Ενα κύμα νέων κοινωνικών ερευνών έχει «σκάσει» σαν τσουνάμι στις ΗΠΑ και έρχεται να καταδείξει ότι η τηλεοπτική μας κουλτούρα, δείχνει την ποιότητα που έχουμε ως άνθρωποι.

Στη χρυσή εποχή της τηλεόρασης ή μάλλον του Netflix, υπάρχουν ειδικοί που υποστηρίζουν ότι στην καλύτερη μορφή της μοιάζει με εμπλουτισμένο μυθιστόρημα, κάτι που δεν είναι κακό. Επίσης, ότι οι παιδικές παραγωγές μπορούν να έχουν και εκπαιδευτικό ρόλο.

Ωστόσο, τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έρχονται από τους επιστήμονες, δείχνουν ότι η τηλεόραση έχει αρνητικές συνέπειες όταν κάποιος παρακολουθεί για περισσότερες από πέντε ώρες. Ειδικά όταν το πρόγραμμα που βλέπει είναι απλώς διασκεδαστικό.

Η αρνητική «υφή» της δεν προέρχεται, όπως επισημαίνουν οι New York Times, από την ποιότητα, αλλά από τον χρόνο που διαθέτει κάποιος για να παρακολουθήσει παθητικά ένα πρόγραμμα, ενώ θα μπορούσε να κάνει κάτι πιο εποικοδομητικό. Αρα οι επιστήμονες τείνουν να καταλήξουν ότι είναι σπατάλη χρόνου και με έμμεσο τρόπο μειώνει τις γνωσιακές ικανότητες, αφού αυτές δεν «εξασκούνται».

Το «Sesame Street» ως κοινωνικό πείραμα

Η γνωστική ικανότητα προκύπτει από ένα συνδυασμό καθημερινών παραγόντων, όπως η εκπαίδευση, η διατροφή, οι συμπεριφορές των γονιών μας και άλλες πολλές προσλαμβάνουσες.

Η μελέτη της σχέσης μεταξύ της νοημοσύνης και του χρόνου που περνάμε μπροστά στην τηλεόραση δεν είναι καθόλου εύκολη, αλλά οι ερευνητές έχουν αναπτύξει ειδικά εργαλεία για να μπορέσουν να βγάλουν τα συμπεράσματά τους.

Μερικές από τις καλύτερες έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια αφορούν το παιδικό «Sesame Street». Η εκπομπή, η οποία ξεκίνησε το 1969, είχε αρχικό στόχο να βοηθήσει τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να αναπτύξουν τις ικανότητές τους ως προς την αριθμητική, την ανάγνωση, αλλά παράλληλα να βελτιώσει και τη συναισθηματική τους νοημοσύνη.

Στα δύο χρόνια προβολής της, έγινε ανάλυση όλων των επεισοδίων και φάνηκε ότι όντως, το 80% ήταν αφιερωμένο σε διδακτικό ρόλο και το 20% αφορούσε απλώς την ψυχαγωγία.

Σχεδόν όλοι οι γονείς (93%) των παιδιών που συμμετείχαν στη μελέτη, ανέφεραν ότι τα παιδιά τους παρακολουθούσαν ανελλιπώς την εκπομπή, σε σύγκριση με περίπου το ένα τρίτο των παιδιών στην ομάδα ελέγχου (35%), δηλαδή των παιδιών που οι γονείς τους δεν τους πρότειναν να δουν την εκπομπή και τα άφηναν ελεύθερα να παρακολουθούν ό,τι θέλουν.

Οταν όμως τα παιδιά υποβλήθηκαν σε διάφορα γνωσιακά τεστ, όσα παρακολουθούσαν το Sesame Street, είχαν συντριπτικά καλύτερη βαθμολογία, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Μάλιστα, επειδή η εκπομπή μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, τα ίδια αποτελέσματα φάνηκε ότι είχαν και ακόμη 15 χώρες.

Λιγότερη ανάγνωση, περισσότερη τηλεθέαση

Στη Νορβηγία και σε λίγες άλλες αναπτυγμένες χώρες, ο μέσος όρος νοημοσύνης (IQ) έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, αφού όμως για πολλά χρόνια υπήρχε μία ανοδική πορεία. Μεταξύ των νορβηγών ανδρών που υποβλήθηκαν σε ειδικές εξετάσεις σε ηλικία 18 ετών, όσοι είχαν γεννηθεί το 1974, είχαν δύο βαθμούς υψηλότερο IQ σε σχέση με αυτούς που είχαν γεννηθεί το 1987.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει στην έρευνά του ο νορβηγός οικονομολόγος Οϊστεν Χερνάες, μέρος αυτής της μείωσης του IQ, οφείλεται στην διείσδυση της καλωδιακής τηλεόρασης, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την επίσης ραγδαία μείωση της ανάγνωσης.

