Φανταστείτε να καταδύεστε αργά σε βάθος 22 έως 33 μέτρων και να φτάνετε να… αγγίζετε το ναυάγιο του μεγαλύτερου εμπορικού πλοίου της κλασικής περιόδου που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Και το φερόμενο ως αρχαιότερο επισκέψιμο ναυάγιο στον κόσμο.  Περιστοιχισμένοι από κοντά 1.000 αδιατάραχτους αρχαίους αμφορείς κρασιού (και αυτό μόνον στην επιφάνεια, καθώς το πλοίο μετέφερε κάπου 4.000 συνολικά αμφορείς, πιθανότατα από την οινοπαραγωγική Μένδη της Χαλκιδικής, προτού βυθιστεί δίπλα στο νησάκι Περιστέρα της Αλοννήσου).

Και όχι μόνον αυτό. Να φτάνετε σχεδόν να… αγγίζετε ένα ναυάγιο που άλλαξε για πάντα την παγκόσμια γνώση για την ναυπηγική δυνατότητα και το μέγεθος των πλοίων της κραταιάς εμπορικής υπερδύναμης Αθήνας του τελευταίου τετάρτου του «χρυσού» 5^ου αιώνα π.Χ. Μάρτυρα και τεκμήριο μιας εποχής που ο Σωκράτης δίδασκε φιλοσοφία στον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα, ο Θουκυδίδης έγραφε την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο Αριστοφάνης την «Λυσιστράτη» και ο Ευριπίδης τις «Βάκχες». Στοιχείο που ανέτρεψε όσα νομίζαμε (μέχρι τις αρχές του ’90): ότι μόνον ρωμαϊκά ήταν τόσο μεγάλα πλοία.

Και αν δεν μπορείτε ή δεν θέλετε να το φανταστείτε όλο αυτό, σκεφθείτε ότι μπορούν να το φαντάζονται και να το ονειρεύονται κάπου 25 εκατ. αυτοδυτών παγκοσμίως (κάπου 5 εκατ. στην Ευρώπη), από τους οποίους το ένα δέκατο είναι παθιασμένοι και σχεδιάζουν ένα τουλάχιστον ταξίδι τον χρόνο, με στόχο την κατάδυση σε τόπους «μαγικούς» σαν τον παραπάνω. Ένα λεφούσι, δηλαδή, που αποτελεί το ενεργό σώμα του διεθνή καταδυτικού τουρισμού, που ξοδεύει πολλά για ένα τέτοιο όνειρο. Και μπορεί να προκρατεί θέση για μια τέτοια βουτιά σε ρωμαϊκά και νεότερα ναυάγια στις θάλασσες της Ισπανίας και της Γαλλίας, φερ’ ειπείν, με λίστες αναμονής μέχρι και ένα χρόνο πριν!

450 καταδύσεις ημερησίως

Και για να έχουμε ένα ακόμη μέτρο σύγκρισης: Οι καταδύσεις στα μικρά νησιά Μέντες, βορειοανατολικά της Βαρκελώνης, που έχουν μπει σε εφαρμογή εδώ και χρόνια από το υπουργείο Περιβάλλοντος της Κυβέρνησης της Καταλονίας, κατάφεραν να αναδειχθούν πολύ σύντομα στον δημοφιλέστερο προορισμό για καταδυτικό τουρισμό στην Μεσόγειο (και δη σε προστατευόμενη από το 1990 περιοχή), με 70.000 καταδύσεις ετησίως και τουριστικό τζίρο της τάξης των 10 εκατ. ευρώ, επίσης ετησίως, μέχρι που μπήκε όριο 450 καταδύσεων ημερησίως. Και σκεφθείτε ότι εκεί δεν έχουν αρχαία ναυάγια, αλλά 1.350 είδη θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας σε μια θαλάσσια έκταση μόλις 932 στρεμμάτων.

