκε στο 9,3%.

Ο δρ. Κουστένης χαρτογράφησε τις εισροές προς τη ΝΔ με 200.000 ψήφους από ΣΥΡΙΖΑ και περισσότερες από τα λοιπά κόμματα, περίπου 230.000, ενώ στις ευρωεκλογές και πάλι ήταν 200.000 από ΣΥΡΙΖΑ και 430.000 από άλλα κόμματα. Επιπλέον, διέκρινε μία ανασυγκρότηση της ΝΔ στις νεότερες ηλικίες και κρίσιμη αύξηση στους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, ακόμα και στους χαμηλόμισθους. Συγκεκριμένα, στις απώλειες του ΣΥΡΙΖΑ και στα κέρδη της ΝΔ καταγράφηκαν τα εξής: στους μισθωτούς του δημόσιου τομέα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχασε ψηφοφόρους, ενώ η ΝΔ κέρδισε 5%. Στους μισθωτούς ιδιωτικού τομέα ο ΣΥΡΙΖΑ απώλεσε -7% και η ΝΔ κέρδισε 15%. Στους αγρότες κατ’ αντιστοιχία -8% έναντι 10%, στις νοικοκυρές -8% έναντι 17%, στους ανέργους -1% έναντι 12%, στους ελεύθερους επαγγελματίες -1% έναντι 14%. Στους φοιτητές/σπουδαστές κέρδισαν και οι δύο αλλά με τη μερίδα του λέοντος να πηγαίνει στην κυβερνώσα παράταξη: 1% ΣΥΡΙΖΑ έναντι 12% ΝΔ.

Όπως παρατήρησε ο δρ. Κουστένης, ενώ η Αττική ήταν προπύργιο του αντιμνημονιακού αγώνα την περίοδο 2012-2015, στις πρόσφατες εκλογές η ΝΔ έφερε εκεί καλύτερα αποτελέσματα ακόμα και από το εθνικό της μέσο όρο. Ως σημείο καμπής για αυτή την αλλαγή τέθηκε το δημοψήφισμα του 2015.

Η ελληνική «μεταδημοκρατία»

 Για την «προσγείωση» της χώρας σε νέα κανονικότητα έκανε λόγο ο Γιάννης Μαυρής της Public Issue, τονίζοντας ότι πρόκειται για τις πρώτες εκλογές που μπορούμε να μιλήσουμε για «ελληνική μεταδημοκρατία». Σημείωσε δε ότι η μεταμνημονιακή κοινωνία παρουσιάζει χαρακτηριστικά κόπωσης, είναι πιο εύκολα χειραγωγήσιμη και μοιάζει παραιτημένη.

Και αυτός συμφώνησε ότι βασικό χαρακτηριστικό των πρόσφατων εκλογών ήταν η προσωποποίηση των κομμάτων στον Κυριάκο Μητσοτάκη και στον Αλέξη Τσίπρα – «κάτι που δεν είναι νέο, στο εξωτερικό το ονομάζουν προεδροποίηση των εκλογών», είπε και συμπλήρωσε ότι πρόκειται για την έναρξη μίας νέα εποχής με μία ιδεολογικού τύπου ήττα της Αριστεράς.

Ο κ. Μαυρής επεσήμανε και ένα καινούργιο στοιχείο στην πρόσφατη αναμέτρηση: ότι για πρώτη φορά είχαμε βουλευτικές εκλογές σε Ιούλιο μήνα, ενώ η τουριστική βιομηχανία παρουσιάζει άνθηση και οι εποχικοί υπάλληλοι έχουν ήδη αρχίσει να απασχολούνται, τονίζοντας ότι ο χρόνος των εκλογών δεν λειτούργησε βοηθητικά για την προσέλευσή τους στις κάλπες. Αναφέρθηκε επίσης στην βαθιά υποτίμηση της εκλογικής διαδικασίας, στην οποία μεγάλο ρόλο έπαιξε το δημοψήφισμα.