Μετά την εισαγωγή της καλωδιακής τηλεόρασης το 1981, νορβηγοί έφηβοι και νεαροί ενήλικες, μείωσαν σημαντικά τον χρόνο ανάγνωσής τους από το 1980 έως το 2000 και αύξησαν το χρόνο που παρακολουθούσαν τηλεόραση.

Οι Νορβηγοί, μετά τους υπολογισμούς που έκαναν, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δέκα χρόνια «έκθεσης» στην καλωδιακή τηλεόραση, μείωσαν τον δείκτη νοημοσύνης κατά 1,8 μονάδες. Επίσης, στο πλαίσιο της έρευνας καταγράφηκε ότι μειώθηκε σημαντικά η συμμετοχή των ψηφοφόρων στις τοπικές εκλογές, λόγω επίσης της καλωδιακής τηλεόρασης.

Τηλεόραση Μπερλουσκόνι

Μια παρόμοια μελέτη διεξήχθη από τον ιταλό οικονομολόγο Ρούμεν Ντουράντε και αφορούσε την ιταλική τηλεόραση και τα πολλά κανάλια του πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι.

Τα κανάλια του Σίλβιο «στήθηκαν» κατά κανόνα πάνω σε ελαφρύ πρόγραμμα, με τηλεπαιχνίδια, μουσικές εκπομπές και talk shows, στα οποία είτε οι πρωταγωνίστριες, είτε οι «γλάστρες», φορούσαν ελάχιστα ρούχα. Εννοείται ότι ήταν όλες καλλονές. Το απέναντι κανάλι, το κρατικό, μετέδιδε ειδήσεις και σοβαρές εκπομπές λόγου και τέχνης.

Αυτό που διαπίστωσαν ήταν ότι σε όσες οικογένειες έβλεπαν τα κανάλια του Μπερλουσκόνι, τα παιδιά τους είχαν χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης. Επίσης, ήταν λιγότερο πιθανό να είναι πολιτικοποιημένα άτομα και περισσότερο πιθανό να ψηφίζουν κόμματα με λαϊκίστικες τάσεις, όπως το Φόρτσα Ιτάλια και το κίνημα των Πέντε Αστέρων.

Την επίδραση των ΜΜΕ και ειδικά της τηλεόρασης είχαν καταδείξει και αρκετές αμερικανικές μελέτες. Σύμφωνα με τα κοινά τους αποτελέσματα, όσοι παρακολουθούσαν Fox News είχαν προτίμηση στους Ρεπουμπλικάνους, ενώ όσοι παρακολουθούσαν το MSNBC στους Δημοκρατικούς.

Καλλιέργεια και νοημοσύνη

Γνωρίζουμε ότι η εκπαίδευση αυξάνει τις γνωστικές ικανότητες, επομένως είναι λογικό η εκπαιδευτική τηλεόραση να έχει θετικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, αυτό έπρεπε να αποδειχθεί μέσα από τις έρευνες.

Ο Πλάτωνας έκανε λόγο για ρύθμιση της ποιότητας των καλλιτεχνικών παραγωγών, ώστε να αποφευχθεί η αλλοτρίωση της νεολαίας και η αποδυνάμωση του χαρακτήρα τους. Είκοσι τρεις αιώνες αργότερα και λόγω του Διαδικτύου, τα παιδιά έχουν άπειρες επιλογές να απολαύσουν ό,τι τους αρέσει.

Καμία επιλογή δεν πρόκειται να είναι επιβλαβής, εάν υπάρχουν ισορροπίες και όρια. Σε μελέτη που έγινε, για παράδειγμα, στην Ινδία, διαπιστώθηκε ότι η καλωδιακή τηλεόραση ενδυνάμωσε σημαντικά τον ρόλο της γυναίκας. Οταν λοιπόν αυτό που παρακολουθούμε είναι ποιοτικό και ο χρόνος που αφιερώνουμε είναι συγκεκριμένος, τότε τα οφέλη είναι πολλαπλά.

Παρόλα αυτά, τα μέσα ενημέρωσης και κυρίως η τηλεόραση δεν ενδιαφέρονται τόσο για την ποιότητα, όσο για να κεντρίσουν την προσοχή του τηλεθεατή και να πάρουν το διαφημιστικό τους μερίδιο, αναφέρει το άρθρο των New York Times. Τα περισσότερα κανάλια στερούνται αλτρουιστικών κινήτρων που οδήγησαν τους παραγωγούς της αρχικής «Sesame Street», σε μία τόσο καλή παραγωγή.

Από την άλλη, ουδείς θέλει να πληρώσει ποιοτικό περιεχόμενο και όλοι οι «καταναλωτές», περιμένουν να δουν, να διαβάσουν και να ενημερωθούν δωρεάν. Φαύλος κύκλος…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News