Κάποια στιγμή τον 12ο αιώνα π.Χ στην αρχαία παράκτια πόλη της Ασκελόν (Ασκάλωνας), κοντά στα νότια σύνορα του Ισραήλ με τη Λωρίδα της Γάζας, μια οικογένεια θρηνούσε την απώλεια του βρέφους της. Η οικογένεια αποφάσισε να μη θάψει το παιδί στο νεκροταφείο της πόλης αλλά έσκαψε έναν λάκκο μέσα στο σπίτι και το έθαψε εκεί.

Οπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το περιοδικό Smithsonian, ερευνητές με επικεφαλής την ισραηλινής καταγωγής αρχαιογενετίστρια Μίχαλ Φέλντμαν του γερμανικού Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για τη Μελέτη της Ανθρώπινης Ιστορίας μελέτησε το DNA του συγκεκριμένου βρέφους μαζί με εκείνο άλλων εννέα ατόμων (ανάμεσά τους άλλα τρία βρέφη). Τα δέκα άτομα που μελετήθηκαν ανακαλύφθηκαν σε ανασκαφές που έγιναν το διάστημα 1997 – 2013 στην Ασκελόν η οποία ήταν ένα από βασικά κέντρα της φυλής των Φιλισταίων.

Η ύπαρξη των Φιλισταίων κρύβει πολλά ερωτηματικά, και κάθε νέο εύρημα, κάθε καινούργια πληροφορία για αυτούς είναι καλοδεχούμενη αφού ρίχνει φως στα μυστήρια που τους καλύπτουν μέχρι σήμερα. Οι Φιλισταίοι έγιναν γνωστοί μέσω των αναφορών για αυτούς στη Βίβλο ως φυλή ιδιαίτερα εχθρική στους Ισραηλίτες. Θεωρείται πολεμοχαρής φυλή που δεν είχε αναπτύξει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά πολιτισμού και κουλτούρας και γενικότερα θεωρούνταν «βαρβαρική» φυλή. Διασημότεροι Φιλισταίοι είναι ο Γολιάθ που αναμετρήθηκε με τον Δαβίδ και η Δαλιδά που έκοψε τα μαλλιά του Σαμψών για να χάσει τη δύναμή του.

Ποιοι ήταν όμως στην πραγματικότητα οι Φιλισταίοι; Επρεπε να φτάσουμε στον 19ο και στον 20ό αιώνα για να αρχίσουν οι ειδικοί να συνθέτουν το παζλ της ιστορίας τους. Τα κομμάτια του παζλ προέρχονταν κυρίως από ανασκαφές σε περιοχές που σύμφωνα με τη Βίβλο ή άλλα ιστορικά κείμενα αποτελούσαν ισχυρά κέντρα αυτής της φυλής. Εκτός από την Ασκελόν οι πόλεις Ασντόντ και Ακκαρόν (ή Εκρόν) ήταν τέτοια κέντρα.

Τα ιστορικά δεδομένα

Οι ανασκαφές σε αυτές τις πόλεις αποκάλυψαν μια σειρά από ευρήματα (αρχιτεκτονικά, τεχνουργήματα, κ.ά.) η μελέτη των οποίων έδειξε ότι οι Φιλισταίοι έφτασαν εκεί γύρω στο 1.200 π.Χ. Τα κεραμικά αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν αποδείχθηκε ότι είχαν κατασκευαστεί εκεί αλλά έμοιαζαν με πιστά αντίγραφα από πολιτισμούς που είχαν αναπτυχθεί στο Αιγαίο Πέλαγος και την ηπειρωτική Ελλάδα όπως ο Μυκηναϊκός. Η ίδια η Βίβλος υποδεικνύει την ελληνική προέλευση των Φιλισταίων αναφέροντας ότι κατάγονται από την «Καφθόρ» που ήταν ένα όνομα που χρησιμοποιούνταν την εποχή του Χαλκού για την Κρήτη. Ενα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η χρονική περίοδος οριοθέτησης της μετανάστευσης των Φιλισταίων στις περιοχές του σημερινού Ισραήλ συμπίπτει με την εποχή που οι ιστορικοί αναφέρουν ότι βρισκόταν σε εξέλιξη η κατάρρευση των σημαντικών πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου και ένα αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν η μαζική μετακίνηση πληθυσμών.

Αναφορές στους Φιλισταίους υπάρχουν και σε ιερογλυφικά των αρχαίων Αιγυπτίων όπου αναφέρονται ως μια φυλή των επονομαζόμενων «Λαών της Θάλασσας». Οι Αιγύπτιοι τους αναφέρουν ως «Peleset» και ότι πήραν μέρος σε μάχες εναντίον του Φαραώ Ραμσή Γ΄ περίπου το 1.180 π.Χ. Υπάρχουν όμως και κάποιοι ειδικοί που εκτιμούν ότι οι Φιλισταίοι ήταν μια φυλή που προέρχεται είτε από κάποια περιοχή της σημερινής Τουρκίας είτε της Συρίας και για κάποιο λόγο μετακινήθηκε προς τις περιοχές της Παλαιστίνης και του Ισραήλ. Οσον αφορά τα κεραμικά αντικείμενα, όσοι διαφωνούν με την θεωρία της ελληνικής ή ευρύτερα νοτιοευρωπαϊκής καταγωγής τους υποστηρίζουν ότι οι Φιλισταίοι ήταν μια τοπική φυλή της Μέσης Ανατολής η οποία μέσω εμπορικών ή άλλων οδών είχε έρθει σε επαφή με τους πολιτισμούς της Μεσογείου, τους άρεσαν τα αντικείμενα που είδαν και απλά μιμήθηκαν τον τρόπο κατασκευής και την τεχνοτροπία τους.