Όσοι κατάλαβαν τη σημασία – τουριστική και οικονομική, πέραν της αρχαιολογικής – αυτής της ονειρικής βουτιάς, σε μια χώρα με 1.500 ναυάγια διάσπαρτα στις θάλασσές της, ξέρουν ότι δεν είναι τόσο μακριά το καλοκαίρι του 2020, που και στην Ελλάδα θα βρει πεδίο λαμπρό ο διεθνής καταδυτικός τουρισμός. Με καταδυτικά πάρκα, αρχαιολογικής κατεύθυνσης αλλά και με νεότερα ναυάγια ή τοποθετημένα επί τούτου «κουφάρια» βυθισμένων (νεότερων) πλοίων, σε αρκετές θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας. Αρχής γενομένης από το θρυλικό ναυάγιο της Περιστέρας στην Αλόννησο, στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Βορείων Σποράδων, που πρωτοφωτίστηκε αρχαιολογικά το 1992-93 και στις σελίδες των «New York Times» και θα λειτουργεί επισήμως – και με τον νόμο – σαν ένα μεγάλο υποθαλάσσιο Μουσείο, επισκέψιμο με καθοδηγούμενη κατάδυση.

Έτσι, για την ιστορία: Το πλοίο, με μήκος 30 μ., πλάτος 10 και εκτιμώμενο εκτόπισμα άνω των 120 τόνων, βυθίστηκε ανοιχτά της νησίδας Περιστέρα μεταξύ 425 και 415 π.Χ. και ανακαλύφθηκε το 1985 από τον επαγγελματία αλιέα Δημήτριο Μαυρίκη. Κάτω από το σχεδόν ανέγγιχτο πρώτο στρώμα των κάπου 1.000 αμφορέων, στο τελευταίο στρώμα «βρέθηκε και ανελκύστηκε μεγάλη ποσότητα μελαμβαφούς κεραμικής, όπως κύλικες με εμπίεστες και εγχάρακτες διακοσμήσεις, επιτραπέζια πινάκια, αγγεία πόσεως οίνου, λυχνάρια, χάλκινα σκεύη και πολλά άλλα θραύσματα αγγείων καθημερινής χρήσης, που ανήκαν σε σκεύη συμποσίου και διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, σχεδόν όπως πριν από 2.500 χρόνια», όπως σημειώνει η Ελπίδα Χατζηδάκη από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων. «Τα πλοία της ίδιας περιόδου που έχουν ανασκαφεί στην Ιταλία, την Κύπρο και το Ισραήλ δεν ξεπερνούν τα 15-16,5 μ. και δεν μετέφεραν φορτίο άνω των 75 τόνων. Αυτό οδήγησε τους μελετητές πλοίων να συμπεράνουν ότι οι μεγάλες φορτηγίδες ήταν άγνωστες στους αρχαίους Έλληνες και ότι ναυπηγήθηκαν μόνο από τους Ρωμαίους, 300 χρόνια αργότερα». Κάτι που ανέτρεψε το ναυάγιο της Περιστέρας.

Στο μεταξύ, κοινή υπουργική απόφαση θα χαρακτηρίσει επισκέψιμα στην Αλόννησο τέσσερα ακόμη ναυάγια: στην Σκάντζουρα, στον Άγιο Πέτρο, στην Φαγκρού και στον Τσέλιο.

Αντίστοιχη μοίρα αξιοποίησης επιφυλάσσει, όπως φαίνεται, το νέο νομικό πλαίσιο που δίνει το πράσινο φως στα καταδυτικά πάρκα, στο τεράστιο «υποβρύχιο μουσείο», με 58 – ως τον Οκτώβριο του 2018 – μελετημένα από τους ειδικούς ναυάγια, στους Φούρνους Ικαρίας. Το έργο εκεί είχε μελετηθεί από το 2015, με προοπτική επισκέψιμοι με ελεγχόμενη – καθοδηγούμενη κατάδυση να είναι σε ένα τόξο έξι χώροι: το νησιωτικό σύμπλεγμα Στύρων, η νήσος Καβαλλιανή και ο όρμος Αλμυροποτάμου, το νησιωτικό σύμπλεγμα Πεταλιών, τα Πορτολάφια Εύβοιας και η νήσος Ακιός με κατάληξη στη Μακρόνησο στη Λαυρεωτική (και την ευρύτερη περιοχή του Σουνίου και των Λεγραινών Αττικής, ο εντυπωσιακός βυθός της οποίας βρίθει νεότερων ναυαγίων, κυρίως από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Κάπου εκεί, ας πούμε, βρίσκεται βυθισμένο από το Φεβρουάριο του 1944 το νορβηγικών συμφερόντων και επιταγμένο από τον γερμανικό στρατό ατμόπλοιο «Όρια», που προσέκρουσε στην νησίδα Πάτροκλος (Γαϊδουρονήσι), και βυθίστηκε σε ελάχιστα λεπτά, παίρνοντας μαζί του 4.000 Ιταλούς αιχμαλώτους πολέμου, κλεισμένους στα αμπάρια του. Μια τραγωδία πολύ μεγαλύτερη – στα ναυτικά χρονικά – από το ναυάγιο του «Τιτανικού», που ο βυθισμένος «μάρτυράς» της παρέμενε άγνωστος μέχρι πρόσφατα.