Αναγνώρισε εξάλλου δυόμιση νικητές: την εντός εισαγωγικών «αποχή», τη ΝΔ και ως μισό νικητή τον ΣΥΡΙΖΑ. Η αποχή, όπως είπε, ήταν το σημαντικότερο: στις βουλευτικές εκλογές του 2019 η συμμετοχή έπιασε τα επίπεδα του 1981. Επιπλέον εκτίμησε ότι παγιώνεται η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ αναγνωρίζοντας ότι σημείωσε υψηλή συσπείρωση στις βουλευτικές του 2019, σε σχέση με το 2015. Τέλος, ανέφερε ότι ο νέος δικομματισμός στο 71% είναι γεγονός και ότι υπάρχει σαφής ανάκαμψη από την κατάρρευσή του το 2012

Παραβατική Vs καινοτομικής ανθρωποκεντρικότητας

Ο Δημήτρης Μαύρος, από την MRB Hellas, ξεκίνησε την ομιλία του διακρίνοντας δύο περιόδους την τελευταία πενταετία. Έως τον Ιούνιο του 2017, είχαμε αυτό που χαρακτήρισε ως «παραβατική – αντισυστημική ανθρωποκεντρικότητα», δηλαδή αυτός που έφερνε κάτι καινοτόμο θα έπρεπε να καταστρέφει και κάτι – εάν όχι, αυτό που έφερνε δεν θεωρείτο καινοτόμο. Τον Ιούνιο του 2017, μετά την αναίμακτη αξιολόγηση των θεσμών, περάσαμε στην «καινοτομική ανθρωποκεντρικότητα», την εισαγωγή δηλαδή του καινοτόμου με κέντρο τον άνθρωπο. Ταυτόχρονα από το 2017 ο μέσος βαθμός εμπιστοσύνης των Ελλήνων αυξήθηκε για τους θεσμούς, και ήταν μεγαλύτερος από την μη εμπιστοσύνη.

 Ο κ. Μαύρος ανέφερε ότι οι Έλληνες, από τα στάδια του πένθους που περιλαμβάνουν το σοκ και την άρνηση, τον θυμό, την κατάθλιψη και την αποστασιοποίηση και τον διάλογο και διαπραγμάτευση, έχουν φτάσει στο επόμενο στάδιο: την αποδοχή. Υπάρχει όμως ένα ακόμα στάδιο η «επιστροφή στην ουσιαστική ζωή»…

Αυτό που έπαιξε ρόλο στις πρόσφατες εκλογές ήταν το αφήγημα του μέλλοντος με όρους βελτίωσης και όχι μόνο του παρόντος. Μάλιστα, σε ερώτημα σχετικά με το «ποιος μπορεί να εξυπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντά σας;» το 32% των συμμετεχόντων στην έρευνα απάντησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ το 25% ο Αλέξης Τσίπρας. Ακόμα μεγαλύτερη ήταν η διαφορά μεταξύ των δύο παρατάξεων όταν ερωτήθηκαν για το κόμμα που είναι καλύτερο για τη λειτουργία της χώρας: 43% απάντησαν υπέρ ΝΔ και 25% υπέρ ΣΥΡΙΖΑ.

Ο Δημήτρης Μαύρος αναφέρθηκε και στην επικοινωνιακή στρατηγική των κομμάτων εστιάζοντας στο δίλημμα «Ελίτ ή Κοινωνία» που έθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, για να εντάξει στο κάδρο της «Ελίτ» τον Κυριάκο Μητσοτάκη, και με σλόγκαν «Ήρθε η ώρα των πολλών». Όπως ανέφερε, το δίλημμα δεν έπιασε ανάμεσα σε άλλα και λόγω των φωτογραφιών των διακοπών Τσίπρα με το σκάφος αναψυχής και τα πούρα, τα οποία φαίνεται να ενέταξαν τον ίδιο στο κάδρο της «Ελίτ». Επιπλέον επισημάνθηκε και ένα στρατηγικό επικοινωνιακό λάθος: στο «Ήρθε η ώρα των πολλών», αυτό το πολλών δημιουργεί αποκλεισμούς. Αντίθετα η ΝΔ κατέβηκε με το σλόγκαν «Ανάπτυξη για όλους». Το πρώτο πάνελ συντόνισε ο πολιτικός επιστήμονας Πέτρος Ιωαννίδης, ιδρυτής της aboutpeople, μίας εκ των δύο εταιρειών που διοργάνωσαν την ημερίδα.

