Αναπολώντας το παρελθόν, ένας φίλος που είχε ζήσει στο περιβάλλον του Μάνου Χατζιδάκι μου έλεγε τις προάλλες πόσο τυχερός αισθάνεται που τον γνώρισε και πόσο μεγάλο κέρδος αποκόμισε από τη φιλία τους. Οι γνώσεις, η σκέψη, η γενναιοδωρία και το ήθος του συνθέτη έκαναν κάθε συνάντηση μαζί του ένα πολύτιμο όσο και απολαυστικό σχολείο από όπου δεν μπορούσες παρά να βγεις καλύτερος άνθρωπος. Πάνω κάτω τα ίδια λένε και άλλοι γνωστοί και φίλοι που είχαν συναναστραφεί τον Χατζιδάκι.

Σκεφτόμουν, τώρα που συμπληρώνονται 25 χρόνια από το θάνατό του (ήταν 15 Ιουνίου του 1994 όταν εξέπνευσε από οξύ πνευμονικό οίδημα), να συγκεντρώσω μερικές τέτοιες μαρτυρίες σε ένα μικρό αφιέρωμα. Δεν θα ήταν δύσκολο, ούτε όμως και πρωτότυπο, έχει γίνει αρκετές φορές. Την ίδια στιγμή σκέφτηκα και πως αυτού του είδους οι επέτειοι δεν είναι απαραίτητες, κυρίως μας θυμίζουν πόσο γρήγορα περνάει ο χρόνος και πόσο η ορφάνια μας, μέσα από τις διαδοχικές απώλειες των σημαντικότερων πνευματικών ανθρώπων που γέννησε ο τόπος, γίνεται όλο και πιο έντονη.

Στην πραγματικότητα δεν χρειάζονται επέτειοι για να μνημονεύουμε προσωπικότητες σαν τον Χατζιδάκι. Το έργο και η σκέψη τους συνοδεύουν την κάθε μέρα μας. Ή, μάλλον, θα έπρεπε να συνοδεύουν την κάθε μέρα μας: οι μουσικές του αλλά και τα κείμενα που άφησε πίσω του, και οι συνεντεύξεις του, αποτελούν ιδανική διδακτική ύλη για τους μαθητές σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ξεκινώντας από την «Λιλιπούπολη» και φτάνοντας στα πιο απαιτητικά έργα του και στους πιο «στρυφνούς» συλλογισμούς του. Οπως αποτελούν πολύτιμα υλικά για την καθημερινή διαδικασία της ανατροφής των παιδιών από τους γονείς τους.

Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι αναντικατάστατο κεφάλαιο για τη χώρα μας, μια παρουσία πολύ πιο σημαντική από όσο πολλοί από εμάς θεωρούν, καθώς εκτός από μουσική ιδιοφυΐα ήταν μία ισχυρή πνευματική φυσιογνωμία.

Εύκολα τώρα που συμπληρώνονται 25 χρόνια από τον θάνατό του μπορώ να καταλάβω γιατί εξακολουθούμε να έχουμε ανάγκη από ανθρώπους σαν αυτόν, για την ακρίβεια, γιατί τους έχουμε ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλη φορά, από τότε τουλάχιστον που εγώ θυμάμαι τον εαυτό μου. Εκείνο όμως που πρέπει να αναρωτηθούμε, είναι πώς εμείς θα αντιδρούσαμε αν είχαμε σήμερα έναν Χατζιδάκι! Να υποθέσω με ακόμα μεγαλύτερη σφοδρότητα από όσο είχαν αντιδράσει τότε, όταν επιχειρούσαν να τον εξευτελίσουν μέσα από την «Αυριανή»;

Πώς θα αντιδρούσαμε σήμερα απέναντι σε έναν άνθρωπο με ρηξικέλευθη, κοφτερή, προοδευτική σκέψη που δεν θα μασούσε τα λόγια του, που με θάρρος θα έβγαινε μπροστά και θα κατήγγειλε τα κακώς κείμενα, και που θα πρότασσε την αξιοπρέπεια του στην περιρρέουσα χυδαιότητα και ευτέλεια;

Πόσο πρόθυμοι θα ήμασταν να ακούσουμε μια φωνή σαν τη δική του που δεν θα μας χάιδευε τα αυτιά αλλά θα μας έθετε προ των ευθυνών μας;

Πόσο ψύχραιμα θα διαχειριζόμασταν, εμείς που έχουμε γίνει τόσο επιθετικοί, οξύθυμοι και ερειστικοί, την ενόχληση ή και τον θυμό μας σε περίπτωση που θεωρούσαμε πως θιγόμασταν από τα σχόλιά του;

Θα τον αντιμετωπίζαμε τουλάχιστον με τον σεβασμό που του αρμόζει, ή θα σπεύδαμε να τον αμφισβητήσουμε, να τον κακοχαρακτηρίσουμε, να τον αποκαθηλώσουμε στολίζοντάς τον με τους πιο αγενείς επιθετικούς προσδιορισμούς όπως έχουμε κάνει κατά καιρούς με ανθρώπους σαν την Κική Δημουλά, τον Μίκη Θεοδωράκη, την Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ όταν είπαν κάτι που δεν μας άρεσε;

Αναρωτιέμαι ακόμα και αν η μουσική του θα μπορούσε να γίνει κατανοητή σε γενιές εθισμένες στο πολύ κακό τραγούδι. Κοντολογίς το ερώτημα δεν είναι αν έχουμε ανάγκη τον Χατζιδάκι, αλλά αν αντέχουμε σήμερα έναν Χατζιδάκι. Η απάντησή του συνεπάγεται μια γενναία και φοβάμαι οδυνηρή απόπειρα αυτοκριτικής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News