Το ζήτημα της αξιοποίησης με καταδυτικό πάρκο στους Φούρνους Κορσεών, των διάσπαρτων σε 20 νησιά και νησίδες γύρω από την Ικαρία και την Σάμο ναυαγίων, έφτασε στη Βουλή το 2018 τόσο από την τέως υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου όσο και από τον βουλευτή Δημήτρη Σεβαστάκη. Στο μεταξύ, η ομάδα Fourni Underwater Survey, σε συνεργασία της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας με το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, συνεχίζει να ανακαλύπτει και να καταγράφει ναυάγια της Αρχαιότητας, του Μεσαίωνα και της μεταμεσαιωνικής περιόδου. Ή από το 1000 π.Χ. έως τον 16ο αιώνα.

Από τα πιο σημαντικά είναι ένα ναυάγιο της ύστερης αρχαϊκής / πρώιμης κλασικής περιόδου με αμφορείς από το ανατολικό Αιγαίο. Αλλά και ένα φορτίο αμφορέων της ελληνιστικής περιόδου από την Κω, τρία ρωμαϊκά φορτία με αμφορείς από τη Σινώπη, ένα ναυάγιο με βορειοαφρικανικούς αμφορείς του 3ου – 4ου μ.Χ. αιώνα και ένα φορτίο με επιτραπέζια σκεύη της ύστερης ρωμαϊκής περίοδο. Και αυτό διότι οι Φούρνοι βρίσκονται στη μέση μιας μεγάλης διαδρομής μεταξύ Ανατολής και Δύσης στο Αιγαίο και ήταν το ασφαλέστερο μέρος που μπορούσαν να δέσουν τα πλοία, τα φορτία των οποίων μαρτυρούν συναλλαγές από τη Μαύρη Θάλασσα ως την Κύπρο και την Αίγυπτο.

Και διαφανείς πυθμένες!

Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, στα επισκέψιμα υποβρύχια αρχαιολογικά πάρκα θα επιτρέπεται η κατάδυση, με συνοδεία δυτών σε βάθος έως και 40 μέτρων, ενώ θα επιτρέπεται η ερασιτεχνική φωτογράφιση. Όσοι δε δεν έχουν το αντίστοιχο πτυχίο ή την αγάπη των καταδύσεων, θα μπορούν να θαυμάζουν τα ευρήματα μέσα από σκάφη με διαφανή πυθμένα. Όλα αυτά έχουν ήδη δρομολογηθεί στην Αλόννησο, αλλά και σε τρία ακόμη σημεία στον Παγασητικό, με ναυάγια που χρονολογούνται από τα κλασικά έως τα βυζαντινά χρόνια, με στόχο «να καθιερωθεί η Θεσσαλία ως καταδυτικός τουριστικός προορισμός».

Μιλάμε για τα υποβρύχια μουσεία που θα περιλαμβάνουν τα βυζαντινά ναυάγια στην θαλάσσια περιοχή της Κικύνθου Αμαλιάπολης και Γλάρου Σούρπης και το υστερορωμαϊκό ναυάγιο στο ακρωτήρι Τηλέγραφος Σούρπης (σε συνεργασία του ΥΠΠΟ, της Περιφέρειας Θεσσαλίας και των Δήμων Αλοννήσου και Αλμυρού). Έργο, το οποίο αναμένεται να ενταχθεί στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Θεσσαλίας, με προϋπολογισμό 4 εκατ. ευρώ και ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2021.

