Σας λέει κάτι το όνομα Τσαρλς Ριπ; Μάλλον όχι, αν και υπήρξε ο πρώτος στατιστικολόγος στο ποδόσφαιρο – κι ένας από τους πιονέρους της μαθηματικής ανάλυσης στα σπορ. Ηταν πολύ μπροστά από την εποχή του, όμως… βιάστηκε να γεννηθεί. Οταν σκέφτηκε να διαβάσει τα παιχνίδια με τα μάτια των αριθμών, το 1950, οι υπολογιστές δεν ήταν εκεί για να τον βοηθήσουν. Κατέγραφε τα δεδομένα με το χέρι. Αφιέρωνε έως και 80 ώρες σε κάθε ματς, από τα περίπου 2.000 που επεξεργάστηκε μέσα σε 30 χρόνια.

Μια από τις παρατηρήσεις του -ότι τα περισσότερα γκολ σημειώνονταν με λιγότερες από τρεις πάσες- οδήγησε στο συμπέρασμα πως η μπάλα πρέπει να προωθείται στην επίθεση όσο πιο γρήγορα γίνεται. Οι αγγλικές ομάδες υιοθέτησαν τη θεωρία του, κι έτσι άρχισαν να παίζουν με «βαθιές μπαλιές» – ένα στιλ ποδοσφαίρου που κυριάρχησε στο Νησί επί δεκαετίες. Ο Ριπ πέθανε πλήρης ημερών (στα 97 του) το 2002: τη χρονιά που ο αθλητικός κόσμος παραδεχόταν, για πρώτη φορά, πως ένα στατιστικό μοντέλο κρύβεται πίσω από την επιτυχία μιας ομάδας.

Η ομάδα ήταν η Οκλαντ Αθλέτικς -που παρά την οικονομική της στενότητα κατάφερε να τερματίσει πρώτη στη Δυτική Περιφέρεια του αμερικανικού πρωταθλήματος μπέιζμπολ- και το μαθηματικό μοντέλο, του γενικού διευθυντή της, Μπίλι Μπιν: του πρώτου αθλητικού παράγοντα που εμπιστεύτηκε την επιλογή παικτών σε υπολογιστή. Πρόκειται για την ιστορία που αφηγήθηκε η κινηματογραφική ταινία «Moneyball» (2011), με τον Μπραντ Πιτ στο ρόλο του μάνατζερ Μπιν.

Οι σύλλογοι του μπέιζμπολ, του αμερικάνικου φούτμπολ και του μπάσκετ δεν άργησαν να βάλουν την ανάλυση δεδομένων στη ζωή τους, σε όλους τους τομείς της δουλειάς τους. Τα advanced stats τους βοηθούν να κατανοήσουν την τακτική των αντιπάλων τους και να χαράξουν τη δική τους, να ελέγχουν τη φυσική κατάσταση των παικτών τους και να παρακολουθούν την εξέλιξή τους, να εξατομικεύουν την προπόνηση, εστιάζοντας στις αδυναμίες κάθε αθλητή ξεχωριστά, αλλά και να εντοπίζουν νέα ταλέντα. Για πολλά χρόνια επικρατούσε η αντίληψη ότι το ποδόσφαιρο έχει ιδιαιτερότητες που η στατιστική δεν μπορεί να αποτυπώσει, όμως την τελευταία δεκαετία αυτή η θεωρία καταρρίφθηκε. Πλέον, η «στρογγυλή Θεά» έχει πέσει στους αλγόριθμους… με τα μούτρα. Μεγάλα κλαμπ της Ευρώπης ρωτούν τους υπολογιστές τους, ακόμη και για τις μεταγραφές που θα κάνουν.

Η Ντόρτμουντ του Κλοπ, η Τότεναμ, η Αρσεναλ, η Λέστερ και αρκετοί ακόμη σύλλογοι της Premier League, η εθνική ομάδα της Γερμανίας και η Μπάγερν Μονάχου, ήταν από τους πρωτεργάτες της συνεργασίας του ποδοσφαίρου με την επιστήμη. Αλλά, η ομάδα που στήριξε το μέλλον της σε αυτή τη σύμπραξη περισσότερο από κάθε άλλη, είναι η Λίβερπουλ. Γι’ αυτό είναι λογικό, που η συζήτηση για το ρόλο της μαθηματικής ανάλυσης δεδομένων στο ποδόσφαιρο φούντωσε, πάλι, μόλις οι «Reds» στέφτηκαν πρωταθλητές Ευρώπης.

