«Καλέ, ποιος είναι αυτός ο Ντα Βίντσι, και τον αναφέρεις συνέχεια, ενώ δεν ξέρεις τον Ουάνγκ Γκουοντόνγκ;»

Ναι, η παραπάνω έκφραση δυσανασχέτησης θα μπορούσε να είναι η «προβολή» στην πραγματική ζωή του παλιού ανεκδότου με τον «πασίγνωστο Μήτσο» και τον «άγνωστο Πάπα» που τολμά να στέκεται δίπλα του. Ωστόσο ο Ουάνγκ Γκουοντόνγκ ζωγράφισε πορτρέτα του προέδρου Μάο τα οποία –λένε οι επαΐοντες– είναι αναγνωρίσιμα σε όλον τον κόσμο, με πρώτο και καλύτερο το τεράστιο έργο της πλατείας Τιενανμέν.

Ο κινέζος ζωγράφος, που πέθανε πρόσφατα, στα 88 χρόνια του, σε νοσοκομείο του Πεκίνου, είχε επιλεγεί να απαθανατίζει το πρόσωπο του Μεγάλου Τιμονιέρη ώστε πάντα να κοσμεί (όπως και τώρα) την Πύλη της Ουράνιας Γαλήνης και της έδρας της γήινης εξουσίας του ΚΚΚ. Δουλειά τιμητική μα και δύσκολη συγχρόνως, αν όχι επικίνδυνη.

Ο Ουάνγκ Γκουοντόνγκ κράτησε το… αναπαραγωγικό πόστο μέχρι τον θάνατο του Μάο, το 1976, αλλά οι διάδοχοί του συνέχισαν να φιλοτεχνούν τα πορτρέτα βασισμένοι στις νόρμες του σχεδιασμού του. Σημειωτέον ότι όλοι οι σχετικοί πίνακες ήταν ανυπόγραφοι.

«Απαγορευόταν να υπογράψεις αυτά τα έργα» είχε πει ο καλλιτέχνης στους «Los Angeles Times» το 2006. «Ετσι ήταν η κατάσταση τότε, έτσι είναι και σήμερα». Μα τον Ουάνγκ Γκουοντόνγκ δεν τον πείραξε η ανωνυμία – αυτό τουλάχιστον είπε στους Αμερικανούς. Είχε αρκεστεί στο να υπηρετεί τη «σημαντικότερη ζωγραφική στην Κίνα».

Το αυτί και οι προλεταριακές μάζες

Οπως διηγείται ο ανταποκριτής της ιταλικής Repubblica στο Πεκίνο, τον καιρό της τρελής αναρχίας της Πολιτιστικής Επανάστασης, μετά το 1966 δηλαδή, οι Ερυθροφρουροί –φανατισμένοι πιτσιρικάδες που έβλεπαν καπιταλιστές και εχθρούς του λαού στον ύπνο και στο ξύπνιο τους- «ανέκριναν» τον καλλιτέχνη με την κατηγορία ότι από τα προεδρικά πορτρέτα που ζωγράφιζε έλειπε ένα… αυτί.

«Αυτό σημαίνει ότι ο πρόεδρος ακούει μόνο λίγους και όχι τις μάζες» του είπαν. Ετσι ο καλλιτέχνης διαπομπεύθηκε μαζί με άλλα «καπιταλιστικά γουρούνια».

Ο Γκουοντόνγκ δεν μπορούσε να πει στην ανίδεη περί τις κομματικές ίντριγκες μάζα του φοιτηταριού το μέγα μυστικό: «Πόσα αυτιά του Μάο ζωγραφίζω είναι δουλειά της Κεντρικής Επιτροπής και όχι δική μου. Εγώ απλώς ξεπατικώνω την εγκεκριμένη φωτογραφία». Μίλησε πάντως, αργότερα, σε ένα περιοδικό, και έτσι έγινε γνωστή και η συνταγή και το μαγέρικο του πορτρέτου. (Αγνωστο θέμα παραμένει -και περιμένει τους ειδικούς και μερακλήδες ιστορικούς του- αν οι Ερυθροφρουροί είχαν θέσει θέμα δεξιού και αριστερού αυτιού και του συμβολισμού ενός εκάστου εξ αυτών.)

Οι ταλαιπωρίες του Γκουοντόνγκ συνεχίστηκαν με καταναγκαστική εργασία σε ξυλουργικό εργοστάσιο, αλλά δεν του αφαιρέθηκε η άδεια να ζωγραφίζει τα πορτρέτα – με μία σημαντική για την πάλη των τάξεων διαφορά: πλέον στους πίνακες εμφανιζόταν και το δεύτερο αυτί του Μάο.

Τα μυστικά του επαγγέλματος

Οι μαθητές του Γκουοντόνγκ που συνέχισαν το έργο του αποκάλυψαν κάποτε τα μυστικά του επαγγέλματος.

• Το σπινθηροβόλο πνεύμα του Μάο απαιτούσε χρήση κόκκινης μπογιάς στα μάγουλα.
• Το κίτρινο ήταν δύσκολο, ήθελε μαεστρία στον χειρισμό του. Ο καλλιτέχνης χρειαζόταν αντίληψη μέτρου, έπρεπε να έχει και επίγνωση κινδύνου: παραπάνω χρώμα σήμαινε ασθένεια ή και, ακόμη χειρότερα, αναγκαστική νηστεία. Αν συνέβαινε αυτό, δεν θα γλίτωνε ο ζωγράφος τη ρετσινιά του αντεπαναστάτη.

Μόνο μία φορά, το 1976, αναρτήθηκε ένα ασπρόμαυρο πορτρέτο του προέδρου στην Πύλη της Ουράνιας Γαλήνης. Εκτοτε, και κατά την παράδοση, το πορτρέτο αντικαθίσταται ετησίως από ένα πανομοιότυπό του. Η επιχείρηση γίνεται την τελευταία ημέρα του Σεπτεμβρίου, δηλαδή ξημερώνοντας η εθνική γιορτή της 1ης Οκτωβρίου.

Στα γεγονότα του 1989 το πορτρέτο της Τιενανμέν βανδαλίστηκε από φοιτητές σε αντίστροφο ρόλο από εκείνον που είχαν το 1966. Οσοι του πέταξαν αυγά και μπογιές συνελήφθησαν και κλείστηκαν στη φυλακή. Η καπιταλιστική στροφή της Κίνας μείωσε τη ζήτηση για αυθεντικά πορτρέτα του Μάο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News