Στο μεταξύ, έχει κατατεθεί στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την δημιουργία του καταδυτικού πάρκου Μονοναύτη, στον Δήμο Μαλεβιζίου του νομού Ηρακλείου, ύστερα από το αντίστοιχο καταδυτικό πάρκο στον Δήμου Αποκορώνου. Σε τροχιά υλοποίησης βρίσκονται δύο ακόμα πάρκα, ένα στο Δήμο Χερσονήσου, στην θαλάσσια περιοχή της Σταλίδας, και ένα ακόμα στον Άγιο Νικόλαο. Όλα, όπως φαίνεται, αποτέλεσμα συνεργασίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, τοπικών Επιμελητηρίων και Δήμων και της Περιφέρειας Κρήτης.

Στο πάρκο Μονοναύτη, έκτασης 50 στρεμμάτων, θα υπάρχουν και δυο «ενδιαιτήματα» που θα κατασκευαστούν από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών και θα ενισχύουν και την βιοποικιλότητα, καθώς θα λειτουργήσουν και ως σημεία παραμονής και αναπαραγωγής ψαριών.

Το καταδυτικό πάρκο στον παράκτιο χώρο Βάμου, στον όρμο «Μπρος Γιαλός», του Δήμου Αποκορώνου Χανίων, θα έχει έκταση 60 στρεμμάτων και θα δίνει τη δυνατότητα ελεγχόμενης κατάδυσης σε ένα θαλάσσιο οικοσύστημα σε βάθη 8 έως 25 μ. Στο πάρκο θα ποντισθούν τεχνητοί ύφαλοι και δύο παροπλισμένα πλοία, ένα μεταλλικό και ένα ξύλινο, μήκους 15 και 20 μ., ενώ θα δημιουργηθούν τρεις καταδυτικές διαδρομές με διαφορετικό περιεχόμενο και βαθμό δυσκολίας.

Τελικά, δεν έγινε δεκτή για αξιοποίηση σε καταδυτικό πάρκο άλλης θαλάσσιας περιοχής, που είχαν προτείνει οι εκεί «Φίλοι του Βυθού», στον Καλαθά του Ακρωτηρίου Χανίων, με εντυπωσιακές σπηλιές και υπολείμματα αγγείων, πιθανότατα μινωικών, καθώς δεν έχει ακόμη ερευνηθεί αρχαιολογικά η περιοχή.

Παράλληλα, αναζωπυρώνεται το ενδιαφέρον για καταδυτικά πάρκα στην περιοχή της Πύλου Μεσσηνίας, στη νησίδα Σαπιέντζα, απέναντι από τη Μεθώνη και στον κόλπο του Ναυαρίνου, όπου υπάρχουν σημαντικά αρχαία και νεότερα ναυάγια, αλλά και λιβάδια ποσειδωνίας (η περιοχή προστατεύεται από τη Natura).

Αν και το πλάνο για επίσημα καταδυτικά πάρκα έχει πέσει στο τραπέζι εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, δεν υπήρξε αρχικά αδειοδότηση, καθώς υπήρχαν όχι τόσο αρχαιολογικές, αλλά περιβαλλοντικές αντιρρήσεις.  Παρότι το αντίστοιχο (επιτυχημένο) παράδειγμα στα νησιά Μέντες της Καταλονίας έχει δείξει ότι μπορούν όλα να συνδυαστούν.

Από το 2014 είχαν προταθεί τρία καταδυτικά πάρκα. Δύο στην Μεθώνη και στα αντίστοιχα ρωμαϊκά ναυάγια, που είχαν εντοπιστεί κοντά στην νήσο Σαπιέντζα, από ψαράδες, στη δεκαετία του 1920. Το πρώτο είχε φορτωμένους δώδεκα γρανιτένιους κίονες από το Μεγάλο Περιστύλιο του Ηρώδη Φίλιππου Β’, τετράρχη της Ιτουραίας και Τραχωνίτιδας, στην Καισάρεια (1ος μ.Χ. αιώνας). Το φορτίο του δεύτερου ήταν τέσσερις γλυπτές σαρκοφάγοι από τιτανιούχο λίθο, που προέρχονταν από την Μυσία και τις ακτές της Τροίας (2ος ή 3ος μ.Χ. αιώνας).