Τα κόμματα και το εκλογικό σύστημα

Στο δεύτερο πάνελ, για τα κόμματα και το εκλογικό σύστημα, συμμετείχε ο υφυπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος, ο ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Ηλίας Νικολακόπουλος, και ο καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Γεράσιμος Μοσχονάς.

Ο τελευταίος ανέφερε ότι το 31,5% θεωρείται καλό αποτέλεσμα για τον ΣΥΡΙΖΑ, όμως το 39,85% αποτελεί εκτόξευση της ΝΔ, σημειώνοντας ότι προ του 2010 και της μνημονιακής εποχής το συγκεκριμένο ποσοστό θα μπορούσε να είναι ήττας με τα τότε δεδομένα του δικομματισμού. Ο κ. Μοσχονάς επεσήμανε ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο από την ίδρυση της ΝΔ άλμα σε ποσοστό ανάμεσα σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις, καθώς και ότι το 39,85% είναι το υψηλότερο την περίοδο των μνημονίων. Επίσης η διαφορά στα εκλογικά αποτελέσματα μεταξύ των δύο παρατάξεων είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί την ίδια περίοδο. Απέδωσε δε τα προηγούμενα ρεκόρ στα αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύματα που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια ξεκαθαρίζοντας ότι δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά ότι υπήρξε και πολιτισμική απόρριψη του ΣΥΡΙΖΑ. Χωρίς αυτή την απόρριψη, η ΝΔ δεν θα έπιανε τόσο υψηλό ποσοστό και διαφορά, εξήγησε ο ίδιος.

Η ψήφος των εκτός επικρατείας

 Παίρνοντας τον λόγο ο Ηλίας Νικολακόπουλος μίλησε για «εκλογές εμπέδωσης» και ότι για τον νυν τύπο κομματικού συστήματος θα πρέπει να υπάρξει στοχασμός σχετικά με το εκλογικό σύστημα που μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτόν. Όσον αφορά την ψήφο των εκτός επικρατείας, αναφέρθηκε σε τρεις δρόμους: ή τους 200 βουλευτές να ψηφίσουν υπέρ στη Βουλή ή μία παρακαμπτήριο μέσω συνταγματικών αλλαγών με 180 βουλευτές ή μέσω εκλογών. Επιπλέον, όσον αφορά το ενδεχόμενο μία και μόνο ψήφος να μπορεί να οδηγήσει αλλού το μπόνους των 40 ή 50 εδρών, είπε ότι δεν μπορεί να φανταστεί τόσο κοντινά ποσοστά ώστε να  ανατρέπεται το αποτέλεσμα επικρατείας από ψήφους των εκτός επικρατείας.

Ο κ. Νικολακόπουλος τόνισε ότι με την ψήφο των εκτός επικρατείας δεν θα πρέπει να δημιουργηθεί μία «βιομηχανία ιθαγένειας» και ότι θα πρέπει να υπάρξει πρόνοια ώστε η διαδικασία να γίνεται αυτοπροσώπως και όχι με εκπρόσωπο. Επιπλέον σημείωσε ότι το θέμα της επιστολικής ψήφου δεν μπορεί να αφορά μόνο τους εκτός επικρατείας αλλά όλους – ακόμα και αυτούς που δεν θέλουν να κάτσουν στην ουρά του εκλογικού κέντρου για να ψηφίσουν. Τέλος ανέφερε ότι θα πρέπει και στην περίπτωση της επιστολικής ψήφου να υπάρξουν δικλείδες που να διασφαλίζουν την ορθή διαδικασία της ψηφοφορίας.