Το DNA

Οι ερευνητές παρουσιάζουν στην επιθεώρηση «Science Advances» τα ευρήματα της ανάλυσης του DNA των δέκα ατόμων που ζούσαν στην Ασκελόν σε μια χρονική περίοδο περίπου τριών αιώνων από τα τέλη της εποχής του Χαλκού τον μέχρι τις αρχές της εποχής του Σιδήρου. Η προσπάθεια των ερευνητών δεν ήταν εύκολη αφού οι τοπικές συνθήκες δεν ευνοούν την διατήρηση του DNA σε τέτοιας ηλικίας σκελετούς ανθρώπων. Τελικά οι ερευνητές κατάφεραν να χαρτογραφήσουν ολόκληρο το γονιδίωμα τριών εκ των δέκα ατόμων που μελετούσαν. Τα άτομα αυτά ήταν πιστοποιημένα Φιλισταίοι. Παράλληλα χαρτογράφησαν το γονιδίωμα κατοίκων της Ασκελόν που ζούσαν εκεί πριν την έλευση των Φιλισταίων, τους λεγόμενους Καναΐτες, για να γίνουν οι απαραίτητες συγκρίσεις.

Η γενετική ανάλυση δείχνει ότι πράγματι οι Φιλισταίοι έχουν DNA με προέλευση από την νότια Ευρώπη και ειδικότερα από την Ελλάδα, την Σαρδηνία και την Ιβηρική Χερσόνησο. «Βλέπουμε την ύπαρξη γονιδιακού υλικού στην συγκεκριμένη περιοχή το οποίο στο παρελθόν δεν υπήρχε» αναφέρει η Φέλντμαν. Από την έρευνα προέκυψε ότι τα βρέφη που μελετήθηκαν ήταν εγγόνια ή το πολύ δισέγγονα των πρώτων Φιλισταίων μεταναστών στην περιοχή της Ασκελόν και είχαν ήδη μέσα τους DNA από τοπικούς πληθυσμούς. Αυτό σημαίνει ότι οι Φιλισταίοι αμέσως μετά την εγκατάσταση τους στην περιοχή προσμείχθηκαν με τους τοπικούς πληθυσμούς. Ετσι, σύμφωνα με τους ερευνητές, εξηγείται και το γεγονός ότι στις γενετικές μελέτες που έγιναν σε κατοίκους της περιοχής που ζούσαν εκεί λίγους μόλις αιώνες μετά την έλευση των Φιλισταίων απουσιάζει εντελώς οποιοδήποτε ευρωπαϊκό γενετικό ίχνος.

«Όταν οι Φιλισταίοι πήγαν στην περιοχή της Παλαιστίνης και του Ισραήλ δεν είχαν κανένα απολύτως ταμπού ή διστακτικότητα στο να παντρεύονται ντόπιους κάτι που φυσικά σημαίνει πώς και οι τοπικοί πληθυσμοί επίσης δεν είχαν κάποιο πρόβλημα να αποκτήσουν στενές επαφές με τους Φιλισταίους. Μια διαπίστωση από αυτή την έρευνα είναι ότι για μια ακόμη φορά επιβεβαιώνεται το γεγονός ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι πραγματικά σύνθετος και περίπλοκος είτε σε ότι να κάνει με τις γονιδιακές ταυτότητες είτε με τις γλώσσες και την κουλτούρα και ότι τα πράγματα εξελίσσονται και μεταβάλλονται διαρκώς» αναφέρει ο Ντάνιελ Μάστερ, καθηγητής αρχαιολογίας του Wheaton College στο Ιλινόι των ΗΠΑ που είναι επικεφαλής των ανασκαφών στο Ασκελόν.

Εκτός όμως από το DNA ενδιαφέροντα συμπεράσματα προκύπτουν και από άλλα ευρήματα που εντοπίστηκαν στις ανασκαφές. Ορισμένοι από τους νεκρούς είχαν ταφεί μαζί με κοσμήματα αλλά και αρωματικά έλαια γεγονός που υποδεικνύει ότι οι Φιλισταίοι μάλλον δεν ήταν τόσο απολίτιστοι και βάρβαροι όσο πιστεύεται. «Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια περίπτωση όπου ένας ξένος πληθυσμός πηγαίνει σε μια άλλη περιοχή και η γονιδιακή του επιρροή είναι πολύ σύντομη αλλά η κουλτούρα του αφήνει αποτύπωμα που διαρκεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα» αναφέρει η Φέλντμαν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News