Τρίτο, το πάρκο στον όρμο του Ναυαρίνου, που έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το 1962, που θα έφερνε, σύμφωνα με ένα σχέδιο του 2014, αυτοδύτες στο θεωρούμενο ως δεύτερο μεγαλύτερο – επισκέψιμο – ναυάγιο στον κόσμο: Το δεξαμενόπλοιο «Irene’s Serenade» της εταιρείας Τσάκος, μήκους 282 μ., το οποίο βυθίστηκε σε βάθος 47 μ. τον Φεβρουάριο του 1980. Το πλοίο ταξίδευε με 31 ναυτικούς, φορτωμένο με 102.660 τόνους πετρέλαιο, από την Τουρκία προς Τεργέστη, και εξερράγη από τον σπινθήρα που προκάλεσε η τριβή από την πτώση της καδένας, ενώ επιχειρούσε να μπει στον όρμο. Πέρα από την τεράστια οικολογική καταστροφή και στη νήσο Σφακτηρία, το ναυάγιο φέρεται να βυθίστηκε πάνω στα συντρίμμια της Τουρκοαιγυπτιακής ναυαρχίδας, από την Ναυμαχία του Ναυαρίνου (Μάιος 1827), που φέρεται «να ανάστησε ένα Έθνος», το ελληνικό.

Ο Έλγιν και η «ελληνική Πομπηία»

Ας μην ξεχάσουμε όμως, μερικούς ακόμη τόπους, που κατά καιρούς έχουν συζητηθεί ως πόλοι έλξης για καταδυτικό τουρισμό:

Καταρχάς, το ναυάγιο του «Μέντορα», στην είσοδο του λιμένα του Αβλέμονα, στα νοτιοδυτικά Κύθηρα. Μιλάμε για το σκαρί, που μετέφερε για λογαριασμό του Λόρδου Έλγιν (για την ακρίβεια του Τόμας Μπρους, 7^ου Κόμητα του Έλγιν) τα 17 κιβώτια με τα Γλυπτά από τον Παρθενώνα στην Αγγλία, μέσω Μάλτας. Η αρχαιολογική έρευνα συνεχίζεται στο δικάταρτο μπρίκι που βυθίστηκε το Σεπτέμβριο του 1802, αφού έπεσε σε σφοδρή τρικυμία κοντά στο ακρωτήριο Ταίναρο, προσπάθησε να βρει καταφύγιο στα Κύθηρα, χτύπησε στα βράχια και χάθηκε. Όμως η ιστορία έγραψε ότι χρειάστηκαν τρία χρόνια και μεγάλο μέρος της προσωπικής του περιουσίας του λόρδου Έλγιν για να ανελκυσθούν τα πολύτιμα γλυπτά από βάθος κοντά 20 μ., με την βοήθεια βουτηχτάδων από την Κάλυμνο.

Στο Παυλοπέτρι Ελαφονήσου Λακωνίας, στον προστατευόμενο υγροβιότοπο Natura, βρίσκεται η «ελληνική Πομπηία» ή η θεωρούμενη ως «αρχαιότερη βυθισμένη πόλη», που εκτιμάται ότι πρωτοκατοικήθηκε κοντά στο 3500 π.Χ. και εγκαταλείφθηκε και βυθίστηκε το 1100 π.Χ., ύστερα από την μυκηναϊκή ακμή της, ανακαλύφθηκε το 1904 από τον γεωλόγο πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών Φωκίωνα Νέγρη.

Τέλος, η «Ατλαντίδα της Αργολίδας» βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την παραλία Καλυμνιός, με θεμέλια κτιρίων, τμήματα πλακόστρωτων δρόμων και εκτιμώμενους ως μυκηναϊκούς τάφους του 12ου αιώνα π.Χ., σε βάθος 2 μ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News