 Από την πλευρά του ο υφυπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος, αναφερόμενος στην επικοινωνιακή στρατηγική της ΝΔ, έκανε ιδιαίτερη μνεία στο γεγονός ότι υπήρξε μετατόπιση του λόγου της παράταξης προς το Κέντρο και ότι ο λόγος αυτός ήταν πολύ πιο ενωτικός και χωρίς αποκλεισμούς. Η στόχευση προεκλογικά, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν να απουσιάζουν οι αρνητικές αναφορές και να προβάλλονται τα θετικά έτσι ώστε να υπάρξει προγραμματικός λόγος. Η στόχευση δε έγινε και σε κοινά που δεν βλέπουν τηλεόραση και δεν διαβάζουν εφημερίδα, δηλαδή κυρίως σε νεαρές ηλικίες – ένα πεδίο που έπρεπε να διεισδύσει και η ΝΔ, όπως ανέφερε ο υφυπουργός.

Ο κ. Λιβάνιος επεσήμανε ότι το σύστημα της απλής αναλογικής θα αλλάξει στις εθνικές εκλογές. Σημείωσε ακόμα ότι για «ένα κόμμα με 40% θεωρούμε εύλογο ότι μπορεί να σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση» και ότι «πρέπει να δούμε σε τοπικό επίπεδο» τις στρεβλώσεις που έχουν δημιουργηθεί, όπως για παράδειγμα στα Χανιά – εκεί ο ΣΥΡΙΖΑ με 37,5% εξέλεξε έναν βουλευτή και η ΝΔ με 34,05% τρεις.

Όσον αφορά την ψήφο των εκτός επικρατείας, ο υφυπουργός ανέφερε είναι δικαίωμα αυτού που μπορεί να πάρει το αεροπλάνο και να έρθει να ψηφίσει, να έχει τη δυνατότητα να το κάνει έτσι και αλλιώς. Συμπλήρωσε δε ότι θα μπορούν να ψηφίσουν όσοι είναι εγγεγραμμένοι σε εκλογικούς καταλόγους και ότι το σχέδιο νόμου θα είναι έτοιμο σε λίγες ημέρες. Για τους τρόπους με τους οποίους θα διεξάγεται η διαδικασία ανέφερε ότι ο δι’ αντιπροσώπου είναι πολύ μακριά από την ελληνική νοοτροπία και «προς το παρόν απορριπτέος», ενώ για την ηλεκτρονική ψήφο τόνισε ότι δεν έχει ωριμάσει αρκετά.

Ο υφυπουργός Εσωτερικών είπε ακόμη ότι η επιστολική ψήφος είναι ένας αρκετά δημοφιλής τρόπος στην ΕΕ και ότι στη Γερμανία ένας στους τέσσερις ψηφίζουν με αυτό τον τρόπο. Μία άλλη λύση θα ήταν να στηθούν τμήματα στο εξωτερικό, σε προξενεία και χώρους οργανώσεων του απόδημου ελληνισμού. Σημείωσε δε ότι για την εφαρμογή της επιστολικής ψήφου όσον αφορά τους ετεροδημότες δεν χρειάζονται 200 βουλευτές αλλά απλή πλειοψηφία. Το δεύτερο πάνελ συντόνισε η δημοσιογράφος Λίνα Παπαδάκη

Στην ημερίδα φιλοξενήθηκε και τρίτο πάνελ με θέμα τον ρόλο της επικοινωνίας στις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις, όπου συμμετείχαν ο Ευτύχης Βαρδουλάκης από την Stratego, η επίκουρος καθηγήτρια στο τμήμα ΜΜΕ του Παντείου Αγγελική Γαζή, ο Στέλιος Ζωντός από την Gravity The Newtons και η Αίγλη Μπαλαμάτση από την Interweave. Το συγκεκριμένο πάνελ συντόνισε ο πολιτικός επιστήμονας, σύμβουλος επιχειρήσεων και στρατηγικής επικοινωνίας Ηλίας Τσαουσάκης από την Cloud7, συνδιοργανώτρια της ημερίδας.

---

*Η ημερίδα «2019: Οι πρώτες εκλογές μετά το Μνημόνιο – Μία πρώτη αποτίμηση» διοργανώθηκε από την aboutpeople και την Cloud7 και φιλοξενήθηκε στο Electra Metropolis Hotel.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News