Ο Τζον Χένρι, ο αυτοδημιούργητος αμερικανός επιχειρηματίας από το Ιλινόις, που εξαγόρασε τη Λίβερπουλ το 2010, είχε υιοθετήσει τα advanced stats και στην Μπόστον Ρεντ Σοξ, την ομάδα μπέιζμπολ των ΗΠΑ που, επίσης, του ανήκει. Αλλωστε, τον πλούτο του τον οφείλει, εν πολλοίς, σε ένα στατιστικό μοντέλο που χρησιμοποίησε για να κερδίσει από τις αδυναμίες των χρηματιστηρίων. Το πρώτο του μέλημα στο Λίβερπουλ ήταν να συγκροτήσει μια ομάδα αναλυτών – την καλύτερη στην Ευρώπη, όπως λένε όσοι γνωρίζουν. Ανάμεσα σε άλλους (μαθηματικούς, αστροφυσικούς και αυθεντίες στο σκάκι!), προσέλαβε τον Μάικ Εντουαρντς και τον Ιαν Γκρέιαμ, που είχαν εξαιρετική φήμη ως αναλυτές της Τότεναμ. Ο πρώτος προήχθη σε αθλητικό διευθυντή. Ο δεύτερος τοποθετήθηκε επικεφαλής του τμήματος analytics. Αλλά, η σπουδαία δουλειά και των δύο φάνηκε όταν αφίχθη στο «Ανφιλντ» ο ανοιχτόμυαλος Γίργκεν Κλοπ.

Το σκεπτικό τους ήταν ότι τα μαθηματικά μπορούν να εντοπίσουν ποδοσφαιριστές που η αγορά έχει, κακώς, υποτιμήσει, με την ανάλυση κάποιων δεδομένων που το γυμνό μάτι -ακόμη και ενός έμπειρου προπονητή- δεν διακρίνει. Ετσι, ο σύλλογος θα τους αποκτήσει σε τιμή χαμηλότερη από την πραγματική τους αξία, θα εξοικονομήσει πόρους, αλλά και θα επωφεληθεί από την υπεραξία τους. Με αυτόν τον τρόπο ήρθαν στη Λίβερπουλ μερικοί από τους κορυφαίους παίκτες της: ο Σαλάχ (που το 2016 είχε φύγει από την Τσέλσι ως αποτυχημένος), ο Μανέ, ο Αλισον, ο Φαμπίνιο, ο Ρόμπερτσον, ο Φιρμίνο… Ο ευφυής Κλοπ υποχώρησε αρκετές φορές μπροστά στη… γνώμη του κομπιούτερ. Υπήρξε, άλλωστε, ένας από τους πρώτους προπονητές που είχαν προσλάβει αναλυτή, όταν ακόμη εργαζόταν στην Ντόρτμουντ: τον Σβεν Μίσλιντατ, στον οποίο οι Βεστφαλοί έδωσαν το προσωνύμιο «διαμαντένιο μάτι», για τις εξαιρετικές επιλογές παικτών που έκανε μέσα από τον υπολογιστή του.

Οπως μάθαμε με καθυστέρηση, η Λέστερ αλίευσε τον Καντέ, τον Βάρντι και τον Μαχρέζ, δηλαδή τους πρωταγωνιστές της καταπληκτικής της πορείας προς τον τίτλο της Premier League, χάρη στους αναλυτές της. Ενα τέτοιο πρόγραμμα στατιστικής ανάλυσης έχει κάνει τον πρόεδρο της Μπρέντφορντ να περηφανεύεται ότι «δεν είμαστε πιο πλούσιοι από τους αντιπάλους μας, όμως μπορούμε να είμαστε πιο έξυπνοι». Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις, δεν είναι μακριά η μέρα που τις μεταγραφές των ομάδων θα τις κάνουν τα κομπιούτερ.

Ενα ποδοσφαιρικό παιχνίδι μοιάζει με μια άτακτη σειρά συμβάντων, μάλλον τυχαίων, που το ανθρώπινο μυαλό δεν μπορεί, ούτε να θυμηθεί (παρά μόνον τις φάσεις που καθόρισαν το αποτέλεσμα), ούτε να αξιολογήσει σωστά. Στο ίδιο ματς, η στατιστική έχει τη δυνατότητα να καταγράψει και να αναλύσει περίπου 3.000 γεγονότα. Πλέον, οι αριθμοί λένε για τους παίκτες αλήθειες που δεν γνωρίζουν ούτε οι προπονητές τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News